جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم «خدا» از جمله مفاهیمی است که در عصر حاضر از دیدگاه‌های متفاوتی بدان پرداخته شده است. کارل گوستاو یونگ نیز در آثار متعدد خود با زمینه روان‌شناسی از این مفهوم در بیان آرای خود با احتیاط و گاه متناقض استفاده کرده است. از نظر او خدا در جان آدمی است و تصویر خدا مجموعه پیچیده‌ای از اندیشه‌هایی است که سرشت کهن الگویی دارند و میزان معینی از انرژی به کار رفته در فرافکنی را باز می‌نمایانند. در این میان پرسش از مفهوم خدا از پرسش‌های انسان مدرن محسوب می‌شود و مانند بسیاری از بحث‌های نوپدید دیگر حاصل گذار انسان از سنت به مدرنیته است. تبیین یونگ با استفاده از مفهوم ناخودآگاه در روانکاوی و تبیین استاد مطهری با استفاده از مفهوم فطرت در فضای اندیشه اسلامی است. هدف این پژوهش بررسی و نقد چارچوب کلی نظریه یونگ بر مبنای نظریه شهید مطهری است، که به روش توصیفی تحلیلی و نقد بیرونی ایــن هـدف دنبال شده است. برخلاف نظریه یونگ، مطهری با بهره گیری از میراث قرآنی، فلسفی عرفانی و علوم و فلسفه‌های جدید، تقریر جامع‌تری از نظریه فطرت ارائه می‌دهد. با بررسی آرا و نظریات شهید مطهری می‌توان گفت که نقدهایی جدی بر نظریه کهن‌الگوی یونگ وارد می‌شود که در این تحقیق به آن پرداخته شده است.

واژه ملک و مشتقات آن نزدیک به نود مرتبه در آیات قرآن کریم آمده است.« اصل مَلَک ، مألَک به تقدیم همزه از ألوک به معنای رسالت است ، سپس لام در آن مقدم است و مَلّاک خوانده می شود و سپس همزه به دلیل کثرت استعمال حذف و به مَلَک تغییر پیدا می کند و هنگام جمع ، همزه آن بر گردانده شده و گفته می شود ملائکه.» (قرشی ، 1354، قاموس قرآن ، ج6 ، ص275). علامه طباطبائی (1281-1360 ه ش) در ذیل آیه 1 سوره فاطر بحث فرشتگان را این چنین مطرح می کند« جاعل الملائکه رسلا اولی اجنحه مثنی و ثلاث و رباع » ، کلمه " ملائکه " جمع ملک ـ به فتحه لام ـ است ، که موجوداتی هستند مخلوق خدا ، و واسطه هایی بین او و بین عالم مشهود ، که آنان را موکل بر امور عالم تکوین و تشریع کرده است ، و بندگان محترمی هستند که هرگز خدا را در هر صورتی که به ایشان فرمان بدهد نافرمانی نمی کنند ، و به هر چه مأمور شوند انجام می دهند. بنابرآین ، جمله « جاعل الملائکه رسلا » اشعار بلکه دلالت دارد بر اینکه تمام ملائکه ، چون کلمه ملائکه جمع است و در آیه با الف و لام آمده افاده عموم می کند ـ رسولان و واسطه هایی بین خدا و بین خلق هستند ، تا اوامر تکوینی و تشریعی او را انجام دهند ، و دیگر وجهی ندارد که ما کلمه «رسل » را که در آیه است ، اختصاص دهیم به آن ملائکه ای که بر انبیاء نازل می شدند ، با اینکه قرآن کلمه «رسل » را بر ملائکه ای که واسطه وحی نبودند نیز اطلاق کرده ،از آن جمله در آیه 61 سوره انعام فرموده «حتی اذا جاء احدکم الموت توفته رسلنا » و نیز در آیه21 سوره یونس فرموده:« انّ رسلنا یکتبون ما تمکرون » ونیز درآیه 31 سوره عنکبوت فرموده: « ولمّا جاءت رسلنا ابراهیم بالبشری قالوا انّا مهلکوا اهل هذه القریه » و کلمه « أجنحه » جمع « جناح » است که در پرندگان به منزله دست انسان است ، وپرندگان به وسیله آن پرواز می کنند ، و به فضا می روند و بر می گردند ، واز جایی به جای دیگر نقل مکان می کنند. وجود فرشتگان نیز مجهز به چیزی است که می توانند با آن کاری را بکنند که پرندگان آن کار را با بال خود انجام می دهند ، یعنی ملائکه هم مجهز به چیزی هستند که با آن از آسمان