جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بسیاری چنین تصور می کنند که ماکیاولی به ویژه در آثار مشهورش، شهریار و گفتارها، وارث نوعی اندیشه ی محافظه کار و حافظ نظم موجود است شبیه آنچه معمولا در اندیشه های نمودیافته در اندرزنامه ها و سیاست نامه ها با آن مواجه می شویم. در این دوره با مراجعه ی مکرر به دو اثر مشهور او نشان خواهم داد- همانگونه که طرفداران «مطالعات انتقادی مدرن» در زمانه ی ما نشان داده اند- او نه تنها وارث اندیشه های محافظه کار نیست بلکه واضع چیزی است که می توان از آن به «مطالعات انتقادی مدرن» یاد کرد. برای من «مطالعات انتقادی مدرن» حوزه ای مطالعاتی است که تنها یک هدف دارد: برملاساختن ساز و کارهایی که در آن امتیازها به نحوی نابرابر تولید و توزیع می شوند. ساز و کارهایی که به کمک آن «همه» می توانند «وضعیتی» (Position) بیابند که در آن بخشی از این امتیازها را از آن خود کنند. در «مطالعات انتقادی مدرن» هیچکس نه بهره مندان از قدرت و نه نابهره مندان از آن مصون از نقد باقی نمی مانند. «مطالعات انتقادی مدرن» برای هیچ قشر و طبقه ای حاشیه ی امن ایجاد نمی کند. هیچ قشر و طبقه ای را نیز معصوم و قربانی جلوه نمی دهد. همه به یک میزان در ایجاد ساز و کارهایی که بعدها طرفداران «مطالعات انتقادی پست مدرن» از آن به ساز و کارهای تولید و بازتولید سلطه یاد کردند مسئولند. در این دوره تلاش من نشان دادن محورهای اصلی پروژه ی «مطالعات انتقادی مدرن» از طریق خوانش دو اثر مشهور ماکیاولی شهریار و گفتارهاست. باید امروزه از «مطالعات انتقادی مدرن» به مثابه رویکردی بدیل سخن گفت چرا که فضای نقد در تصرف «مطالعات انتقادی پست مدرن» است. خوانش شهریار و گفتارها با هدف استخراج اصولی برای ممکن کردن این رویکرد بدیل در زمانه ی حاضر به ویژه در زمینه اجتماعی و فرهنگی ایران صورت می گیرد. به نظر من با ماکیاولی می توان ضعف های «مطالعات انتقادی پست مدرن» را برملا کرد و نشان داد که به کارگیری رویکرد پست مدرن هیچ کمکی به فرارفتن از موقعیت انقیاد و رهایی از آن نمی کند. «مطالعات انتقادی مدرن» بر عکس «مطالعات انتقادی پست مدرن»، هدفش تفسیر موقعیت انقیاد به قصد چیرگی بر آن است. به همین دلیل بیش از آنکه بر یک نظریه ی توضیح دهنده ی وضع موجود مبتنی باشد چهارچوبی برای عمل است. «مطالعات انتقادی مدرن» به تغییر و امکان احیای سوژگی انسان به عنوان تنها کارگزار این تغییر معتقد است. تنها راه ممکن کردن چنین احیایی، نقد رادیکال «همه» به همان شیوه ای است که ماکیاولی در شهریار و گفتارها انجام داده است.

هانا آرنت جالب‌ترین و بحث‌انگیزترین متفکر سیاسی قرن بیستم است. در میان متفکران قرن بیستم کمتر متفکری چون آرنت مفاهیم سنتی فلسفه سیاسی را مورد تحقیق و بررسی و نقد قرار داده است. ولی با این وجود آرنت را به سختی می‌توان عضوی از مکتب فکری خاصی دانست و یا حتی برچسب سیاسی چون لیبرال، مارکسیست، محافظه‌کار و یا آنارشیست به او زد. از این جهت خواننده با خواندن آثار آرنت قادر به تعیین خط سیاسی خاصی در مورد او نمی‌شود. جالب اینجاست که آرنت در برخی از نوشته‌های خود از دموکراسی شورایی دفاع می‌کند و در برخی دیگر به اندیشمندان محافظه‌کاری چوی ادموند برک ارجاع می‌دهد. به همین منوال گاه به دستاوردهای مدرنیته توجه می‌کند و گاه به عنوان یکی از منتقدان مدرنیته در کنار متفکران پسامدرن قرار می‌گیرد. ولی به هر عنوان آرنت متفکری است که در تمامی نوشته‌ها، سخنرانی‌ها و گفتگوهایش به دو مفهوم سیاست و فلسفه توجه دارد و لحظه به لحظه زندگی خودر را در جهت فهم و درک این دو قلمرو قرار می دهد.

