جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شاید بتوان تعاریف مورد نظر امام خمینی در باب ذوق عرفانی را به سه عنوان کلی تعاریفِ معرفت‌شناختی، وجودشناختی و جهان‌شناختی تقسیم کرد و هر عنوانی را دارای ویژگی‌هایی دانست اما نمی‌توان مؤلفه یا مؤلفه‌های مشترکی را در همه معانی و الفاظ مورد نظر امام خمینی در باب ذوق عرفانی یافت. لذا بهترین وسیله برای تبیین و صورت‌بندی ذوق عرفانی، ایده شباهت خانودگی ویتگنشتاین است. مفهوم شباهت خانوادگی در وهله اول با اشاره به مفهوم بازی ایضاح می‌شود. ویتگنشتاین معتقد است همان‌طور که هیچ چیز منحصربه‌فردی در بازی‌ها وجود ندارد که در همه آن‌ها مشترک باشد، هیچ چیز منحصربه‌فردی در کاربردهای مختلف زبان نیز وجود ندارد که در همه آن‌ها مشترک باشد بلکه، درست مانند بازی‌ها، نظامی از همپوشانی و تداخل شباهت‌ها وجود دارد. صبغه‌های معرفت‌شناختی، وجودشناختی و جهان‌شناختیِ ذوق عرفانی نیز تداخل و هم‌پوشانی‌هایی با هم دارند و یک مؤلفه یا مؤلفه‌های مشترکی در همه ویژگی‌های آن‌ها یافت نمی‌شود و این سه صبغه عرفانی در یک شباهت خانوادگی با هم قرار می‌گیرند. در واقع مؤلفه یا مؤلفه‌های مشترکی در تمام ویژگی‌های مفهوم ذوق عرفانی وجود ندارد بلکه نظامی از همپوشانی و تداخل شباهت‌ها وجود دارد؛ یعنی شبکه‌ای پیچیده از شباهت‌ها وجود دارد که با همپوشانی آن‌ها، انسجام شباهت‌ها حفظ می‌شود.

پژوهش حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، پس از تبیین حرکت جوهری و انسان شناسی حضرت امام+، به بررسی و شرح مراتب کمال آدمی، از دیدگاه ایشان می‌پردازد. مسئله تحقیق این است که آیا مبنای فلسفی ملاصدرا در حرکت جوهری در اندیشه امام راحل مؤثر است یا خیر. یافته تحقیق نشان می‌دهد که حرکت جوهری تأثیر مستقیم در شناخت مراتب کمال انسان داشته و در عین حال انسان‌شناسی ایشان نیز مانند دیگر ابعاد فکری ایشان، دقیقاً مبتنی بر اندیشه دینی است.. حضرت امام+، هدف غایی انسان را رسیدن به مقام جانشینی پروردگار (بالفعل کردن مقام خلیفه الهی) و مرتبه انسان کامل می‌داند که این مقام نیز از طریق شکوفایی فطرت الهی، میسر می‌باشد.

مهم‌ترین منبع آموزه‌های دینی اسلام، قرآن است که تفسیر و بررسی سوره‌ها و آیات آن از صدر اسلام تاکنون محور بحث محافل علمی و دینی بوده است. یکی از مهم‌ترین سوره‌های قرآن سوره حمد است که عالمان دینی و مفسران حتی اگر تمامی سورهها و آیات قرآن را تفسیر نکرده‌اند اهتمام خاصی به تفسیر این سوره داشته و با روش‌ها و منابع گوناگون به تبیین و تفسیر آیات نورانی آن پرداخته‌اند. امام خمینی به‌عنوان یکی از شخصیت‌های اثرگذار در قرن اخیر و علامه طباطبایی از مفسران برجسته قرآن کریم از جهات مختلفی موردتوجه بوده‌اند و یکی از نمونه‌های بارز آثار امام خمینی)ره( تفسیر هنرمندانه سوره حمد است. در این تحقیق که به شیوه کتابخانه‌ای و تحلیلی و توصیفی بوده به بررسی ویژگی‌های تفسیر امام در این زمینه پرداخته‌شده و تفاوت‌های تفسیر ایشان با تفسیر علامه طباطبایی تبیین می‌شود. از ویژگی‌های مشترک هر دو مفسر استناد به روایات در تفسیر آیات و از وجوه افتراقشان، مختلف بودن روش تفسیر در این سوره می‌باشد.

