جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در اهمیت موضوعآخر الزمان و آمدن منجی موعود، همین بس که عقیده ای فراگیر بین تمامی ادیان است و به سبب جایگاه مهم آن هر نحله فکری از دید خود به تبیین این عقیده پرداخته است. همچنین پیرامون این موضوع بحث های بسیاری صورت گرفته و نوشته های بسیاری نگاشته شده‌است. با این وجود عنصری که کمتر به آن توجه شده، تاثیر اعتقاد به منجی آخر الزمانبر وظایف منتظران و پیروان این ادیان در دوران کنونی و تاثیر اتفاقات پایان زمانی بر زندگی حال حاضر آنان است. برای پی بردن به این مهم ابتدا لازم است جایگاه فرد منجی را در نظام اعتقادی یک دین تعیین کنیم و سپس وظایفی را که پیروان آن دین نسبت به شخص منجی یا وقوع حوادث پایان جهان دارند، مورد بررسی قرار دهیم. از آنجا که در دنیای کنونی دو دین اسلام و مسیحیت دارای بیشترین گروندگان هستند و جایگاه مهمی را در بین اعتقادات جهانیان دارا می‌باشند، در این پایان نامهبه بررسی این دو آیین بزرگ می‌پردازیم.در میان مسلمانان نیز دو مذهب شیعیان و سنی ها با توجه به تعداد گروندگان و نوع اعتقاداتی که دارند، مورد توجه ما واقع شده‌اند. از نگاه شیعیان دوازده امامی، مهدی موعود،منجی و آخرین حجت الهی است و از آنجا که او در حال حاضر حجت حی خداوند می‌باشد، شیعیان خود را در برابر او مسئول می‌دانند و معتقد‌اند که باید در زندگی به گونه ای عمل کرد که رضایت آن حضرت جلب و از ناخوشنودی ایشان جلوگیری شود. همچنین شیعیان در مورد تاخیر و تعجیل در ظهور او مسئول اند. مهمترین وظایف شیعیان در این دوران انتظار ظهور وی و داشتن تولی نسبت به او و تبری نسبت به دشمنان اوست. انتظار نیز در دیدگاه شیعیان تنها نشستن و دعا کردن پیرامون تعجیل در ظهور مهدی موعود نیست بلکه امری فراتر و کاملا پویا می‌باشد. یک منتظر با شناخت امام زمان خود، خویش را موظف به کسب رضایت او می‌داند تا به واسطه کسب این رضایتمندی، خوشنودی حق تعالی را بدست آورد.از نگاه سنی ها نیز مهدی موعود، منجی آخر الزمان می‌باشد، منتهی شخصیتی که آنها به عنوان مهدی به او معتقد هستند با شخصیت مورد نظر شیعیان متفاوت است. مهدی در نگاه سنی ها امامی عادل است که از اولاد پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) و از فرزندان فاطمه زهرا ( سلام الله علیها ) می‌باشد و تا کنون به دنیا نیامده است و جهان به عنوان یکی از نشانه های آخرالزمان در انتظار اوست. به همین جهت یک مسلمان سنی، در زمان حال وظیفه ای نسبت به مهدی موعود ندارد.در میان مسیحیان، مذهبی که بیشترین توجه را به عقاید آخرالزمانی داراست مسیحیان پروتستان می‌باشند. این دسته از مسیحیان به جهت اعتقادی، بسیار به یهودیان بنیادگرا متمایل هستند. بنیان گذار این فرقه از مسیحیان مارتین لوتر است که شدیدا تحت تاثیر متون یهودی بوده و به یهودی کردن آیین مسیحیت اقدام کرده است. پس از مدتی اعتقادات خاص یهودیان در عمق مذهب پروتستانیسم محکم شده و اعتقاداتی مانند بازگشت به سرزمین مقدس و تشکیل حکومت یهودی از جمله اهداف این فرقه قرار گرفته است. در این آیین، عیسی مسیح (علیه السلام) منجی پایانی می‌باشد و بر خلاف اعتقاد مسیحیان نخستین، او پیامبری الهی نیست، بلکه پروتستان ها (به مانند مسیحیان کاتولیک)او را پسر خدا و دارای مقام اولوهیت می-دانند. وظیفه یک پیرو مکتب پروتستانیسم به انجام رساندن پیشگویی‌هایی است که به واسطه برخی مکاشفات انجام شده است و نوید دهنده آخرالزمانی زود رس است. آخرالزمانی که در آن حکومتی یهودی نشکیل شده و عیسی مسیح به زمین باز می‌گردد و به یهودیان در این دنیا برتری می‌بخشد و مسیحیان را در سرای آخرت ملکوت الهی می‌دهد.

