جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع تحقیق حاضر، بررسی دیدگاه فارابی در تأثیر فطرت و جامعه در نیل به فضایل اخلاقـ ی است. چگونگی نیل به فضایل اخلاقی، یکی از مسائل مهـم فلسـ فه اخـلاق مـی باشـد . پـس از بررسی سخنان فارابی، مشخص شد که فطرت در هـر دو کـاربردش نـزد ایشـان ـ یعنـ ی بعـد عقلانی و بعد استعداد و تواناییها ـ در نیل به فضایل اخلاقی، نقش زیربنـا یی دارد. هـر دو ب عـد فطرت، در هر فرد، حد معینی دارد. از این رو، فیلسوفان و رهبران جامعـه با یـ د بـه طـور فطـر ي شایستگی این مقام را داشته باشند؛ ولی فطرت فقط در مدینه فاضله به فعلیت میرسد، و در غیر این صورت، از میان میرود و رذایل اخلاقی جاي آن را میگیرد. مدینه فاضله، جامعـه اي اسـت که در آن افراد با رهبري انسان افضل یا فاضلی که قدرت تربیت دارد، همکاري میکننـد و اگـر هرکس به وظیفه خود عمل کند، ملکات فاضله در وجودش شکل میگیرد و بـه کمـال اخلاقـ ی خود میرسد.

چکیده ندارد.

تحولات ناشی از رنسانس و روشنگری، باعث ابطال ارزشها و باورهای جامعهء سنتی گردید و باورها و ارزشهای جدیدی ارائه داد. در نگرش جدید، خدا از محوریت و مرکزیت هستی افتاد و انسان جای آنرا گرفت . باورهای مذهبی و مباحث انتزاعی اموری غیرقابل اثبات و در نتیجه بیهوده، دانسته شد. مدرنیته که در نتیجهء این تحولات پدید آمد، بر عقلانیت تاکید زیادی داشت . چرا که انسان مدرن معتقد بود عقلانیت تنها وسیله برای رساندن انسان به سعادت می‌باشد. اما با گذشت زمان، عده‌ای از دانشمندان بر این باور شدند که جامعهء مدرن دچار کمبودها و نقصانهای اساسی است . از جملهء این دانشمندان، نیچه و مارکوزه‌اند که کمبود جامعهء مدرن را بیشتر در زمینهء ارزشها و باورها می‌دانند. آنان معتقدند در جامعهء مدرن، انسان آزادی و فردیت خود را از دست داده است . انسان مدرن، انسان برده‌ای است که جامعه بر او حکمرانی می‌کند. جامعه تمام ارزشها را تعیین می‌نماید و فرد هیچگونه آزادی‌ای برای انتخاب راه و مشی زندگی خود ندارد. ارزشهای مادی بر جامعه حاکم شده‌اند و حاکمان نیز به خاطر منافع خود این ارزشها را ترویج می‌دهند. نیچه با انسان محوری و حس باوری رنسانس و روشنگری موافق است و از آن حمایت می‌کند اما معتقد است رنسانس و روشنگری را جنبش پروتستان و انقلاب فرانسه، تحریف نموده‌اند. ایده‌های نوین که منشا انگلیسی دارند، همان باورها و اخلاق مسیحی است که در جامعهء سنتی رواج داشته است ولی اکنون صورت دنیوی یافته‌اند. ارزشها و باورهای مسیحی و به تبع آن ایده‌های نوین، بیانگر خواست قدرت گله‌های ضعیف و بیمار عوام می‌باشد که بر علیه قدرتمندان طرح شده است . این باورها، منحط می‌باشند چرا که از ضعیف و کمبود برمی‌خیزند و بر علیه نیرومندی و شادابی زندگی می‌باشند. این ارزشها و باورها را باید واژگون نمود و ارزشهای قدرتمندان را که از شادابی و نیرومندی سرچشمه می‌گیرد، جایگزین آن کرد. برای آنکه قدرتمندان، حاکم گردند باید انقلابی فرهنگی در جامعه صورت گیرد که با توجه به هیچ انگاری جامعهء مدرن، این تحول عظیم به زودی به وقوع خواهد پیوست . تنها نگرشی که با واقعیت جهان همخوانی داشته باشد و فریبنده نباشد، نگرش هنری است ، چرا که از دل واقعیت جهان برمی‌آید، واقعیت جهان خواست قدرت است . در دیدگاه هنری، هدف زندگی و هستی، ابرمرد می‌باشد. ابرمرد تنها هدف اصیلی است که زندگی می‌تواند داشته باشد. مارکوزه نیز معتقد است ، جامعهء مدرن، صرفا به واقعیات موجود بسنده می‌کند و در پی برتری جستن از این واقعیات نمی‌باشد. در این جامعه انتزاعیات ، اموری بیهوده تلقی می‌گردند. اصل عقلانیت در جامعه مدرن به عقلانیت ابزاری تبدیل شده است که جز به سود مادی نمی‌اندیشد. ارزشهای جامعهء مدرن را تکنولوژی تعیین می‌کند که همه ارزشهایی مادی می‌باشند. جامعه بر فرد حاکم شده است و آزادی او را سلب نموده است . جامعهء مدرن جامعه‌ای تک‌ساحتی است چرا که یک جنبهء اساسی از زندگی انسان را که همانا جنبهء معنوی آنست ، نادیده می‌گیرد. برای رهایی از بند عقلانیت ابزاری جامعهء مدرن باید به هنر پرداخت . چرا که هنر با ویژگی انتزاعی خود واقعیات موجود را به نقد می‌کشد و انسانرا تعالی می‌بخشد.

