جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫حدیث دومین سند دین شناسی و گسترده ترین منبع اسلام است، مسلمانان در تاریخ طولانی حدیث تلاشهای فراوان در حفظ، کتابت، گردآوری، تنظیم، شرح و توضیح و نشر آن داشته اند. بیش از یک قرن است که خاورشناسان، مطالعاتی را در حوزه حدیث آغاز کرده اند آنان در ضمن ارائه خدماتی در زمینه حدیث چون تصحیح، ترجمه و نشر، به طرح پرسشها و شبهاتی در این زمینه پرداخته اند. در میان مستشرقان گلدزیهر و شاخت بیشترین تاثیر را در این زمینه داشته اند. طبیعی است که اگر پژوهشگران مسلمان به نقد وبررسی این دیدگاهها نپردازند، با توجه به سرعت دست یابی به اطلاعات در دنیای کنونی، آثار زیانباری بر عقاید و باورهای مسلمانان و سست کردن بنیادهای دینی خواهد داشت. با این ضرورت موضوع این رساله انتخاب شد. مطالب این رساله در سه بخش تنظیم شده است. بخش اول به کلیات اختصاص دارد، که در ضمن دو فصل تاریخچه کلی شکلی گیری مطالعات استشراقی به صورت عام ونیز مطالعات خاورشناسی در حوزه حدیث را به بحث می گذارد. در فصل نخست از شکل گیری، انگیزه ها و ابعاد کار خاورشناسان بحث شده است. در فصل دوم از زمان شکل گیری مطالعات خاورشناسی در حوزه حدیث بحث شده و سپس به معرفی سی تن از مستشرقانی که در حوزه حدیث فعالیتی داشته اند، پرداخته شده است، در ادامه انواع مطالعات حدیثی خاورشناسان و نیز جریان های فکری آن مورد بحث واقع شده است. بخش دوم به نقد وبررسی دیدگاههای حدیثی گلدزیهر اختصاص دارد. در فصل نخست این بخش زندگی نامه علمی گلدزیهر و آثار او در زمینه مطالعات اسلامی و حدیثی معرفی شده است، سپس در فصل دوم چهار نظریه از دیدگاههای وی در زمینه حدیث نقد و بررسی شده است: یکی اصطلاح حدیث و سنت، دیگری ماهیت حدیث و سوم دیدگاه او درباره عدم کتابت حدیث و چهارم مسأله نقد متن. بخش سوم به نقد و بررسی دیدگاههای حدیثی شاخت اختصاص دارد. در فصل اول این بخش زندگی نامه علمی شاخت بهمراه آثار او در زمینه مطالعات اسلامی و نیز آثار حدیثی وی معرفی شده است. در فصل دوم چهار دیدگاه از آرای وی مورد نقادی قرار گرفته است. یکی انتساب احادیث فقهی به پیامبر، دیدگری قاعده شاخت در شناسایی احادیث ساختگی، سوم چگونگی شکل گیری اسناد و چهارم خروج شریعت از قلمرو فقه. در پایان نیز جمع بندی و نتیجه گیری از مباحث، بهمراه پاره ای از پیشنهادات ارائه شده است.

‫اين پاياننامه پژوهشى است درباره مهمترين ديدگاههاى خاورشناسان درزمينه منابع قرآن و پاسخ به شبهات آنان و مشتمل بر يك مقدمه و پنج فصل است. در مقدمه تاريخچه خاورشناسى آمده است و فصول اول تا پنجم به بررسى ديدگاههاى خاورشناسان و پاسخ به شبهات آنان مبنى بر غيروحيانى بودن قرآن و مقتبس بودن آن از منابع پيشين اختصاص دارد.

‫خداوند براي تدبير عالم کارگزاراني دارد که نام آن‌ها فرشته، و جايگاه آن‌ها در عالم عقل است. عده‌اي از آن‌ها فرشتگان مقرب هستند، که امور مهم آفرينش به آن‌ها سپرده شده وجايگاه بالاتري نسبت به ديگران دارند؛ يکي از اين فرشتگان مقرب، فرشته وحي است که اين پژوهش قصد دارد به طرح نظر قرآن و مستشرقان درباره آن بپردازد. قرآن کريم در آيات فراواني به جبرئيل و ساير فرشتگان اشاره کرده است، اما در مورد حقيقت و ماهيت آن‌ها ساکت است. با اين حال، دانشمندان و مفسران زيادي در کتب تفسيري و غيرتفسيري خود، ويژگي‌هايي را براي آن‌ها ذکر نموده‌اند. آن‌چه از آيات قرآن دريافت مي‌شود اين است که فرشتگان الهي هشت گروه هستند، و بر هر کدام از اين گروه‌ها، يکي از فرشتگان مقرب و خاص خداوند مديريت مي‌کند؛ مثلاً فرشتگان حامل وحي الهي سه گروه هستند و همه آن‌ها کار خود را به سرپرستي جبرئيل انجام مي‌دهند. خداوند از ميان تمام فرشتگان وحي، فقط از جبرئيل نام برده، و در قرآن او را با نام‌هاي متعددي ياد کرده است. براي پيامبر اکرم (ص) در زمان دريافت وحي، حالات متفاوتي ذکر شده است؛ هرگاه فرشته وحي به شکل انساني تمثيل يافته و وحي را ارائه مي‌نمود، حالت پيامبر( عادي بود؛ اما زماني که آن حضرت فقط صداي فرشته را مي‌شنيد، حالت ايشان با عرق کردن و تغيير رنگ چهره همراه بود؛ و زماني که وحي الهي بدون واسطه بر قلب پيامبر( وارد مي‌شد، حالت بيهوشي به ايشان دست مي‌داد. و اما نظرات مستشرقان درباره نزول فرشته وحي بر پيامبر متفاوت است؛ عده‌اي معتقد به نزول فرشته وحي بر پيامبر( بوده، و گروهي هم منکر اين موضوع هستند. اين گروه شبهاتي را مطرح نموده‌اند، که ريشه در عواملي مانند جهل، غفلت، تحجر، تعصب، خود بزرگ‌بيني و تکيه بر دانش‌هاي مادي دارد، و باعث شده تا نتوانند حقيقت وحي و فرشته وحي را به‌خوبي درک کنند.