پس از قرآن، احادیث پیامبر اعظم (ص) و امامان شیعه (عل) چراغ هدایت بشریت بوده‌اند. حدیث، مانند قرآن دارای ابعاد گوناگون و جنبه‌های متعدد است و محکم و متشابه، مطلق و مقید و عام و خاص و ... دارد که تمامی این جنبه­ها در سه حوزه شرح‌الحدیث، نقدالحدیث و حل اختلاف اخبار بررسی می­شود. در طول تاریخ شارحان حدیث از روش‌های مختلفی برای شرح احادیث استفاده کرده که مهم‌ترین آن‌ها بهره‌گیری از آیات قرآن کریم است. در این میان امام خمینی(ره) به‌عنوان فقیه جامع علوم فقه، اصول، عرفان، فلسفه و حدیث، چنین نگاهی را در آثار مکتوب خود به یادگار گذاشته­اند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و شیوه کتابخانه‌ای، به بررسی روش امام خمینی(ره) در شرح روایات با بهره­گیری از آیات قرآن کریم در کتاب شرح چهل حدیث پرداخته­ است. بیان اندیشه‌های قرآن‌شناختی امام خمینی(ره) با تمرکز بر مسئله فهم قرآن از نگاه امام و ترسیم ابعاد مختلف آن از اهداف اساسی این پژوهش است. روش امام خمینی(ره) در بهره‌گیری از آیات قرآن در شرح روایات، چراغ روشنی فرا راه نویسندگان، اندیشمندان دینی و حدیث­پژوهان است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، مجموع آیاتی که در شرح روایات چهل حدیث به کار رفته است، در حدود 140 آیه است که بعضی تکراری است. در این میان، 76 آیه برای استشهاد به قرآن، تعداد 30 آیه جهت استدلال به قرآن، 6 آیه به‌عنوان نمونه و تمثیل و 5 آیه برای بیان مصداق استفاده شده که تفصیل هر یک از این موارد در متن مقاله بیان شده است.

از زمان نخستین جامعه بشری تا شکل‌گیری دولت‌های مدرن، اندیشه سامان‌بخشی به حیات اجتماعی _ سیاسی و تنظیم روابط میان فرمانروایان و فرمانبرداران از مهم‌ترین دغدغه‌های بشر بوده است. نظام‌های سیاسی اسلام و حکومت‌های برآمده از آن دارای برخی مختصات هندسی و ویژگی‌های منحصر به فرد است که هرچند به تدریج در طی زمان شکل گرفته‌اند، فهم کامل، شکل و ساخت آنها عمدتاً نیازمند درک نظریه‌های کلامی و فقهی است که در آن هندسه و خصوصیات مندرج هستند. بررسی منطق و بنیاد آرای سیاسی امام خمینی؟ره؟ از یک سو به دلیل تنوع آثارش در سنت‌های مختلف اندیشه اسلامی مانند؛ فقه، کلام، فلسفه، اخلاق، تفسیر و عرفان و از سوی دیگر به ویژه به دلیل تلاش و موفقیت ایشان در تاسیس یک حکومت دینی اهمیت بسیاری در مطالعات اندیشه سیاسی اسلام دارد. پرسش اساسی نوشته حاضر این است که نگاه امام خمینی؟ره؟ به مفهوم سیاست چیست و مهم‌ترین مؤلفه‌های کارکردی _ جامعه‌شناختی ایشان در حوزه سیاست که منجر به شکل‌گیری حکومت دینی شده است، چه می‌باشد؟روش به کار رفته در این تحقیق، روش کتابخانه‌ای و مطالعات اسنادی است که با رجوع به منابع دسته اول(صحیفه امام خمینی؟ره؟ و دیگر آثار ایشان) و منابع دسته دوم(کتب و مقالات تفسیری) انجام شده است. نتایج نشان می‌دهد که مهم‌ترین کارکردهای سیاست از منظر حضرت امام خمینی؟ره؟ عبارتند از؛ تربیت و تزکیه(جامعه‌پذیری)، ظلم‌ستیزی، توجه به حیات و سعادت اخروی انسان ، همزیستی مسالمت‌آمیز، وحدت امت اسلام و شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی(حکومت دینی).