داستان رمزی حی بن یقظان («حی»، رمزی از عقل و «یقظان»، رمزی از خداوند) به گونه‌ای روایت شده است که می‌توان آن را به وجوه مختلف و حتی متفاوت تفسیر نمود. می‌توان برخی از این تفاسیر را چنین خلاصه کرد: الف) اثبات جاودانگی نفس ناطقه انسان؛ ب) نظریه‌پردازی دوگانه در باب ابتدای خلقت انسان؛ ج) بررسی رابطه میان فرد و اجتماع و ارائه این نظریه که منشأ جامعه فرد است؛ د) شرح غربت و تنهایی انسان. این دو تفسیر اخیر، بر اساس مقایسه رساله حیّ بن یقظان ابن‌‌طفیل با کتاب تدبیرالمتوحّد ابن‌باجّه صورت گرفته است. طی تفسیر اخیر، انسان موجودی گمشده در این جهان است که به دنبال پیدا کردن خویش است. اگر انسان بتواند خودش را پیدا کند می‌تواند به مراحل کامل انسانیت برسد. نکته مهم روایت حی ابن یقظان این است که انسان در جستجوی خویش، به اموری دست پیدا می‌کند که همگی وجوه اجتماعی دارند: تقلید اصوات و وضع لغت، اختراع لباس، تهیه مسکن، آماده ساختن وسایل و ابزار دفاعی مانند چوب دستی و نیزه، بهره‌گیری از حیوانات اهلی؛ کشف آتش و به کار بردن آن در پختن غذا و رفع نیازمندیهای دیگر، آگاهی انسان به اهمیت اعضا و جوارح خود و همچنین تشریح آنها و سرانجام کشف نقش اساسی قلب در ساختمان بدن که می‌تواند استعاره‌ای از وجود رهبر و ضرورت یا حاکم در جامعه باشد. در این مقاله، تلاش می‌شود تا به روش تحلیل فلسفی، و با تمرکز بر تفسیر داستان حی بن یقظان و مقایسه آن با سلامان و ابسال، به شرح غربت انسان پرداخته شود و وجوه اجتماعی آن نیز به بحث گذاشته شود.

