جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پژوهش درباره حرکت نفس از دیدگاه ابن‌سینا، ملاصدرا و استاد فیاضی پرداخته شده است که هر کدام بر اساس مبانی فلسفی خود درباره حرکت نفس نظریاتی بیان نموده‌اند. از نظر ابن‌سینا تغیر و تحرک در نفس در اعراض نفس می‌باشد و نفس فاقد هر گونه تغیر و حرکت جوهری است و اساس جوهر نفس ثابت و پایدار است و چون نفس مجرد است هیچ‌گونه تغیری در آن راه ندارد و تغیرات در نفس، از نوع تحول در اعراض است زیرا مشائیان حرکت را از خواص جسم می‌دانند اما ملاصدرا حرکت جوهری را حرکتی ذاتی و درونی اشیاء مادی می‌داند و حرکت جوهری او در برابر نظریه مشهور حرکت در عرض مشائیان است و معتقد است حرکت نفس پس از مرگ محال است و با مرگ و قطع تعلق نفس به بدن دیگر حرکت در نفس وجود ندارد او جهان ماده را جهان حرکت جوهری و سیلان جوهری می‌داند و بر اساس مبانی خودش در حرکت جوهری و مادی دانستن یکی از مراتب نفس، به وقوع حرکت جوهری در نفس تا زمانی که به بدن تعلق دارد، اعتقاد دارد و مبنای حرکت نفس از نظر وی از سنخ وجود است نه ماهیت. اما استاد فیاضی می‌گوید نفس با اینکه ذاتاً مجرد است و از ابتدا وجود تا ابد قابلیت حرکت دارد و حرکت به زندگی دنیوی محدود نیست و امکان حرکت در نفس همیشه وجود دارد، یعنی نفس تا نفس است و وجود دارد چه در دنیا چه در برزخ و چه در محشر حرکت دارد اما ممکن است حرکت در برزخ و قیامت اختیاری نباشد بلکه اجباری باشد. بنابراین هر سه فیلسوف معتقد به حرکت در نفس هستند که ابن‌سینا معتقد به وحدت نفس و تعدد قوا است و ملاصدرا به وحدت نفس و قوا که عین هم هستند و استاد فیاضی به دو نفس نباتی و حیوانی ناطق معتقد است.

در جهان معاصر، مواجهه با متون مقدس، به ویژه قرآن کریم، با چالش‌های معناشناختی نوینی روبرو شده است. از یکسو، پیشرفت‌های علمی و فلسفی و تنوع فرهنگی، پرسش‌های تازه‌ای درباره چگونگی معنازایی مفاهیم دینی در زندگی مدرن ایجاد کرده است. از سوی دیگر، تفاسیر سنتی و کلاسیک قرآن، با همه غنای تاریخی و روایی خود، عمدتاً بر «جهان پشت متن» متمرکز بوده‌اند؛ یعنی بر قصد مؤلف (الهی)، بستر تاریخی نزول و مخاطبان اولیه تکیه کرده‌اند. این رویکرد، اگرچه برای فهم زمینه‌ای آیات ضروری است، اما به تنهایی قادر به گشودن افق‌های معنایی جدید برای خواننده معاصر نیست و شکافی میان جهان سنت و دنیای مدرن پدید آورده است. مفاهیم اسکاتولوژیک (معادشناختی) قرآن کریم - از قبیل قیامت، بهشت، جهنم، حساب، میزان، صراط و علائم قیامت - به عنوان محوری‌ترین مبانی اعتقادی و اخلاقی اسلام، به طور خاص در معرض این چالش هستند. توصیفات نمادین، استعاری و غالباً حسی این مفاهیم در قرآن، برای انسان عقل‌باور امروز که در جست‌وجوی معنا و مسئولیت در زندگی کنونی است، نیازمند تأویلی نوین است. پرسش اصلی اینجاست که آیا این مفاهیم صرفاً اشاره به رویدادهایی مادی در آینده‌ای نامعلوم دارند، یا می‌توانند به مثابه «افق‌های معنایی» فهمیده شوند که زندگی دنیوی را تحت تأثیر قرار داده و به پرسش‌های وجودی انسان معاصر درباره مرگ، عدالت، مسئولیت و معنای زندگی پاسخی ژرف بدهند؟ مفهوم "جهان متن" ریکور و ظرفیت‌های آن اینجاست که رویکرد فلسفی "پل ریکور" و به ویژه مفهوم محوری "جهان متن" (World of the Text) می‌تواند چارچوبی نوین ارائه دهد. از نگاه ریکور در متون بشری، هنگامی که گفتار به متن مکتوب تبدیل می‌شود، از قصد مؤلف و بستر اولیه تولیدش جدا شده و استقلال معنایی می‌یابد. این متن دیگر تنها به گذشته و نیت مؤلف اشاره ندارد، بلکه "جهانی" از امکان‌های معنایی را پیش روی هر خواننده‌ای در هر زمان و مکان می‌گشاید. "جهان متن" در اندیشه ریکور دارای چند ویژگی بنیادین است: 1. استقلال معنایی: متن پس از تولید، از مؤلف و شرایط تولیدش مستقل می‌شود و ظرفیت تولید معانی جدید را پیدا می‌کند. 2. گشودگی به روی خواننده: متن جهانی پیش روی خواننده می‌گشاید که او را به مشارکت در تولید معنا دعوت می‌کند. 3. قابلیت تأویل پذیری: معنا در متن ثابت و محدود نیست، بلکه در فرایند دیالکتیکی "توضیح" (شرح عینی ساختار متن) و "فهم" (درک معنای متن در افق ذهنی خواننده) شکل می‌گیرد. 4. فرایند تخصیص: نقطه اوج فرایند تفسیر، هنگامی است که خواننده معنای متن را در زندگی خود "تخصیص" می‌دهد و آن را به امری شخصی و معنادار در وجود خود تبدیل می‌کند. مسئله اصلی پژوهش مسئله اساسی این است: با توجه به اینکه خداوند در متن قرآنی زبان بشری را برگزیده است و در قالب این رسانه بشری پیام الهی خود را برای هدایت انسان‌ها منتقل کرده است، آیا می‌توان از رویکرد ریکور در تحلیل معانی مفاهیم قرآنی بهره جست؟ آیا مفاهیم اسکاتولوژیک قرآن صرفاً اشاره به رویدادهایی مادی در آینده‌ای نامعلوم دارند، یا می‌توانند در پرتو "جهان متن" ریکور، به مثابه "افق‌های معنایی" فهمیده شوند که زندگی دنیوی را تحت تأثیر قرار داده و به پرسش‌های وجودی انسان معاصر درباره مرگ، عدالت، مسئولیت و معنای زندگی پاسخی ژرف بدهند؟ برای نمونه، آیا "صراط" تنها پلی فیزیکی بر فراز جهنم است، یا می‌توان آن را استعاره‌ای از "مسیر اخلاقی و وجودی" انسان در زندگی کنونی تفسیر کرد؟ آیا "میزان" صرفاً ترازویی برای سنجش اعمال در آخرت است، یا نمادی از "عدالت و تعادل" در تمامی شئون زندگی بشری؟ آیا "قیامت" تنها رویدادی آینده‌نگر است، یا "افق معنابخشی" که به زندگی کنونی عمق و جهت می‌بخشد؟ این پژوهش بر آن است که با کاربست چارچوب "جهان متن" ریکور، نشان دهد چگونه می‌توان مفاهیم اسکاتولوژیک قرآن را از محدوده توصیفات صرفاً اخروی و مادی فراتر برد و آنها را به عنوان دعوت‌هایی برای خودآگاهی، عدالت‌خواهی، مسئولیت‌پذیری اخلاقی و تحول وجودی در "اکنون" و "اینجای" زندگی انسان معاصر بازتعریف کرد. این بازخوانی نه تنها به غنای مطالعات قرآنی کمک می‌کند، بلکه پاسخی است به نیاز انسان مدرن برای یافتن معنایی ژرف در زندگی، در جهانی که به ظاهر هر روز بیش از پیش "افسون‌زدایی" می‌شود.