براساس نظریۀ روح معنا، با تقریر امام خمینی، الفاظ براى مفاهیم عامه وضع شده‏اند. یعنی براى مفهومِ مقید به مصداقِ معین وضع نشده‏اند؛ گرچه واضع گمان کند که مفهوم منحصر در یک مصداق است. بدین‌سان، مؤلفه یا روح مشترکی در میان همۀ الفاظ مشترکی وجود دارد که در یک ارتباط طولی در عوالم مختلف با هم قرار دارند؛ بنابراین، از منظر امام خمینی، در وضع الفاظ براى ارواح معانى، باید آنچه را که جامع بین افراد و محل تناسب و مابه‌الاشتراک میان آنهاست، مطمح نظر قرار داد؛ اما ویتگنشتاین زمانی ایدۀ شباهت خانوادگی را بیان کرد که ذات‌گرایی متقدم خود را کنار گذاشت و از تعیّن معنا صرف‌نظر کرد. مفهوم شباهت خانوادگی در وهلۀ اول با اشاره به مفهوم بازی ایضاح می‌شود. ویتگنشتاین متأخر معتقد است همان‌طور که هیچ چیز منحصربه‌فردی در بازی‌ها وجود ندارد که در همۀ آنها مشترک باشد، هیچ چیز منحصربه‌فردی در کاربردهای مختلف زبان نیز وجود ندارد که در همۀ آنها مشترک باشد؛ بلکه درست مانند بازی‌ها، نظامی از همپوشانی و تداخل شباهت‌ها وجود دارد؛ ولی نظریۀ روح معنا، برخلاف ایدۀ شباهت خانوادگی، معتقد به ذات یا روح مشترکی است که در الفاظی وجود دارد که با معانی مختلف و در طول هم در عوالم متعدد قرار دارند؛ همان چیزی که ایدۀ شباهت خانوادگی در پی الغای آن است. بدین‌سان، هدف این مقاله، نقد نظریۀ روح معنا براساس ایدۀ شباهت خانوادگی است.

یکی از ابعاد علمی امام خمینی(ره) در کنار فقه و فقاهت (فقه الاصغر)، ورود ایشان در مطالعات فلسفی و عرفانی (فقه الاکبر) است. مرتبه والای مطالعات عرفانی ایشان را باید در مبحث «خلافت» و «ولایت» یا به تعبیری دیگر در مسئله «خلیفۀ‌اللهی انسان» یا «انسان کامل» جست‌وجو کرد که به نظر می‌رسد علاوه بر بن‌مایه‌های شیعی، تا حد زیادی تحت تأثیر مکتب یا مشرب ابن‌عربی قرار دارد. در این مقاله نویسندگان کوشیده‌اند تا به اجمال، ابعاد گوناگون مسئله «خلافت الهی» را به‌مثابه مظهر و جلوه‌گاه اسما و صفات الهی در سلسله‌مراتب وجود از دیدگاه امام خمینی(ره) بررسی کنند و رابطة ولایت و خلافت را از نظر ظهور و بطون در مراتب عالم تکوین و تدوین به روش «استقرایی» و «کتابخانه‌ای» (غالباً با تکیه بر آثار ایشان) تبیین و اثبات نمایند که «حقیقت محمدیه به‌مثابه خلیفه، محل ظهور و تجلی اسما و صفات الهی است و رسول خدا(ص) مجلای اسم اعظم و خلیفه این خلافت است و بعد از ایشان، جانشینان او به‌عنوان امام و ولی حامل این ولایت و خلافت‌اند».

انقلاب اسلامی ایران در میانه‌ دو جریان سیاسی و اجتماعی اصلی غالب در جهان اسلام به پیروزی رسید: مارکسیسم و ناسیونالیسم. انقلاب اسلامی از ابتدا داعیة «جهانی بودن» داشت، و پاسخی بومی به بین‌الملل‌گرایی ناسیونالیسم در قالب سازمان ملل، و انترناسیونالیسم مارکسیستی بود. امام خمینی، داعیة «وحدت اسلامی» داشت تا مسلمانان را به رغم تنوع فکری و فرهنگی‌شان به یکدیگر نزدیک کند، و با تاکید بر مفهوم «امت»، و راهبرد «امت‌گرایی اسلامی»، راهی برای اداره‌ جهان اسلام باز کند. این مقاله به بررسی نگرش امام خمینی(ره) پیرامون چگونگی ادارة جهان اسلام در مرحلة پس از اتحاد پرداخته است و مبانی و لوازم ایدة مهم ایشان (تشکیل یک دولت بزرگ اسلامی با جمهوری های مستقل ازاد) را مورد بررسی قرار داده است که در نهایت تصویری از یک اتحادیه با سیستمی کنفدرالی را به دست می‌دهد. در این پژوهش با استفاده از روش اسنادی و تحلیل تاریخی به گردآوری و تحلیل داده‌ها پرداخته شده است.