به زمین و از زمین به آسمان می روند ، و از جایی به جای دیگر که مأمور باشند می روند ، قرآن نام آن چیز را « جناح » (بال) گذاشته ، و این نامگذاری مستلزم آن نیست که بگوییم ملائکه دو بال نظیر پرندگان دارند ، که پوشیده از پَر است ، چون صرف اطلاق لفظ مستلزم آن جناح ، نیست ، همچنان که الفاظ دیگری نظیر جناح نیز مستلزم معانی معهود نمی باشد ؛ مثلاً ، وقتی کلمه عرش و کرسی و لوح و قلم و امثال آن را در باره خدای تعالی اطلاق می کنیم ، نمی گوییم عرش آنها و کرسی و لوح و قلمش نظیر کرسی و لوح و قلم ماست ، بله این مقدار را از لفظ جناح می فهمیم که : نتیجه ای را که پرندگان از بالهای خود می گیرند ، ملائکه هم آن نتیجه را می گیرند ، و امّا اینکه چطور ان نتیجه را می گیرند از لفظ جناح نمی توان به دست آورد. جمله « اولی اجنحه مثنی و ثلاث و رباع » صفت ملائکه است ، و کلمه «مثنی » و « ثلاث » و کلمه « رباع » هر سه الفاظی هستند که بر تکرار عدد دلالت دارند ، یعنی کلمه «مثنی »به معنای دو تا دو تا است ، و کلمه « ثلاث » به معنای سه تا سه تا ، و کلمه « رباع » به معنای چهار تا چهار تا است. گویا خداوند بعضی از فرشتگان را ، دو بال داده و بعضی را سه بال ، و بعضی را چهار بال . و جمله « یزید فی الخلق ما یشاء » ـ بر حسب سیاق ، خالی از اشاره به این نکته نیست ، که بعضی از ملائکه بیش از چهار بال هم دارند . « انّ الله علی کلّ شیء قدیر » ـ این جمله تمامی مطالب قبلی را تعلیل می کند ، ممکن هم هست تنها تعلیل جمله اخیر باشد ، ولی ـ احتمال اول روشن تر به نظر می رسد (طباطبائی ، 1363 ، تفسر المیزان ، ج 17 ص 5 ـ10). در کتاب بحار الانوار از کتاب اختصاص نقل کرده است که وی به سند خود از معلی بن محمد ، و او با اسقاط نام راویان از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده که فرمود : « خدای عزّوجلّ ملائکه را از نور آفرید » (مجلسی ، بحار الانوار ، ج 59 ، ص191 ، حدیث 48). و نیز در تفسیر قمی آمده که امام صادق (علیه السلام ) فرمود : ملائکه آب و طعام نمی خورند ، و برای او فرشتگانی دیگر است که تا روز قیامت یکسره در سجده اند ( قمی ، تفسیر قمی ، ج 2 ، ص 206 ) و نیز در تفسیر نور الثقلین آمده که امام صادق (علیه السلام ) به نقل از رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم ) فرموده :هیچ موجودی از مخلوقات خدا نیست که عددش بیشتر از ملائکه باشد (عروسی حویزی ، تفسیر نورالثقلین ، ج 4 ، ص 34 ،حدیث 20 ). و نیز در تفسیر قمی آمده که امیر المؤمنین ( علیه السلام ) در باره خلقت ملائکه فرموده : خدایا ملائکه را بیافریدی و در آسمانت جای دادی ، ملائکه ای که نه در آنان سستی هست و نه غفلت ، و نه در ایشان معصیتی مفهوم دارد. آری آنها داناترین خلق تو به تو هستند وترسنده ترین خلق تو از تواند ، و مقرب ترین خلق تو به تواند و عامل ترین خلق تو به فرمان تواند ، نه خواب بر دیدگان ایشان مسلط می شود ، و نه سهو عقول ، و نه خستگی بدن ها ، ایشان نه در پشت پدران جای می گیرند ، و نه در رحم مادران ؛ و نه خلقتشان از ماء مهین است ، بلکه تو ای خدا ایشان را به نوعی دیگر ایجاد کرده ای ، و در آسمانهایت منزل دادی ، و با جای دادنت در جوار خود اکرامشان کرده ای ، و بر وحی خود امین ساختی ، و آفات را از ایشان دور کردی ، و از بلاها محافظتشان فرمودی ، و از گناهان پاکشان ساختی ، اگر قوت تو نبود خود قوی نمی شدند ، و اگر تثبیت تو نبود خودشان ثابت قدم نمی گشتند و اگر رحمت تو نبود اطاعت تو نمی کردند ، و اگر تو نبودی آنها هم نبودند . لیکن اگر آنها که این همه نزد تو مقام دارند ، و تو را اطاعت می کنند و نزدت دارای منزلتند ، و غفلتشان از امر تو اندک است ، آنچه را که از تو بر ایشان پوشیده مانده ، مشاهده می کردند ، و آن عظمت را که تا کنون از تو پی نبرده ان