یافته‏های عملی نشان می‏دهد که اصلی‏ترین مانع بر سر منافع استعمارگران در جوامع اسلامی، اسلام و باورهای دینی مردم و روحانیت اصیل است. از این‏رو، آنان حمله به اسلام و روحانیت را با دو هدف تعقیب کردند: اول تخفیف، استهزا کاهش شأن و منزلت روحانیت نزد مردم، به گونه‏ای که هرگونه حمایت مردمی را از آنان سلب نمایند. دوم آنکه، به خود روحانیان بباورانند که دین، از سیاست و امور اجتماعی جداست و بدین‏سان انگیزه آنان را برای حرکت و اصلاح امور اجتماعی سلب کنند. این هدف با ترویج اندیشه جدایی دین از سیاست (سکولاریسم) دنبال شد. هرچند دشمنان تبلیغ می‏کنند که دین و شریعت از سیاست و اداره امور جامعه جداست، ولی با این حال، در همه مقاطع، نقش علما و روحانیان نقشی مهم و تأثیرگذار بوده است. در این تحقیق، تلاش شده است تا روشن شود که آیا دخالت در سیاست و جامعه از روحانیت مورد انتظار است یا روحانیت باید به امور فردی و روابط بین انسان و خالق بپردازد؟ حضرت امام قدس‏سره به پیوند عمیق سیاست و دیانت معتقد بودند و با اندیشه جدایی دین از سیاست به شدت مخالفت می‏کردند. این موضوع با استفاده از دیدگاه‏ها و اندیشه‏های ایشان، مورد بررسی و بحث قرار گرفته است.

نوشتار حاضر تلاشی است در راستای تحلیل نظریه دورکیم در ارتباط با قانون مندی جامعه و آزادی انسان. این بحث یکی از مباحث عمده نظم است. حل مسئله فوق ثمرات علمی و عملی مهم را در پی دارد. این نوشتار به نقد دیدگاه دورکیم پرداخته است. روش این نوشتار، اسنادی و تحلیل متن است؛ یعنی دیدگاه دورکیم با ارجاع به آثار اصلی خودش استخراج و سپس بررسی و تحلیل شده است. در ارتباط با موضوع سه دیدگاه قابل طرح است: 1. قانون مندی جامعه مانند قوانین حاکم بر طبیعت، باعث سلب کامل اختیار انسان میشود. 2. طبق دیدگاه دیگر، قانون مندی جامعه مانند قانون مندی طبیعت به صورت کامل، اختیار انسان را سلب نمیکند، بلکه اراده انسان را در چارچوب قوانین جامعه محدود مینماید. 3. قانون مندی جامعه، آزادی انسان را حتی محدود هم نمیکند؛ چون اراده انسان جزء علت تامه است. از نظر دورکیم، جبر اجتماعی گاه به معنای ضرورت و قطعیت و گاه به معنای محدویت به کار رفته است. از این رو، میان قانون مندی جامعه و آزادی انسان نمیتوان جمع کرد. آنچه که سبب شده تا دورکیم نتواند میان قانون مندی جامعه و آزادی انسان جمع نماید، تلقّی نادرست وی از هستی جامعه، حقیقت انسان و اصل علیت است.

خداوند متعال نظر به رحمت و حکمت خود، انسان را آفرید و در مسیر تکامل و رشد قرار داد. آن گونه که خود فرموده است انسان را آفرید تا معبود بی همتا را عبادت کند و از این راه به تعبد برسد، به درجه انسان کامل برسد و سعادتمند شود. مهم ترین عوامل رسیدن به تکامل و فلاح، ایمان و عمل صالح است که لازم و ملزوم یکدیگرند و از هم جدانشدنی، گرایش به ایمان همراه با عمل در زندگی دنیا و آخرت نتایج مثبت فردی و اجتماعی دربر خواهد داشت.در این تحقیق بر روی جنبه های اجتماعی آن با نگاهی به زندگی وسیره امام علی (ع) که از کتاب شریف نهج البلاغه برداشت شده است تکیه بیشتری گردیده به ویژه که آثار عمل به دستورات دینی و یا کناره گیری از این دستورات و یا فراهم نبودن شرایط جهت پیاده شدن این دستورات را از میان صفحات کتاب نهج البلاغه در دوران های متفاوت زندگی امام و جامعه زمان ایشان می توان یافت و شرایط به ثمر نشستن اعمال و عوامل مخرب در این راه را شناخت و با این شناخت جامعه بهتر و سعادتمند داشت.