این پایان‌نامه به تحلیل و ارزیابی آراء و شبهات مستشرقان درباره مفهوم جهاد در اسلام، به ویژه بر اساس آیات قرآن، می‌پردازد. از آغاز گسترش اسلام، موضوع جهاد همواره مورد توجه محققان و خاورشناسان غربی بوده است و برخی از آنان با تکیه بر منابع و اطلاعات ناقص یا مغرضانه، تصاویری نادرست از این مفهوم به نمایش گذاشته‌اند. بسیاری از مستشرقان جهاد را به عنوان وسیله‌ای برای خشونت، گسترش قلمرو و تحمیل عقیده تفسیر کرده‌اند. این در حالی است که در آموزه‌های اسلامی، جهاد نه تنها به معنای جنگ نیست، بلکه مفهوم گسترده‌تری شامل تلاش در راه خدا و مبارزه با موانع درونی و بیرونی برای تحقق عدالت و حمایت از مظلومان دارد. این پژوهش ابتدا به تعریف لغوی و اصطلاحی جهاد پرداخته و سپس اهداف جهاد در اسلام را که شامل دفاع از حقوق الهی و انسانی، مقابله با ستم و ظلم، و حمایت از مظلومان است، مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین با استناد به آیات قرآن و تحلیل دیدگاه‌های مفسران اسلامی، انواع جهاد از جمله جهاد دفاعی و ابتدایی تبیین می‌شود. در ادامه، به نقد تفصیلی مواضع مستشرقان پرداخته می‌شود؛ برخی از آنها با نگاه ایجابی و مثبت به جهاد نگریسته و به نقش سازنده آن در گسترش صلح و عدالت اشاره کرده‌اند، در حالی که عده‌ای دیگر با نگرش سلبی، جهاد را ابزاری برای خشونت و کشورگشایی تلقی کرده‌اند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که مستشرقان در تحلیل‌های خود به منابع معتبر اسلامی توجه کافی نداشته و اغلب از منابع دست دوم یا روایت‌های ناقص استفاده کرده‌اند. همچنین، ادعاهای مطرح شده درباره خشونت در آیات جهاد، با توجه به شرایط خاص زمانی و مکانی نزول آیات و همچنین سیره پیامبر اسلام (ص) که بر صلح‌طلبی و رحمت تأکید داشته، نادرست و مغرضانه است. این پایان‌نامه با هدف ارائه تصویری روشن و جامع از مفهوم جهاد اسلامی، به نقد تحریفات و سوءتعبیرات مستشرقان پرداخته و تأکید می‌کند که جهاد در اسلام با اصول عدالت، دفاع مشروع و مقابله با ظلم سازگار است و هرگز به عنوان ابزاری برای تحمیل عقاید یا گسترش قلمرو به کار نرفته است.