قرن‌هاست که جهان غرب با جهان اسلام چه در میادین جنگی و چه در میدان اندیشه در تقابل با هم قرار گرفته‌اند‌. با توجه به شکست غربی‌ها در جنگ‌های صلیبی - که سعی در تصرف سرزمین‌های اسلامی داشتند - این بار تهامات خود را به جانب پیامبر اسلام(ص) سوق دادند‌. آنها سعی کردند با تهمت و افترا و تخریب شخصیت ایشان برتری خود را در مقابله با مسلمانان و دین اسلام نشان دهند‌. چنین رویه‌ای برای مدت‌ها رو به فزونی رفت با این حال برخی از خاورشناسان نیز در این میان سعی کردند تا حدی منصفانه به زندگی پیامبر اسلام(ص) و تاریخ اسلام بپردازند‌. در سال‌های اخیر (به‌ویژه از نیمه دوم قرن بیستم) برخی از خاورشناسان به نشر آثار معتدل‌تر و نیز همسو با منابع تاریخ اسلام کرده‌اند. یکی از این خاورشناسان کارن آرمسترانگ است‌. اگرچه آرمسترانگ یک نویسنده غربی بود، لکن سعی می‌کرد زندگانی پیامبر(ص) را از منظری عینی مورد بررسی قرار دهد و در جاهایی که لازم بود، ذهنیت غربی را به دلیل عقاید غیرمستند و غیرمنصفانه‌اش در مورد آن حضرت را مورد انتقاد قرار داد‌. آرمسترانگ، تحت تأثیر جنبه انسانی و طبیعت صلح‌آمیز محمد(ص) قرار گرفت‌. حال این مسئله مطرح می‌شود که کارن آرمسترانگ تا چه حد توانسته است در معرفی پیامبر اسلام(ص) با تواریخ اسلامی همسو باشد و چه لغزش‌ها و اشتباهاتی در کتاب وی همچون سایر آثار غربیان وجود داشته است؟

پروردگار رب العالمین ، ولایت مطلقه خود را در عالم هستی ( هم تکوینی و هم تشریعی) منحصرا به عهده دارد.‌اسم ولّی خداوند در عالم هستی مظهر می طلبد، ولّی خداوند کسی است که مقامات سیرو سلوک الی الله را طی کرده، از خود فانی شده، اراده او اراده الهی و گفتار و عمل او، کلام و فعل خداوند شده است.‌ او واسطه فیض الهی به بندگان مؤمن و موحّد خداوند است. انسان کاملی که به مقام ولایت رسیده و همه امورش تحت تدبیر کامل خداوند عهده داری می شود. تولّی پذیرفتن ولایت اولیاء الله و تبرّی دوری و بیزاری جستن از دشمنان آنهاست. این تولّی و تبرّی همه مراتب وجودی انسان و همه امور ظاهری ، باطنی و معنوی او را دربرمی گیرد. سالکی که عزم و اراده بر سیر و سلوک معنوی و عروج روحانی دارد. به اولیاء الهی که خود طی طریق کرده و به نهایت مراتب کمال رسیده اند، متمسک شده و او را راهنما و رهبر و کارساز و عهده دار همه امورش در اسفار اربعه می کند. او در سلوک توحیدی از خود سلب اختیار و قدرت و علم کرده و رشته امورش را به عهده ولّی خدا واگذار می کند. در این سفر روحانی قدم اول برداشتن حجابها و موانعی است که اورا از این سفر باز می دارد، حب نفس، حب دنیا ،وسوسه های شیطان، رفتار و گفتار اهل باطل و طاغوت، و قبول ولایت آنها مانع سلوک توحیدی سالک است. رویگردانی و اعراض و انصراف از ولایت آنها ( تبرّی) و بغض قلبی، شرط لازم و مقدمه سلوک است. در مقابل تولّی به ولایت انسان کامل هم در محبت قلبی و هم در معرفت و شناخت نسبت به آنها و هم در عمل و اطاعت از آنها، قدم بعدی است. معرفی آثار و دیدگاه‌های علما و عرفای متقدم و متأخر و به ویژه اندیشه عرفانی حضرت امام خمینی رحمه الله علیه، ما را در شناخت این مسیر یاری می کند.