يكى از علوم مطرح در زمينه علوم انسانى، علم سياست يا علوم سياسى است كه ارتباط آن با دين در ميان مسلمانان و غيرمسلمانان مورد اختلاف و معركه آراء بوده و هست. مقاله حاضر با روش توصيفى، پس از واژه شناسى، به تبيين ديدگاه آيت اللّه مصباح در زمينه رابطه دين و سياست پرداخته است. استخراج و تبيين مبانى نظرى بحث ـ از جمله چيستى و قلمرو دين ـ بيان ضرورت وجود قانون و حكومت، بررسى رابطه اسلام و حكومت در دو حوزه قانون گذارى و اجراى قانون، و ارزيابى ادله قائلان به لزوم جدايى دين از سياست، مهم ترين مسائل ارائه شده در اين مقاله است. بر اساس ديدگاه آيت اللّه مصباح، با استناد به ادله عقلى و نقلى مى توان به اين نتيجه دست يافت كه سياست جزئى از دين و لازمه لاينفك آن است. به اعتقاد ايشان، كسى كه با منابع غنى اسلام سروكار داشته باشد و آنها را بدون غرض ورزى و با روحيه حقيقت طلبانه مطالعه كند اين رابطه را به روشنى درك خواهد كرد.

نحوه مواجهه هریک از ادیان الهی با دنیای مدرن و دگرگونی‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی و تحولات تند و سریع مدرنیته و مسائل ناشی از آن، از مسائل مهم پیش‌ روی ادیان است. هدف این نوشتار ارائه گزارشی از نحوه مواجهه مسیحیت با لوازم و مسائل دنیای جدید و چاره‌اندیشی بهتر برای این مواجهه است. پیروان کلیسای کاتولیک در مواجهه با جهان جدید و مسائل و معضلات آن و رقیبان تازه‌نفس و مقتدری چون اومانیسم، لیبرالیسم، سکولاریسم، فمینیسم‌ و ...، با تعدیل در دیدگاه‌های خویش، به شیوه‌های گوناگون این مواجهه را پیش بردند. برخی از آنها، نظیر احیای فلسفه توماس آکویناس یا نوتومیسم، الهیات اجتماعی و پرداختن به امور اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، و آشتی محتاطانه با دنیای مدرن از طریق شورای واتیکانی دوم از ناحیه خود کلیسا شروع شدند یا نظر مساعد کلیسا را جلب کردند و برخی نیز، نظیر مدرنیسم کاتولیکی از حمایت کلیسا برخوردار نشدند.

در این مقاله زندگی، تحصیلات و فعالیتهای تبلیغی هنری مارتین، کشیش و مبلغ انگلیسی که در اوایل عصر قاجار به منظور تبلیغ آیین پروتستان به ایران آمد، مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. یکی از اهداف مارتین از سفر به ایران تصحیح و نشر ترجمۀ عهد جدید بود که پیش از این، یعنی از آغاز اقامتش در هند بدان دست زده بود. مارتین پس از ورود به ایران با برپایی جلسات مناظره با علما، تبلیغ در میان مردم کوچه و بازار، و نگارش رساله هایی در رد نبوت خاصه و اعجاز قرآن، سخت می کوشید تا ایرانیان را به مسیحیت درآورد. این اقدامات با واکنش علما، مردم و حکومت قاجار مواجه شد و علمای مسلمان این دوره با نگارش جوابیه در مقام پاسخگویی به شبهات و ردیه های مارتین برآمدند.