در زندگی فردی و اجتماعی افراد، فعالیت های تربیتی، از جمله فعالیت های اساسی‌‌ ‌‌و تأثیرگذار است. باید توجه داشت که این فعالیت ها، تابع مبانی و اصول مشخصی‌‌ ‌‌است و تبیین این اصول و مبانی از منظر صاحبنظران، اقدامی است که باید پیش از هر کاری انجام پذیرد. یکی از بزرگترین مفسران مباحث تربیتی امام خمینی (ره ) است که در آثار خود مبانی و اصول تربیتی را تشریح نموده است که بر این اساس این پژوهش با هدف بررسی مبانی و اصول تربیتی از دیدگاه امام خمینی با تکیه بر تفاسیر عرفانی انجام شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیل انجام شده و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای از منابع دست اول گردآوری گردیده و نسبت به تجزیه و تحلیل اقدام گردیده است. بر اساس نتایج پژوهش تعلیم وتربیت اسلامی رابطه تنگاتنگ با عرفان امام ومنابع اصیل اسلام، یعنی قرآن وسنت دارد. امام خمینی ‌‌قدس سره تربیت را تلاش برای شکوفایی استعدادها و فطرت الهی در وجود انسان می خواند و می فرماید:‌ ‌‌«این تربیت ها است که... فطرت را شکوفا می کنند...» . در خصوص مبانی و اصول نیز مبانی اول برخورداری انسان از فطرتی خداجو و پاک که اصل توحید محوری در راستای آن است. مبانی دوم وجود عزم و اراده قوی در انسان که اصل تربیت پذیری انسان مرتبط با آن است. مبانی سوم ترکیب انسان از دو بُعد جسمانی و روحانی که اصل جامع نگری با آن مرتبط است. مبانی چهارم وجود روحیه کمال جویی در فطرت انسان که اصل کمال با آن مرتبط است. مبانی پنجم تأکید خاص بر امر تزکیه نفس که اصل تقدّم تزکیه بر تعلیم و اصل محافظت بر عمل با آن مرتبط است. مبانی ششم وجود ویژگی ضعف در انسان که اصل مسامحه با آن مرتبط است. مبانی هفتم که برخورداری انسان از نیروی تعقّل که اصل اصلاح شرایط با آن مرتبط است و مبانی هشتم که انسان موجودی مختار و انتخابگر که اصل اول نیاز انسان به مربّی و اصل دوم آزادی با آن مرتبط است.

علم کلام، به عنوان یکی از شاخه های علوم اسلامی ، همواره در معرض چالش های فکری ودینی وفلسفی درون دینی و برون دینی بوده است. در این میان، ابومنصور ماتریدی ، متکلم سده چهارم هجری ، با تالیف اثر " التوحید " ، نقش مهمی در بنیان گذاری و تثبیت مبانی اعتقادی اهل سنت به ویژه در منطقه ماوراءالنهر ایفا کرد. ( صابری، 1388؛ 294) اثر او نه تنها پاسخی به نیازهای اعتقادی مسلمانان آن عصر بود، بلکه تلاشی نظام مند برای ارائه ی دفاع از توحید و اصول دین به شمار می رود . همزمان با حضور مکتب ماتریدی در ماوراءالنهر ،در عراق مکتب اشعری ،توسط ابوالحسن اشعری تاسیس شد که از لحاظ رواج تفکرکلامی همسو تقریبا گام یکسانی را برداشتند، اما اختلافاتی نیز با یکدیگردارند . از عقاید اشتراکی میان ماتریدی و اشاعره میتوان به رویت وجه خدا در آخرت اشاره نمود .(ماتریدی ابو منصور،1427ه.ق؛77) و از موارد اختلافی میان این دو فرقه میتوان به بحث حسن و قبح عقلی اشاره کرد که از مهمترین موارد اختلافی میان عدلیه و اشاعره است .