‫نگارنده در اين پژوهش، شبهه هايي که برخي از مستشرقين مانند گلدزيهر در باره قرآن کريم و تفسيرآن به شيعيان وارد کرده‌اند؛ نقد و ارزيابي شده و با توجه به مندرجات کتاب "مذاهب التفسير الاسلامي" تأليف گلدزيهر، به برخي از ادعاهاي وي در مورد وجود تناقض در تفاسير شيعه اماميه پرداخته و به آن ها پاسخ داده است. در مقدمه پس از ارائه تعريفي از استشراق و تاريخ آن، اهداف مستشرقان و حجم اقدامات فرهنگي آنان بر ضد دين اسلام و فرهنگ و آموزه‌هاي اسلامي و قرآني بررسي شده است. فصل اول به بررسي حجيت ظواهر قرآن و اقوال پيامبر اسلام(ص) و اهل بيت(، ميزان حجيت قول صحابه در تفسير قرآن، مفهوم تفسير و تأويل و فرق بين آن‌ها، معيارهاي تأويل و بطن قرآن اختصاص دارد. در فصل دوم افزون بر طرح ويژگي‌هاي روش مستشرقين در تفسير قرآن کريم و ديدگاه‌هاي تفسيري آنان؛ روش گلدزيهر به عنوان يکي از مستشرقين قرآن پژوه تجزيه و تحليل شده است. فصل سوم به تحليل و بررسي آراي گلدزيهر درکتاب تفسيري خويش ( که در آن به آراي تفسيري شيعه انتقاد کرده است) پرداخته و پس از انعکاس شبهه هاي وي نسبت به شيعه، عقايد شيعه و ديدگاه‌هاي شيعه در مورد تحريف قرآن کريم؛ پاسخ اين شبهه ها ارائه شده است. شبهه هاي مذکور که درباره قرائات شيعه از قرآن، تأويل شيعه از اين کتاب الهي، موضع‌گيري شيعه در مورد اهل بيت(، ولايت اهل بيت(، به ويژه امام علي(، اعتقاد شيعه در مورد رجعت و ظهور ست؛ مطرح گرديده و به اين شبهه ها پاسخ داده شده است.

‫درباره شخصيت امام علي(ع) همواره ديدگاه‌هاي متفاوتي بيان شده است، و اين رساله با روش توصيفي- تحليلي به بررسي و نقد ديدگاه خاورشناسان درباره شخصيت اميرالمؤمنين علي(ع) پرداخته، و شخصيت سياسي، اجتماعي و علمي آن حضرت را از منظر خاورشناسان بررسي نموده است. منظور از شرق‌شناسان، گروهي از پژوهشگران و محققان غربي هستند که در مورد دين، هنر، آداب و رسوم، و ديگر مسايل مربوط به خاورميانه و شرق اروپا مطالعه و تحقيق مي‌کنند. در حال حاضر بسياري از دانشگاه‌هاي غربي، معمولا در قالب تأسيس يک دپارتمان ويژه، در مورد دين اسلام و تشيع آثار علمي قابل توجهي را ارايه مي‌نمايند. ابعاد مختلف زندگاني و شخصيت فردي امام علي(ع) ، از مسايلي است که توجه خاورشناسان علاقمند به مسايل تاريخ اسلام را همواره به خود جلب نموده است. خدمات اجتماعي علي(ع) ، به‌ويژه رسيدگي به بيت‌المال، کشتي‌سازي، حفر قنات، توجه به بهداشت، ساختن آسياب، راه‌سازي، شهرسازي، توجه به مسايل رفاهي و اقتصادي مسلمانان، رفتار او با خلفاي سه‌گانه و مخالفان حکومت، و برخورد فکري و نظامي امام با آنان از جمله مواردي است که مورد توجه شرق‌شناسان بوده است. امام علي(ع) که تربيت يافته مکتب پيامبر گرامي اسلام(ص) است، اولين ايمان‌آورنده به پيامبر بوده، و به‌همين دليل، فضايل او از اهميت مضاعفي نزد خاورشناسان برخوردار است. بسياري از خاورشناسان نسبت به مسأله جانشيني پيامبر اسلام(ص) تحقيق گسترده‌اي انجام داده، و در اين مورد سه نظريه ارايه کرده‌اند؛ گروهي معتقدند که سقيفه، عاملي انحرافي در جانشيني بوده، و علي(ع) جانشين حقيقي پيامبر است. گروه ديگري صرفاً ديدگاه شيعيان و اهل سنت را ابراز کرده و از خود هيچ نظري ارايه نکرده‌اند. گروه سوم معتقدند که پيامبر هيچ جانشيني انتخاب نکرده است. بعد علمي امام علي(ع) ، جمع‌آوري قرآن توسط ايشان، و همچنين نهج‌البلاغه از ديگر مسايل مورد توجه مستشرقان درباره امام علي(ع) مي‌باشد.