مفسران در طول تاریخ تفسیر ، با روش ها و گرایش های مختلف و هم چنین با توجه به دانش و تخصص خویش به تفسیر قرآن کریم روی آوردند. لیکن در قرون معاصر وجدید، جامعه اسلامی در مواجهه با تمدن غرب، احساس ضعف و عقب ماندگی نمود و مصلحان مسلمان و در رأس آن ها سید جمال الدین اسدآبادی ، با ایمان به توانمندی قرآن کریم، تفاسیر پیشین را پاسخ گوی نیازهای جوامع اسلامی ندانسته و سعی در بازنگری مبنایی نسبت به قرآن ، کردند. آری آنان با توجه به زمانه و عصر خویش ، به پاسخ گویی پرسش ها و نیاز های جدیدی که در برابر آن ها قرار گرفته بود ، پرداخته و حوزه های جدیدی در تفسیر قرآن گشودند.در این حوزه ها قرآن به عنوان کل واحد و یکپارچه نگریسته شده ، گزاره های قرآن با یافته های علمی در تضاد نبوده ، عقل و خرد بشری توانایی فهم قرآنو نقد آرای مفسرین پیشین را داشته و هدایت و راهنمایی قرآن محدود به حوزه شخصی نبوده بلکه اجتماع را شامل می شود.تفاسیر مطرح که حوزه های جدید را در خود داشته ، در این تحقیق المیزان و المنار انتخاب شده است.

وجود حکومت به منظور جلوگیری از تشتت و پراکندگی جوامع انسانی امری ضروری است. اطاعت از حاکم، قدرت یک حکومت را تضمین می کند. ضرورت وجود رهبر دینی در رأس حکومت اسلامی از مسلمات دین مبین اسلام می‌باشد و ازنظر قرآن نیز امری ثابت شده است. چنان‌که دلایل عقلی و شرعی نیز بر آن تأکید دارد. حکومت‌ها بر معیار جهان‌بینی به دو گونه کلی غیر الهی و الهی ظهور و بروز می‌کنند و حاکمان و جوامع آن‌ها به‌تبع نوع حکومتشان ویژگی‌های مختلفی دارند. با توجه به ادله قرآنی، روایی و عقلی وجود رهبری معصوم امری اجتناب‌ناپذیر است. این رهبری به عهده پیامبر اسلام (ص) و عترت طاهرین ایشان است.

اگر به روند حرکتها و نهضت های توحیدی و ارزشی تاریخ بشر نگاهی بیندازیم مشاهده می کنیم همواره با هر جریان حق و توحیدی یک جریان باطل و ضد ارزشی هم قد علم کرده و علیه خط حق به ستیزه پرداخته است. مسلمانان از این ارتدادها و ریزش ها ضربه های سنگین خوردند ولی این ضربه ها آرزوی دشمنان را که نابودی اسلام بود، هرگز جامعه ی عمل نپوشاند. عصر نبوی نیز از این قاعده مستثنا نبوده است. با وجود اینکه فریاد و رفتار پیامبر گرامی اسلام براساس سرشت انسان ها با تببین معارف اسلامی، بنیان جاهلیت را در هم کوبید و فطرت آدمیان را بیدار نمود و در پی این حرکت، موج بیداری و عدالت خواهی و گرایش به اسلام شدت یافت، جریانات اجتماعی عصر نبوی تحت تاثیر دو پدیده ریزش و رویش قرار گرفت. در این میان جاه طلبی برخی از دنیا طلبان باعث شد رهبران واقعی و مومنان حقیقی مجبور به خانه نشینی یا هجرت شوند. بطور کلی علت بروز این دو پدیده به ضعف ایمان، عدم بصیرت، دنیا طلبی و حرص ولع در کسب مال حرام(علل ریزش)، و نیز شاخص هایی نظیر تولی و تبری، حب ولی، ولایتمداری، بصیرت و تقوا (علل رویش) برمی گردد.