که در این مورد ،ماتریدیه نیز با عدلیه موافق است و معتقدند که عقل میتواند حسن و قبح عقلی اشیاء را درک کند . آنها حسن و قبح را دارای سه معنا دانسته اند که عبارتند از : الف)کمال و نقص؛ب)ملائمت و موافقت با غرض یا طبع و عدم آن؛در این دو معنی اختلافی وجود ندارد و همه میپذیرند که عقل قادر بر درک آن است. ج)استحقاق مدح وثواب و استحقاق مذمت و عقاب .این معنایی است که اشاعره و ماتریدیه بر سر آن اختلاف دارند و اشاعره منکر آن است ،اما ماتریدیه همنوا با شیعه و معتزله آن را می پذیرد.(ابو عذبه ،1416ه.ق؛56)

بررسی تطبیقی دانش اهل‌بیت و یاران کبار ایشان از منظر روایات شیعه و مستشرقان مفسران شیعه بر پایه آیات و روایات معتقدند اهل‌بیت مرجع علمی مسلمانان پس از پیامبر هستند. ازنظر مفسران شیعه مصداق آشکار اهل ذکر، اهل‌بیت هستند. علاوه بر دانش اهل‌بیت، یاران آن‌ها نیز از دانش بی‌بهره نبودند و با علم و تجربه‌ای که در طول عمرشان کسب کرده بودند و هم‌نشینی با پیامبر اکرم و امام علی علم و دانش خود را به بالاترین حد خود رسانده بودند و از عالم‌ترین افراد محسوب می‌شدند. در این میان دیدگاه مستشرقان نسبت ‌به اهل‌بیت متفاوت است. برخی مستشرقان دیدگاه مثبتی نسبت به اهل‌بیت پیامبر داشته‌اند و برخی دیگر نیز منکر این امر هستند. مستشرقانی که به منابع اصیل اسلامی مراجعه کرده و کتب فرق اسلامی را جست‌وجو کرده‌اند، نسبت به اهل‌بیت اظهار ارادت می‌کنند و عده‌ای نیز دیدگاه منفی نسبت به این خانواده داشته اند. چگونگی برخورد شیعیان با این‌گونه روایات و بررسی نظرات مستشرقان می‌تواند دیدگاهی جامع در ارتباط با الگو گیری از دانش اهل‌بیت و یاران کبار ایشان به ارمغان آورد و مهم‌تر از آن می‌توان به نقش سازنده‌ی اسلام و مربی‌گری اهل‌بیت در تعلیم علوم به یاران خاص ( یاران کبار) و عام خود پی برد. با توجه به جایگاه دانشی که اهل‌بیت و یاران ایشان از آن برخوردار بودند و با توجه به اینکه بحث شیعه پژوهی و مسئله دیدگاه خاورشناسان به اسلام و مسائل دانشی اهل‌بیت همواره مورد توجه بوده است، این پژوهش درصدد است که دیدگاه‌ها و نظرات مفسران شیعه و مستشرقان (خاورشناسان) را در مورد جایگاه علوم و دانش اهل‌بیت و همچنین یاران کبار اهل‌بیت مورد تحلیل و بررسی قرار دهد و ببیند آیا می‌توان اعتبار و ارزشی که در علم پیامبر و اهل‌بیت وجود دارد را برای یاران کبار ایشان در نظر گرفت یا خیر؟ این پژوهش با گردآوری اطلاعات با روش کتابخانه‌ای به بررسی تطبیقی دانش اهل‌بیت پیامبر, و یاران کبار ایشان از منظر روایات شیعه و مستشرقان می‌پردازد. در نتیجه ازنظر روایات شیعه، علوم اهل‌بیت از جانب خداوند می‌باشد و اهل‌بیت این علوم را به یاران کبار خود نیز منتقل کرده اند، اما مستشرقان معتقدند که علم تنها می‌تواند از طرق علوم دنیایی به دست آید و به علوم وحیانی اعتقادی ندارند، بنابراین یاران کبار نیز از این دانش برخوردار نبوده‌اند. کلیدواژه: دانش، اهل‌بیت پیامبر، یاران کبار، روایات شیعه، مستشرقان.