قرآن کتاب هدایت و برنامه‌ی زندگی انسان است. فهم صحیح و معتبر آیات قرآن لازم و ضروری است. مقاله‌ی حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی به بررسی مبانی نظریه‌ی تفسیری علامه طباطبایی درخصوص فهم و تفسیر قرآن می‌پردازد تا مبانی نظریه‌ی تفسیری ایشان را آشکار نموده و آن را با آرای برخی هرمنوتیست‌های کلاسیک مقایسه نماید. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که علامه باتوجه‌ به مبانی فهم خود که از بینش قرآنی او ناشی می‌گردد، هرمنوتیک خاصی برای قرآن دارد. از سوی‌دیگر، هرمنوتیک کلاسیک به‌‌رغم تفاوت با نظریه‌ی تفسیری علامه، شباهت‌هایی هم با آن دارد. دانشمندانی چون کلادنیوس، شلایرماخر و هیرش، همگی بر نیت و قصد مؤلف در کشف مراد متن اعتقاد داشته‌اند که این امر، نظریات این دانشمندان را به دیدگاه علامه در مقوله‌ی فهم قرآن نزدیک می‌گرداند. از نظر نگارنده، نظریه‌ی «تفسیر قرآن با قرآن» علامه، به‌‌رغم برخی تفاوت‌ها، با آرای هرمنوتیک کلاسیک شباهت زیادی دارد.

شلایرماخر مؤسس جریانی است که تجربه عرفانی را از سنخ عواطف و احساسات می‌شمرند. وی البته این‌گونه تجارب را خالی از هر گونه حیث معرفتی نمی‌داند و با تفکیک میان دو نوع از احساسات و دو نوع از آگاهی، تجربه عرفانی را از سنخ احساساتی می‌داند که واجد نوعی آگاهی مستقیم و مباشر است که در آن، فاصله میان مدرِک و مدرَک برداشته می‌شود. وی در توضیح این احساس و آگاهی خاص، که ماهیت تجربه و معرفت عرفانی را تشکیل می‌دهند، از مفهوم «وابستگی مطلق» استفاده می‌کند. وابستگی مطلق رابطه‌ای یک‌سویه است که در آن انسان هیچ آزادی و اختیاری از خود ندارد. این احساس، مفهوم خدا و جهان و انسان را نیز رقم می‌زند. انسان و جهان به عنوان وابسته مطلق و خداوند به عنوان طرف این وابستگی (غنی مطلق). نقدهای متعددی بر این دیدگاه وارد است؛ از جمله تشکیک در امکانِ تحقق آگاهی غیرمفهومی، تشکیک در امکان تحقق آگاهی غیرالتفاتی، ابهام در وجود و چگونگی عواطف مشتمل بر شناخت و ... که در انتهای مقاله به آنها می‌پردازیم.