رفتارها و ویژگی‌های انسانی زمانی ارزشمند تلقی می‌شوند که فرد را در مسیر دستیابی به کمال واقعی یاری رسانند یا زمینه تحقق آن را مهیا سازند. بر پایه تعالیم اسلامی، کمال نهایی انسان و سعادت حقیقی او در نیل به مقام قرب الهی معنا می‌یابد. لذا هر عملی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث تقرب انسان به خدا گردد، فضیلت اخلاقی محسوب می‌شود؛ و برعکس، هر عملی که سبب دوری از خدا شود، از نظر اسلام رذیلت اخلاقی است. معیار اصلی فضیلت یا رذیلت بودن عمل، میزان تقرب یا تبعید آن از خداوند است. در نتیجه، برخی رفتارهایی که در دیدگاه‌های اخلاقی دیگر فضیلت تلقی می‌شوند—مانند شجاعت یا دانش—چنانچه باعث دوری فرد از خدا شوند، در چارچوب اخلاق اسلامی به عنوان رذیلت مطرح می‌شوند. چرا که اخلاق و صفات اخلاقی، وسیله‌ای برای نیل به هدف نهایی یعنی تقرب الهی هستند و نه هدف نهایی خودشان. بنابراین، اگر علمی باعث انحراف از راه حق شود، از منظر اسلامی نه تنها فضیلت نیست بلکه نوعی رذیلت است. متون اسلامی نیز علمای فاسد و کسانی که از دانش خود برای رسیدن به اهداف دنیوی استفاده کرده‌اند را به شدت مورد نکوهش قرار داده‌اند. جامعه‌ای که بر پایه فضایل اخلاقی شکل گرفته باشد، سرمایه‌ای معنوی برای حرکت به سوی سعادت ابدی به‌شمار می‌آید. چنین جامعه‌ای، بستری مناسب برای رشد انسان‌ها و رسیدن به کمال حقیقی فراهم می‌آورد. اخلاقی که هیچ ارتباطی با رذایل ندارد و تماماً در خدمت رشد فضایل است، مسیر زیستن درست را برای انسان‌ها مشخص می‌کند و در مقابل، رذایل را حذف می‌کند. پرهیز از رذایل اخلاقی و گام نهادن به‌سوی فضیلت‌ها، منجر به انسجام اجتماعی، ارتباط مؤثر انسانی و شکوفایی جامعه می‌شود. چنین جامعه‌ای درک صحیحی از حق و باطل خواهد داشت و روابط اخلاقی نیرومندتری در آن شکل می‌گیرد. در مقابل، رواج رذایل موجب فرسایش ایمان، ضعف در روابط انسانی و مانعی برای رشد فردی و جمعی است. از جمله رذایلی که باید از آن‌ها دوری کرد عبارت‌اند از: خودبینی، غرور، دروغ، تمسخر، غیبت، بدگمانی و تجسس. در سنت فکری اسلامی، متفکران مختلف، دیدگاه‌های متنوعی درباره فضیلت و رذیلت داشته‌اند. در این پژوهش، تلاش بر آن است که دیدگاه دو فیلسوف برجسته، سهروردی و ملاصدرا، بررسی و تحلیل گردد. 1. دیدگاه سهروردی نسبت به ویژگی‌های اخلاقی پسندیده و ناپسند چگونه تعریف می‌شود؟ 2. ملاصدرا، فضایل و رذایل اخلاقی را با چه رویکردی مورد تبیین قرار می‌دهد؟ 3. چه اشتراک‌ها و تمایزهایی میان دیدگاه سهروردی و ملاصدرا در زمینه‌ی مفاهیم فضیلت و رذیلت اخلاقی وجود دارد؟

این پژوهش به بررسی تطبیقی دیدگاه‌ ویتگنشتاین و علامّه طباطبائی در باب زبان دین می‌پردازد. فصل اول به کلیات و مفاهیم تحقیق پرداخت می‌کند. فصل دوم دیدگاه و مبانی ویتگنشتاین بررسی شده است. فصل سوم دیدگاه و مبانی علامّه طباطبائی بررسی شده است. فصل چهارم بررسی تطبیقی مبانی و نظرات این دو فیلسوف در باب زبان دین پرداخت شده است. ویتگنشتاین اول در رساله منطقی ـ فلسفی می‌گوید: زبان ابزاری برای تصور واقعیت است و قبل از زبان باید واقعیتی باشد تا گزاره‌ایی معنا دار تحقق یابد. وی در مباحث خداشناسی و مباحث اخلاق و متافیزیکی سکوت را بهترین مسیر در این وادی پیشنهاد می‌دهد. اما در فلسفه متاخر خود در کتاب پژوهش‌های فلسفی دین را امر معنادار می‌داند، وی می‌گوید دین در بازی‌های زبانی که تحت یک صورت زندگی معین است معنادار تلقی می شود. اما علامّه طباطبائی واقعگرا می‌باشد وامور دینی را معنادار می‌داند وی معتقد به صدق و عینیت گزاره‌های دینی و خصوصـاً گـزاره‌هـایی درباره ذات و صفات خداوند است. در مسئله زبان دین وی قائل به عرفی بودن گزاره های دینی است یعنی همانگونه که آحاد مردم برای استفاده از تفهیم و تفهّم مطلبی از یک نظام ادبیاتی و ساختار جمله بندی صحیح و واژگانی موجود استفاده می‌کنند، خداوند حکیم هم در انتقال این معارف به وسیله قرآن از این ابزار برای انتقال معانی استفاده کرده است.