جهان دچار جنگ ها و خشونتهای پراکنده است. در عصر انفجار اطالعات و ارتباطات و دهکده جهانی، مایه تعجب و جای پرسش است که به جای کین و نفرین و ستیز و آویز، چرا گفتگو در آفاق جهان طنین انداز نیست؟ هانس کونگ یکی از متفکران و الهیدانان کاتولیک است که به صلح جهان از رهگذر صلح ادیان اندیشیده است. صلح ملت ها بدون صلح ادیان آنها ممکن نیست. صلح ادیان بدون گفتگو و تفاهم ممکن نیست و گفتگو بدون اخالق جهانی پا نمی گیرد. بنابراین، صلح جهانی و بقای بشر به اخالق جهانی گره خورده است. در این زمینه، تنها اخالق نیست که می تواند پایه و پایگاهی برای گفتگوهای ادیان قرار گیرد. عالوه بر اخالق، اصولی مشترک در خود ادیان وجود دارد که می تواند مبنای گفتگوی ادیان واقع شود. پرسش از مؤلفه های گفتگوی ادیان درواقع جستجوی اصولی در خود دین را پی می جوید. این جستار طبق روش تحلیلی و توصیفی انجام شده است. اصول یافته شده شامل دو دسته کلیاند: اصول فکری مشترک و اصول عملی مشترک. مهم- ترین اصول فکری مشترک در ادیان جهان عبارتند از: اصل آغاز )خدا(، اصل انجام )معاد(، مسأله جهان )آفرینش(، مسأله پیشوایان دینی )نبوت(، فرشتگان )موجودات روحانی عالم(، متون مقدس. اصول عملی عبارتند از: یکی اینکه شرایع شامل سه بخش می شوند: احکام و قوانین، آیین ها و مناسک، و دعاها و نیایش ها. و دیگری اخالق جهانی. اخالق جهانی وسیع ترین بنیاد برای گفتگوی ادیان است که حتی شامل غیردینداران هم می شود و آنان را به مشارکت در ساختن صلح و آینده نوین فرامی خواند. گفتگوی ادیان امر بی سابقه نیست. تمدن اسالم در گذشته تجربههایی از این سنخ داشته است، مانند ابوریحان و محمد داراشکوه، که به گفتگوی اسالم و هند نظر داشته و اقدام کرده اند. گفتگوی ادیان برای مشارکت در تحقق صلح جهانی و بقای نوع بشر ضروری است. ادیان به لحاظ اصول فکری و اخالقی خود ظرفیت مناسب برای آن را دارد. بازنگری و برخی اصالحات الزم است که این ظرفیتها کامل فعلیت و گسترش پیدا کنند.

فلسفه صدرایی به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین نظام‌های فلسفی اسلامی، ارتباط عمیقی میان هستی‌شناسی (Ontological) و شناخت‌شناسی (Epistemological) برقرار می‌سازد. در این نظام، ملاصدرا با استفاده از اصولی مانند اصالت وجود، تشکیک وجود، حرکت جوهری و وحدت وجود، به تبیین فرآیند پویای شناخت انسان از جهان می‌پردازد دستاوردهای جدید ملاصدرا در حوزه‌ی شناخت از دیدگاه رئالیستم؛ که شناخت را انطباق ادراک با واقعیت عینی خارجی، ایدئالیستم؛ که شناخت را مبتنی بر ایده‌ها و تصورات ذهنی و پروگماتیستم؛ که شناخت را مبتنی بر عملکرد و کاربرد مفاهیم می‌داند فراتر رفته و با پیوند عین و ذهن، هم واقعیت را به‌عنوان یک امری اصیل و مستقل از ذهن می‌پذیرد و هم به تأثیرگذاری ذهن در شناخت از طریق صور علمیه و اتحاد عاقل و معقول اذعان دارد. آنچه در این منظومه فکری مشهود است اتخاذ مبانی متمایز ملاصدرا در حوزه هستی‌شناسی و شناخت است محور اصلی بحث در نوشتار حاضر تأثیرات مبانی هستی‌شناسی بر شناخت نزد ملاصدرا، به‌صورت توصیفی و تحلیلی می‌باشد. اهمیت مسئله مزبور ازاین‌روست که در حکمت متعالیه، شناخت از واقعیت و حقیقت تنها به ادراکات حسی یا خیالی محدود نمی‌شود؛ بلکه به نحوی عمیق‌تر با هستی و مراتب آن پیوند می‌خورد. ازاین‌رو، فهم دقیق تأثیرات مبانی هستی‌شناسی بر مسئله شناخت، می‌تواند دیدگاه نوینی درباره نحوه شناخت و دریافت حقیقت در این نظام فلسفی ارائه دهد. سرانجام رساندن این تحقیق در شش فصل بوده که هر یک از فصول به بررسی تمام جوانب یک موضوع خاص پرداخته است. نتیجه‌ی به‌دست‌آمده اینکه؛ نظام هستی‌شناسی ملاصدرا با اصولی نظیر اصالت وجود، وحدت وجود، حرکت جوهری و تشکیک وجود چارچوبی منسجم و پویا برای شناخت فراهم می‌آورند که در آن شناخت تابع مراتب وجودی و در فرآیندی از تکامل دائمی است.