بررسى دين در حوزه هاى متعدد علمى از جمله كلام، فلسفه، روان شناسى، جامعه شناسى و مردم شناسى با توجه به نگرش هاى خاصى كه در هر مجموعه معرفتى مورد نظرمى باشد، موجب تعريف و برداشت هاى متفاوتى از دين شده است كه عمدتا به شكل وسيع، ريشه در تلاشى دارد كه در غرب در جهت ارائه تعريفى براى دين انجام گرفته است؛ زيرا يافتن ماهيت متمايز و يگانه دين يا ارائه سلسله اى از صفات، كه دين و آنچه را مربوط به آن است از بخش هاى ديگر زندگانى انسان متمايز مى گرداند، بيشتر يك رويكرد و رهيافت غربى است كه از زمان نوزايى (رنسانس) به بعد، بخصوص در دوره اصلاح دينى ـ با آن مواجه هستيم. در غرب، طى يكى دو قرن تعاريف و تلقى هاى فراوانى از دين ارائه شده كه حتى ارائه فهرست ناقصى از آن هم به راحتى ممكن نيست. برخى از آنها عمدتا سعى در تمايز قاطع بين ابعاد دينى و غير دينى فرهنگ دارند و گاه دين را با مجموعه اعتقادات، بويژه اعتقاد به موجودى متعال برابر گرفته اند. از سوى ديگر، عده اى عوامل تجربى، عاطفى، شهودى و همچنين عوامل ارزشگذارانه و اخلاقى را جزو دين به حساب آورده اند. يا پيدايش و غناى رشته هاى مردم شناسى و جامعه شناسى، كه رشته علمى نسبتا جديدى است، عامل مهمى وارد تعريف دين گرديد و آن چيزى نبود جز ملاحظه زمينه هاى اجتماعى، اقتصادى، تاريخى و فرهنگى در نوع تلقى از دين. در نظر اينان، دين هرگز يك مجموعه انتزاعى از انديشه ها، ارزش ها، يا تجربه ها، كه جدا از حوزه فرهنگى جامعه باشند، نيست؛ زيرا بسيارى از اعتقادات و آداب و رسوم و شعاير دينى با توجه به حوزه فرهنگى جامعه قابل درك مى باشد و از اينجاست كه رهيافت هاى جامعه شناختى به دين آغاز مى گردد. و جامعه شناسى دين رونق مى گيرد؛ رشته اى علمى كه شيوه طبيعى مطالعه دين و جامعه نيست، بلكه فرآوردى فرهنگى است كه توسط تحولات تاريخى انديشه غربى پديد آمده است و پژوهشگران را بر آن داشته است كه از ادعاهاى هنجارآفرين دين يا جامعه مورد پژوهش آنان فاصله بگيرند.

خاستگاه رشد و تداوم فرهنگ سكولاريسم در اروپاست، به گونه اى كه امروزه وجهه غالب فرهنگ غرب را تشكيل مى دهد. در گستره فراملى، كلان، ملى و فردى مى توان از سكولاريسم بحث كرد. مجموعه مباحث اين بخش در زمينه تبيين مفهوم، روند شكل گيرى و مبانى سكولاريسم است. در اروپا طى سده هاى پس از عصر روشنگرى تحولاتى رخ داد كه منجر به شكل گيرى اين فرهنگ شد. با توجه به انباشت سرمايه ناشى از انقلاب صنعتى و فراورده هاى صنعتى، اين فرهنگ در قرن نوزدهم به استعمار و استثمار روى آورد. در مدتى اندك و به پشتوانه قدرت و توان نظامى و صنعتى، كشورهاى جهان تحت استيلا و نفوذ آن قرار گرفتند. اين تفكر در مواجهه با انديشه دينى حاكم بر جوامع اسلامى پيامدهاى گوناگونى به دنبال داشت. در بسيارى از جوامع، نوعى دوگانگى فرهنگى و در شكل فاجعه آميزتر آن، انقطاع فرهنگى شكل گرفت. امروزه براى برخورد با فرهنگ بيگانه و به عبارت ديگر، اين مهمان ناخوانده، «غرب شناسى» از ضروريات آشكار جامعه ماست. اين نوشته به سهم خود تلاش دارد تا در اين زمينه، پرتوى بر ابهامات موجود بيفكند و راه هايى براى دستيابى به پاسخ پاره اى از اين پرسش ها، كه امروزه براى نسل فرهيخته و فرهنگ دولت مطرح است، نشان دهد. نگارنده معتقد است سكولاريسم در ايران سه فرايند تحولى طى كرده است: نخست، مرحله شكل گيرى سكولاريسم از عصر قاجاريه تا حاكميت رضا شاه؛ دوم، دوران حاكميت سكولاريسم از روى كارآمدن رضا شاه تا پيروزى انقلاب اسلامى؛ سوم، مقطع افول جريان سكولاريسم از دوران انقلاب اسلامى به بعد. در اين بخش، پرسش اساسى اين است كه سكولاريسم چيست؟ فرايند شكل گيرى و مبانى فكرى آن كدام است؟ پاسخ به اين پرسش در گرو تبيين مبانى سه محور اساسى است كه در اين نوشتار، هر يك به منزله يك فصل محسوب مى شوند.