اصلی ترین و مهمترین منبع درباره تفکر مشروعه خواهان . این رساله در پاسخ به این دو سوال نگاشته شده است: 1- چرا مساعدات جدی اولیه حجت الاسلام به مخالفت با مشروطیت و مهاجرت به حضرت عبدالعظیم پیوست. آیا این مخالفت موجب شرعی داشت و به این سبب بود که مشروطه را با قوانین شریعت آسمانی مخالف یافتند؟ 2- اگر علت مخالفت با مشروطیت موجب شرعی نداشت پس به چه دلیل با آن مخالفت کردید؟

رساله ای در حرمت مشروطه. عناوین: 1- ثمرات مشروطه 2- بیان اختلاف 3- محبوبیت عدل 4- شکوه ی عدل 5- شکوه ی قرآن 6- طعن کفار 7- طعن شیطان 8- بیان اغراض حاوی بحثی در دو مقام 9- بیان مشروطه 10- بیان استبداد 11- بیان مشروعه 12- شرط عالم و مقلد

فلسفه سیاسی یا حکومت از اهم مسائل فلسفی است و از جمله بحث‌هایی است که تا حدودی اکثر فیلسوفان اعم از غربی و شرقی آن را مورد نظر قرار داده‌اند. رساله حاضر با مشخص کردن محورهای فلسفه سیاسی که به هشت قسمت تقسیم شده ابتدا به بیان نظرات فیلسوف انگلیسی جان‌لاک پرداخته و نظرات وی را در خصوص هشت مورد مشخص برای فلسفه سیاسی بیان می‌شود و بعد در فصل چهارم نظرات استاد شهید مرتضی مطهری و مقایسه نظرات این دو‌اندیشمند پرداخته می‌شود. لاک در بخش اول وضع طبیعی را یک وضعیت ایده‌ال می‌داند و آن را به عنوان مدینه فاضله معرفی می‌کند ودر بخش دوم درمورد وضع سیاسی و قرارداد مجبور می‌شود به چند مورد از ایراداتی که به وضع طبیعی وارد است اقرار کند ودر پایان بخش دوم وضع سیاسی را به وضع طبیعی ترجیح داده و هدف وضع سیاسی را حفظ مالکیت می‌داند. در بخش سوم به تعریف مالکیت از دیدگاه لاک پرداخته شده که لاک در بحث مالکیت مسأله مهم را کارو تلاش می‌داند وبیان می‌کند تنها چیزی که مالکیت را بوجود می‌آورد کار و تلاش است. در بخش چهارم مسأله آزادی بیان می‌شود که از نظر لاک آزاد بودن انسان به خاطر عاقل بودن اوست. در بخش پنجم به عدالت و برابری پرذاخته شده که از دیدگاه لاک انسان‌ها همه در وضع برابری هستند و هیچ کس بر دیگری برتری ندارد که البته بیان می‌کند که منظور فقط برتری اخلاقی است. در فصل ششم گریزی به رابطه دین و سیاست زده شده که لاک به شدت مخالف رابطه دین و سیاست است و معتقد است که دین و سیاست باید از هم جدا باشد. در فصل هفتم بحث تساهل مطرح می‌شود ودر اینجا لاک معتقد است که تساهل نشانه و شاخص مذهب راستین است از نظر او هیچ کس حق ندارد افکار دیگری رارد و کینه توزی کند زیرا معتقد است که ادراک فهم بشر از حقیقت ناقص است و در بخش هشتم موضوع انقلاب یا اصلاح حکومت است در اینجا لاک بین انحلال جامعه و حکومت تفاوت گذاشته و اشاره می‌کند که حکومت به جز یورش خارجی به دلایل داخلی از هم می‌پاشد. در فصل چهارم نظرات استاد مطهری بیان می‌شود. استا د در بخش اول وضع طبیعی لاک را نه تنها ایده‌ال نمی‌داند بلکه تحقق آن در بین انسان‌ها و غیر انسان‌ها را محال می‌داند. در بخش دوم استاد در مورد وضع سیاسی وجامعه نظری عمیق دارند و جامعه را فقط حافظ مالکیت نمی‌داند بلکه موجب رشد و کمال معنوی و مادی می‌داند. در بخش سوم در موضوع مالکیت با تأیید نظر لاک تحت عنوان کارو تلاش ولی به نظر لاک قید می‌زند که بحث حلال و حرام وطریق کسب اموال بسیار مهم است. در بخش چهارم در موضوع آزادی استاد مطهری تأکید زیادی بر آزاد بودن انسان دارد و آزادی را شرظ پیشرفت دانسته ولی ایشان آزادی را هدف نمی‌داند بلکه بیان می‌کند وسیله است برای رسیدن به هدف. دربخش پنجم استاد بیان می‌کند که عدالت و برابری یعنی اینکه هر صاحب حقی به حقش برسد ایشان عدالت را از مقدسات بشری دانسته‌اند. در بخش ششم و رابطه دین. سیاست استاد بر خلاف لاک به شدت موافق رابطه دین و سیاست هستند و بیان می‌کند که رابطه دین و سیاست مثل روح و بدن است. در بخش هفتم در بحث تساهل استاد با نظرات لاک مخالف است و بیان می‌کند که امکان ندارد شخصی که اهل سیرو سلوک باشد دشمن نداشته باشد و تساهل کامل باشد. و در بخش هشتم و حق انقلاب استاد بیان می‌دارد که انقلاب باید حرکت رو به جلو باشد و صرف شلوغ شدن جامعه را انقلاب نمی‌دانند حتی انقلاب 1917 روسیه را انقلاب ندانسته بلکه عقب‌گرد و ارتجاع می‌داند.