سوره فیل یکی از سوره‌های پرمفهوم قرآن کریم است که به واقعه تاریخی لشکرکشی ابرهه به مکه و نابودی سپاه او به دست پرندگان ابابیل اشاره دارد. این سوره علاوه بر بیان یک رویداد تاریخی، حاوی دلالت‌های تربیتی عمیقی می‌باشد. پیشینه پژوهشی نشان می‌دهد که بیشتر تحقیقات به جنبه‌های تاریخی یا تفسیری سوره فیل پرداخته اند و کمتر به جنبه‌های تربیتی آن از دیدگاه فریقین توجه شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی دلالت‌های تربیتی سوره فیل و تحلیل تطبیقی آن از دیدگاه مفسرین اهل تشیع و اهل تسنن انجام شده است. این پژوهش با استفاده از روش گردآوری، کتابخانه‌ای و اسنادی و با رویکرد تطبیقی مبتنی بر منابع تفسیری، تاریخی و حدیثی به بررسی پیامدهای تربیتی سوره فیل در زمینه عدالت الهی، توکل بر خدا، نقش ایمان در پیروزی و اهمیت عبرت آموزی از تاریخ می‌پردازد. یافته‌های این تحقیق می‌توانند به عنوان الگوهای عملی در تربیت نسل‌های آینده مورد استفاده قرار گیرند و در بازسازی ارزش‌های اخلاقی در جامعه نقش کلیدی ایفا کنند.

این نوشتار به بررسی نقش مجازات و عقوبت در اصلاح رفتار مجرمان و پیشگیری از جرم با تمرکز بر آموزه‌های قرآنی و دینی می‌پردازد. هدف اصلی این تحقیق، شناسایی تأثیر آگاهی از مجازات‌های دنیوی و اخروی بر بهبود رفتار فردی و اجتماعی مجرمان و تأثیر آن در کاهش جرم و فساد در جامعه است. در این راستا، ابتدا مفاهیم بنیادی مانند عدالت، تقوا، پرهیزگاری و مسئولیت‌پذیری مورد بررسی قرار می‌گیرند و سپس به تأثیر آن‌ها در پیشگیری از رفتارهای ناپسند و تقویت روحیه اصلاح و توبه در افراد پرداخته می‌شود. پژوهش نشان می‌دهد که دانش عقوبت‌شناسی و آگاهی از نتایج اخروی گناهان می‌تواند در اصلاح رفتار مجرمان و ایجاد انگیزه برای انجام اعمال نیک مؤثر باشد. همچنین، تناسب بین جرم و مجازات از منظر قرآن و دیدگاه‌های دانشمندان اسلامی به‌عنوان یکی از اصول عدالت‌محوری در جامعه تحلیل شده است. این پایان‌نامه با ارائه راهکارهایی برای پیشگیری از جرم در حکومت اسلامی، به تدابیر اجرایی و قانونی برای کنترل جرایم و اصلاح جامعه می‌پردازد. در ادامه، بررسی تأثیر جرم بر وضعیت دنیوی و اخروی افراد، به‌ویژه در مورد پیامدهای اجتماعی، اقتصادی، معنوی و روانی ارتکاب جرم، مورد مطالعه قرار گرفته است. فصل‌های بعدی به تحلیل اقدامات بی‌اثر مجرمان برای رهایی از عذاب اخروی و نقش توبه، استغفار و انجام اعمال صالح در کاهش مجازات پرداخته شده است. این تحقیق با استناد به آیات قرآنی و روایات اسلامی، شفاعت مجرمان و شرایط بهره‌مندی آن‌ها از رحمت الهی را نیز بررسی کرده است. در پایان، تأثیرات جرم بر چهره ظاهری و روانی مجرمان از منظر علوم تجربی و روان‌شناسی تحلیل شده و به ابعاد مختلف جرم‌شناسی از منظر دین و علم پرداخته است. این پژوهش به‌عنوان یک منبع جامع، به تدوین راهبردهایی برای پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمان در جوامع اسلامی کمک می‌کند.