حکمت پاسخی برای تناقض‌های کیهانی و بشری است. آگاهی و عمل به دانش مهارت زندگی با تأکید بر شریعت در سنت یهودی معنا یافته است. باتوجه به اینکه سنت دینی یهودی با فرهنگ‌های موجود در خاورمیانه و به‌ویژه فرهنگ یونان باستان تعامل و ارتباط وثیقی داشته است، مفهوم حکمت در یهودیت تحولات زیادی یافته و دگرگونی‌های فرهنگی و ادبی هم در این تحولات نقش بسزایی داشته است. در این پژوهش تلاش شده است تا وجوه معنایی، سیر تحولات و جنبه‌های مختلف مفهوم حکمت بررسی شود به‌سبب تأثیرات یونانی‌مآبی بر ادبیات حکمی به‌ویژه کتاب حکمت سلیمان بر این کتاب بیشتر تأکید شده است. حکمت سبب جاودانگی، برقراری نظم و عدالت می‌شود و شیوه راستین زندگی تلقی می‌شود و سبب دستیابی به قدرت و نیز قضاوت و داوری راستین می‌شود. ارجحیت حکمت به منشأ الهی او است. حکمت‌نامه‌ها در برابر نفوذ فرهنگ یونانی همچون دژی عمل کرده‌اند. حکمت امتیاز بنی‌اسرائیل بود، ولی در ظاهر خلاصه نمی‌شد و عمل براساس حکمت سنجیده می‌شد. حکما آموزگارانی بودند که با دانش عقلی و ذوقی خود به کمک انسان‌ها آمدند. حکیم اهداف الهی را در اندیشه و عمل به اجرا درمی‌آورد. از این رو ترس از خدا آغاز حکمت است و حکیم با بصیرت قدم در راه می‌نهد و احمق در تاریکی‌ها راه می‌پیماید. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‌ای است.

پراکندگی یهودیان ()Jewish diasporaیکی از طولانیترین و پیچیدهترین پدیدههای تاریخ بشری است که از زمان تبعید بابلی در قرن ششم پیش از میلاد آغاز شد و تا به امروز ادامه دارد. این پراکندگی تأثیرات عمیقی بر زندگی یهودیان در ابعاد مختلف تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی داشته است. در طول قرنها، جوامع یهودی در مناطق مختلف در سراسر جهان مستقر شدهاند که منجر به ایجاد مجموعهای غنی از آداب و رسوم فرهنگی، مناسک مذهبی و ساختارهای اجتماعی شده است. این پراکندگی امکان ترکیب سنتهای یهودی با آداب و رسوم محلی را فراهم کرده و سبب تقویت نمودهای منحصر به فرد هویت یهودی شده است. در نتیجه، جوامع پراکنده سهم بسزایی در تکامل کلی فرهنگ و زندگی مذهبی یهودیان داشتهاند. یکی از تأثیرات قابل توجه پراکندگی بر زندگی یهودیان، توسعه فرقهها و جنبشهای مختلف یهودی است. از آنجایی که یهودیان در کشورهای مختلف ساکن شدند، با هنجارهای فرهنگی و اعمال مذهبی گوناگونی مواجه شدند که بر باورها و ساختارهای جمعی خودشان تأثیر گذاشت. این امر منجر به ظهور جنبشهای مذهبی متمایز مانند یهودیت اصلاحگرا، محافظهکار و ارتدوکس شد که هر کدام منعکسکننده ارزشها و تجربیات جامعه مربوطه خود هستند. تنوع در عمل یهودیت، درک بیشتری از یهودیت را به عنوان یک سنت پویا و در حال تحول به جای یک ایمان یکپارچه، تقویت میکند. - سوال اصلی و فرعی تحقیق : -پراکندگی یهودیان چگونه بر زندگی آنها در جوامع مختلف تأثیر گذاشته است؟ - پراکندگی چه تأثیری بر هویت یهودیان داشته است؟ - چگونه یهودیان در جوامع مختلف با چالشهای اجتماعی و فرهنگی مواجه شدهاند؟ - نقش پراکندگی در شکلگیری و تحول مذهب یهودیت چیست؟