بحث اعجاز عددی قرآن کریم یکی از موضوعات جذاب در میان پژوهشگران مسلمان است که از اوایل قرن بیستم میلادی توجه خاصی را به خود جلب کرده است. اگرچه اشاره‌های اولیه به هماهنگی‌های لفظی و عددی در قرآن به تفاسیر سنتی بازمی‌گردد، اما در دوران معاصر، این موضوع به‌طور منظم‌تر و علمی‌تر مورد بررسی قرار گرفت. روند تکامل این بحث در کشورهای مختلف اسلامی، از جمله ترکیه، مصر، عربستان سعودی، ایران و حتی جوامع اسلامی در غرب، مسیری پویا و پرتحول داشته است. نخستین گام‌ها در کشورهای اسلامی از میان پژوهشگران معاصر، سعید نورسی در ترکیه نخستین کسی بود که در کتاب اشارات الاعجاز فی مظان الایجاز (1873-1960م) به هماهنگی لفظی و ارتباطات عددی در قرآن اشاره کرد. او به برخی نظم‌های نهان در تکرار واژه‌های قرآن پرداخت، اما بحث نظام‌مند و کاملی ارائه نداد عبدالرزاق نوفل، پژوهشگر مصری، در کتاب الاسلام، دین ودنیا (1959م) به موضوع اعجاز عددی پرداخت و به عنوان اولین فرد، اصطلاح «اعجاز عددی» را وارد این حوزه کرد. او به نمونه‌هایی مانند تکرار مساوی واژگان «دین» و «دنیا» در قرآن اشاره کرد. محمد رشاد خلیفه (1968-1974م)، محقق مصری‌الاصل که در ایالات متحده کار می‌کرد، با استفاده از رایانه طی یک پژوهش چهار ساله، ادعا کرد که سیستم ریاضی قرآن بر پایه عدد 19 بنا شده است. او معتقد بود که این عدد محور اصلی نظام ریاضی قرآن است و از این راه، نظریه اعجاز عددی قرآن را گسترش داد. پژوهش‌های او به ویژه در زمینه حروف مقطعه قرآنی توجه بسیاری را به خود جلب کرد. پس از خلیفه، محققانی چون عبدالرزاق نوفل در سال 1975م با کتاب الاعجاز العددی فی القرآن الکریم، ابو زهرا نجدی با کتاب من الاعجاز البلاغی و العددی للقرآن الکریم (1991م)، عدنان رفاعی با کتاب المعجزه (1994م) و بسام جرار با إرهاصات الاعجاز العددی (1998م) در این حوزه فعال بودند. روند در ایران در ایران، بحث اعجاز عددی قرآن با تأخیر بیشتری نسبت به کشورهای عربی مورد توجه قرار گرفت. اولین پژوهش‌های جدی در این حوزه توسط عباس یزدانی با مقاله‌ای به نام «اعجاز عددی و نظم ریاضی در قرآن» (1375ش) منتشر شد. عباس یزدانی در مقاله خود، به نقد نظریات مختلف پیرامون اعجاز عددی قرآن پرداخته است. او به‌ویژه بر نقد کارهای محمد رشاد خلیفه و عبدالرزاق نوفل تمرکز دارد که در زمینه اعجاز عددی پژوهش‌های گسترده‌ای انجام داده‌اند. او تلاش کرد تا با بررسی آماری و تحلیل‌های دقیق‌تر، صحت یا نادرستی این ادعاها را بررسی کند. همچنین، محققانی چون کوروش جم نشان با کتاب اعجاز ریاضی قرآن در خصوص اعداد زوج و فرد (1375ش) به تداوم این پژوهش‌ها پرداختند. این کتاب به بررسی تکرار و نظم اعداد زوج و فرد در قرآن پرداخته و تلاش می‌کند تا ارتباط‌های عددی خاصی را بین آیات و مفاهیم قرآن ارائه دهد. از سوی دیگر، کتاب محمدعلی رضایی اصفهانی تحت عنوان اعجاز قرآن و پاسخ به شبهات، یکی از منابع برجسته در حوزه اعجاز عددی در ایران است. او در این کتاب، به بررسی جنبه‌های مختلف اعجاز قرآن پرداخته و بخشی از آن را به موضوع اعجاز عددی اختصاص داده است. رضایی اصفهانی تلاش کرده است تا علاوه بر ارائه دیدگاه‌های مختلف در این زمینه، به پاسخ به شبهات و نقدهای مرتبط با اعجاز عددی نیز بپردازد. با این حال، در ایران نقدهای محدودی به این نظریات وارد شده است. اغلب پژوهش‌های صورت گرفته، بدون بررسی دقیق آماری، به مباحث نظری پرداخته‌اند و کمتر به چالش‌های علمی و تجربی این نظریه‌ها توجه کرده‌اند. نقدها و مخالفان با وجود استقبال گسترده از بحث اعجاز عددی، منتقدانی نیز از میان دانشمندان مسلمان برخاسته‌اند. یکی از اولین نقدهای جدی توسط حسین ناجی محمد در کتاب التسعه عشر ملکا (1984م) ارائه شد که نظریه رشاد خلیفه را به چالش کشید. همچنین، محمد حسن هیتو در کتاب المعجزه القرآنیه (2000م) و احمد خالد شکری در کتاب مقوله الاعجاز العددی به نقد تفصیلی این موضوع پرداختند. در ایران نیز، به جز مقاله عباس یزدانی، نقدهای منسجمی صورت نگرفته است. ترکیه و علم روز در سال‌های اخیر، ترکیه با پیشرفت‌های علمی و فناوری‌های روز، نقش برجسته‌ای در توسعه پژوهش‌های مربوط به اعجاز عددی قرآن ایفا کرده است. پژوهشگران ترکیه‌ای از ابزارهای پیشرفته رایانه‌ای و تحلیل داده‌ها برای بررسی هماهنگی‌های عددی و ریاضی قرآن استفاده کرده‌اند. فناوری‌های مدرن مانند هوش مصنوعی و داده‌کاوی امکان تحلیل سریع و دقیق‌تر ساختارهای عددی قرآن را فراهم کرده‌اند. عدنان اوکتار (هارون یحیی)، یکی از پژوهشگران برجسته ترکیه، در آثار خود به پیوند میان آموزه‌های علمی و اعجاز عددی قرآن پرداخته و به‌ویژه از فناوری‌های روز برای تحلیل دقیق‌تر این نظریه بهره برده است. ترکیه امروزه یکی از مراکز فعال در این زمینه است و پژوهشگران آن با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته تلاش می‌کنند تا جنبه‌های جدیدی از اعجاز عددی قرآن را کشف کنند. بحث اعجاز عددی قرآن کریم از نیمه قرن بیستم میلادی تاکنون در کشورهای اسلامی از جمله ترکیه، مصر و ایران تحولاتی چشمگیر داشته است. با این‌که برخی از محققان مانند عبدالرزاق نوفل و محمد رشاد خلیفه به توسعه این نظریه پرداختند، منتقدانی همچون حسین ناجی محمد و محمد حسن هیتو نیز نقدهای جدی به آن وارد کردند. در ایران، پژوهش‌هایی نظیر کارهای عباس یزدانی این نظریات را به چالش کشیدند، اما ترکیه در دهه‌های اخیر با استفاده از تکنولوژی‌های مدرن، به یکی از پیشگامان بررسی علمی اعجاز عددی قرآن تبدیل شده است.

بحث سیره معصومین(ع) از شمار موضوعاتی است که از دیرباز برای مورخان و پژوهندگان حوزه تاریخ، قرآن و حدیث و علوم دینی اهمیت ویژه‌ای داشته است.معصومین نور واحد هستند و از حیث الگو بودن یکسان‌اند.برخی از پیشینه های این ‌موضوع عبارت است از:کتاب عیون اخبار الرضا، فقه الرضا،معانی الاخبار شیخ صدوق، مسند امام رضا(ع) و اخبار و آثار حضرت رضا(ع) عطاردی می باشد و نیز مقالات گوناگونی در این زمینه به رشته تحریر در آمده است. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی_تحلیلی آموزه‌ها و اصول تربیتی و اخلاقی امام رضا(ع) را در دو حوزه فردی و اجتماعی بررسی نماید. در حوزه فردی به سیره فردی آن بزرگوار از جمله تقوا، عزت نفس، زهد، صبر و بردباری و... می‌پردازد. به فضایل اخلاق فردی در تعامل با خدا ازجمله : توحید و خداشناسی، رعایت تقوا، توبه کردن، استغفار و... در تعامل با اهل بیت علیهم السلام از جمله: تولی و تبری، همراه شدن با امام، سلام کردن بر امام و... هم چنین فضایل اخلاق فردی در تعامل با خود از جمله: صبر و بردباری، تواضع و فروتنی، خوش اخلاقی، حیاء و حجاب و... می‌پردازد. هم چنین به رذایل اخلاق فردی از جمله: ارتکاب گناه و پیروی از هوای نفس، خشم و غضب، دروغ و... می‌پردازد. نیز به برخی از توصیه‌های اخلاقی و تربیتی امام رضا(ع) از جمله: توصیه به علم آموزی، توصیه‌هایی پیرامون غذا خوردن و... می‌پردازد. به آموزه‌ها و اصول تربیتی و اخلاقی در سیره‌ی امام رضا(ع)درحوزه اجتماعی با محوریت خانواده از جمله: آداب و شرایط ازدواج از جمله:عدم وصلت با بد اخلاق و شارب الخمر، وصلت با صاحبان دین و اخلاق، تعیین مهریه و... می‌پردازد.آداب و شرایط آمیزش جنسی، آداب و شرایط تعامل با همسرداز جمله: محبت و خوش اخلاقی، آراستگی، گشایش برای اهل خانه، حفظ عفت و... می پردازد.آداب و شرایط تعامل با فرزند از جمله: گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد، نام گذاری فرزند، صدقه برای سلامتی فرزند و... می‌پردازد. سیره عملی امام رضا(ع) در تعامل با فرزندش امام جواد(ع) از جمله: محبت کردن به فرزند، تشویق فرزند، خود اتکایی فرزند، و... می‌پردازد. به آداب و شرایط تعامل با والدین می‌پردازد. به آموزه‌ها و اصول تربیتی و اخلاقی در سیره‌ی امام رضا(ع) در حوزه اجتماعی با محوریت جامعه از جمله: سیره اجتماعی امام رضا(ع) در تعامل با مهمانان، زیر دستان و ... می‌پردازد. نیز به تبیین حکمت‌های برخی از اعمال واجب مانند نماز، روزه، خمس و...، اعمال حرام مانند دزدی،شراب، قتل نفس، و... مستحبات مانند نماز جمعه و نماز جماعت می‌پردازد. به فضایل اخلاق اجتماعی از جمله: صله رحم، یاری کردن مردم، مهمان نوازی، و... هم چنین به رذایل اخلاق اجتماعی از جمله: بخل، طلب نیاز از مردم، هم نشینی با بدان، مجادله و خصومت با مردم و... می‌پردازد.