مفهوم «جریان شناسی» با وجود نوپا بودن، از جمله مفاهیمی است که در فضای علمی و فکری دوران معاصر با بسامد بالایی تکرار شده است. این مفهوم عموماً به عناوینی چون «فکری»، «سیاسی»، «فرهنگی» اضافه شده و ترکیب «جریان شناسی فکری/فرهنگی/سیاسی» را شکل می دهد. جریان شناسی دانشی است که درباره جریان های مختلف فکری، فرهنگی، سیاسی و یا اجتماعی بحث می کند. در روند جریان شناسی، پیدایی، تطور و زوال جریان های مختلف مورد بررسی قرار می گیرد. تفسیر قرآن از زمان عصر نزول قرآن تاکنون یک ضرورت اجتناب ناپذیر محسوب می شود. که برای فهم بهتر معنا و مفهوم آیات در بین پیامبر، ائمه ، صحابه و تابعین رواج داشته است. بعد از فوت پیامبر (ص) که نیاز بیشتری به تفسیر احساس می شد و به ویژه در قرن دوم هجری در پی توسعه مرزهای اسلامی و کسانی که تازه مسلمان شده بودند و نیز نهضت ترجمه این نیاز و ضرورت بیشتر احساس می شد. در این میان برخی جریان های سیاسی و فکری تلاش می کردند به منظور پیشبرد اهداف خود به آیاتی از قرآن کریم استناد کرده و این آیات را بر اساس امیال خود تفسیر کنند. مطالعه نظام مند این جریانها در قالب «جریان شناسی» می تواند ما را با روند تحولات صورت گرفته در این راستا در گذر زمان آشنا سازد.جریان های فکری وابسته به دستگاه بنی امیه همچون مرجئه و جریان فکری خوارج نخستین تلاشها را در راستای تفسیر آیات قرآن بر مبنای نگاه انحرافی خود انجام دادند. در همین بازه زمانی جریان انحرافی غُلات و باطنیه نیز با ورود به عرصه تفسیر سعی در مشوه جلوه دادن مکتب شیعه داشتند، که بخش زیادی از فعالیت معصومین (ع) در راستای مبارزه با این اقدامات بود. با گذار از سده نخست هجری به سده دوم و ظهور جریانهای فکری و کلامی معروفی چون معتزله و اشاعره و تلاش هر جریان فکری برای استناد به آیات قرآن کریم، در پاره ای از موارد زمینه ورود به تفسیر به رأی را فراهم نمود. بعدها نیز تفاسیر بزرگی برخاسته از این جریانهای فکری پدید آمد. در سده های میانی هجری با روی کار آمدن تفاسیر اشاری و عرفانی نمونه های دیگری از تفسیر به رأی را شاهد هستیم. با ورود به دوران معاصر و شکل گیری جریان های فکری متعدد نیز تفسیر به رأی در گستره بیشتری توسعه یافت. جریانهای همچون قرآنیون، جریان علم زده، جریان سلفیه، جریان های سیاسی انحرافی در ایران و ... برخی از این ها هستند. در پژوهش حاضر تلاش خواهد شد با نگاهی ساختارمند هر یک از این جریانهای فکری مورد مطالعه قرار گیرد