یکی از وجوه اعجاز قرآن اعجاز ادبی ومعنایی این کتاب مقدس می باشد .از بهترین راه های سنجش زیبایی ها ،لطایف ،نظم و انسجام قرآن شناخت وجوه ادبی ومعنایی قرآن و پی بردن به غرض آیات و سور است که از طریق علم سبک شناسی میسر می شود.علم سبک شناسی با هدف کشف معانی و غرض آیات و سور قرآن کریم به تحلیل زیبایی های ادبی و معنایی قرآن می پردازد و روشن می کند که قرآن کریم کلامی است که معانی بسیار دارد و این معانی بلند در قالب کلمات و الفاظ تبلور یافته است.قرآن کریم به مثابه یک متن دینی، ضمن داشتن ادبیات منحصر به فرد خود، دارای ابعاد و اعماق مختلف بوده که در لایه های ادبی و معنایی قابل بررسی است و از آنجا که هر خواننده ای با مطالعه آن، به اندازه فهم خود از سطوح مختلف این کتاب ارزشمند بهره می برد، همواره مورد توجه محققان قرار گرفته و سپس ترجمه آن نیز مورد توجه نقادان بوده است. یکی از سوره هایی که قرار است از نظر سبک معنایی و ادبی مورد بررسی قرار گیرد،سوره مبارکه فاطر است.این سوره سی و پنجمین سوره قرآن بوده و دارای 45آیه است و در جزء 22قرآن کریم قرار دارد.سوره فاطر در مکه نازل گردیده و به سبب آنکه با حمد الهی آغاز میشودجزءسوره های حامدات به شمار می رود.سوره فاطر از معاد، اوضاع و احوال قیامت و گرفتاری و پشیمانی کافران سخن می‌گوید و انسان را از فریب ظواهر دنیا و وسوسه‌های شیطان بر حذر می‌دارد. اشاره به برخی نعمت‌های الهی، تاکید بر تلاوت قرآن، اقامه نماز و انفاق به عنوان تجارت‌های بی‌زیان از دیگر موضوعات این سوره است .سوره مبارکه فاطر، به عنوان نمونه ای کامل یک متنِ سرشار از مفاهیم ادبی به شمار میرود. نکات، معانی و نشانه های ظریف ادبی و معنایی که گاهی در جابجایی های نحوی و ساختارهای نحوی و ادبی برخی آیات وجود دارد، ازچالشهای مهم محققان علوم قرآنی می باشد.باید اذعان کرد که جلوه های ادبی ومعنایی، بیان و بدیع بسیاری در این سوره مبارکه به کار رفته است به عنوان مثال در آیه هشتم دو جمله (فَال تَذْهَبْ نَفْسُکَ عَلَیْهِمْ حَسَراتٍ) و( إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِما یَصْنَعُون (با واو به یکدیگر عطف نشدند و نوعی فصل مطرح هست زیرا جمله ی دوم در حکم پاسخی است به جمله ی اول، وچون پاسخِ سوال ارتباط نزدیکی با سوال دارد و هر سوال پاسخی را میطلبد بنابراین به حرف واو نیاز نیست چون در آن ارتباط معنایی وجود دارد سوال در اینجا مقدر است و خواننده ازمحتوا کلام قبل متوجه میشود عبارت در درون خود، سوالی در تقدیر دارد، سوال مقدره در جمله ی اول به این صورت است چرا نباید نفست را از غصه آنان هلاک کنی ؟و جواب در عبارت دوم آمده: چون خدا به آنچه که آنها می کنند داناست. بنابراین بین دو جمله شبه کمال اتصال است .آنچه در این پایان نامه بدان پرداخته خواهد شد تلاش در زمینه بررسی سوره فاطر در دوسطح ادبی و معنایی می باشد.