جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این اثر به شبهه‌ای تاریخی ـ حدیثی درباره اخبار ازدواج‌ها و طلاق‌های متعدد امام حسن(علیه السلام) پرداخته است که نویسندگان بسیاری بی‌آنکه سند و محتوی آنها را نقد کنند در آثار خود آورده‌اند، و برخی نیز به توجیه آنها پـرداخته‌اند تا ساحت امـام معصوم(علیهم السلام) را از این اتهامات پاک سـازند؛ اما بررسی‌ها نشان از ساختگی بودن این اخبار در قرن دوم دارد؛ زیرا جاعلان با ارائه آمار همسران آن حضرت، نتوانستند نام همسران ایشان را ذکر نمایند تا با آمارها ارائه شده تطبیق داشته باشند؛ همچنین مخالفان اهل‌بیت(علیهم السلام) مانند معاویه و خوارج در مناظره‌ها و نامه‌نگارهای‌های خود به این موضوع هیچ وقت اشاره نکرده‌اند، اگر این ازدواج‌ها و طلاق‌ها در عصر امامین علی(علیه السلام) و حسن(علیه السلام) واقعیت داشت، آنان بر امام(علیه السلام) خرده می‌گرفتند. ریشه این جعل به زمان منصور خلیفه عباسی (حک: ۱۳۶-۱۵۸ق) برمی‌گردد که در جمع خراسانیان به عیب‌‌جویی از امام علی(علیه السلام) و فرزندش امام حسن(علیه السلام) پرداخت تا با این اتهامِ جعلی به امام حسن(علیه السلام)، با بنی الحسن به مقابله بپردازد. در این اثر افزون بر بررسی سند و محتوای صدور اخبار، به پیشینه موضوع، سیر تاریخی و افزوده‌های آن در منابع فریقین و نقد آنها پرداخته است.

کتاب حاضر، شرحی معتبر از سیر تحول شیعه را به قلم یکی از ممتازترین مورخان اسلامی معاصر فراهم آورده و همزمان از بسیاری سوءتعبیرات و تصورات غلط رایج که بر بسیاری از برداشت‌ها سایه افکنده، ابهام‌زدایی کرده است. نویسنده ابتدا با ارجاع به یافته‌های گوناگون پراکنده در پژوهش‌های اخیر به توصیف مقطع شکل‌گیری شیعه پرداخته است که طی آن جمعیت‌ها و مکاتب فکری کثیری از مسلمین، به شرح و بسط تعالیم و معتقدات خود روی آورده بودند. فصول بعدی کتاب به تاریخ فرقه‌های مختلف شیعه، ازجمله شیعه اثنی عشری یا دوازده‌امامی، اسماعیلی، زیدی و نزاری اختصاص دارد که تقریباً کل جمعیت دویست‌میلیونی شیعیان جهان را تشکیل می‌دهند.

قسمتی از مقدمه کتاب به قلم آیت الله طبسی: از دیرباز در این فکر بودم که تحقیقی پیرامون علمای جبل عامل در تثبیت و گسترش تشیع در ایران انجام بدهم و به پاس خدمات شایان این عالمان بابصیرت و وظیفه شناس کتابی را نوشته و در اختیار عموم قرار دهم تا نسل جدید با تلاش ها و مجاهدات این بزرگان آشنا شوند و قدردان باشند و در حفظ میراث ارزشمند مکتب اهل بیت علیهم السلام جدی تر باشند. … تقدیر الهی بر این شد که عالمانی مجاهد، فقهایی وظیفه شناس، متخصصانی متعهد، دانشمندانی با بصیرت از سرزمین لبنان و جبل عامل به این دیار هجرت کنند و کشور را حفظ و مذهب اهل بیت علیهم السلام را تثبیت و فرهنگ این مرز و بوم را در لوای مذهب اهل بیت علیهم السلام نهادینه کنند. … فقهای زمان شناس و عارف به زمان پیش دستی کرده و تهدید را به فرصت تبدیل کردند و برای تثبیت تشیع و اعتلای مذهب، خانه و کاشانه خود را ترک و به ایران مهاجرت کردند و به این مرز و بوم سامان دادند و آن را از هم گسیختگی و فروپاشی نجات دادند و به فرهنگ مردم رسیدگی کردند.

تاریخ تشیع از اسلام جدا نیست، چرا که تشیع ادامه اسلام دوران نبوی به رهبری جانشینان پیامبر اسلام است و سابقه نام گذاری “شیعه” به شخص آن بزرگوار می رسد. هسته اولیه شیعیان، از اصحاب بزرگ و برجسته پیامبر اسلام بودند که با رهنمودهای آن حضرت، به لزوم رهبری علی بن ابیطالب (عليه السلام) بعد از پیامبر باور داشتند. پس از درگذشت پیامبر اسلام و تشکیل سقیفه و وضعی که در انتخاب خلیفه پیش آمد، تشیع از نظر تاریخی مسیر دیگری را در پیش گرفت، زیرا شیعیان بر پیشوایی علی (عليه السلام) پای فشردند و در کنار اهل بیت ماندند. و با تحمل دشواری ها و مشکل ها، از آرمان و عقیده خود دست برنداشتند. این کتاب در صدد است تاریخ تشیع را به شکل کامل تبیین سازد. به تعبیر حجت الاسلام و المسلمین استاد مهدی پیشوایی این اثر نگاهی جامع و متناسب و ارزشمند به سیر تاریخی تشیع دارد و درمیان چند اثر مشابه – که متاسفانه تعدادشان نیز اندک است – مزیت های فراوانی را در خود جای داده است.

کتاب حاضر در زمینه نقش عناصر تاریخی در عقاید اهل بیت (عليهم السلام) است. در این راستا ابتدا جهت تبیین اندیشه شیعه، چند نمونه از دیدگاه‌های موافقان تحول تاریخی اندیشه شیعه به اختصار بیان شده است. سپس، نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت (عليهم السلام) در چهار محور سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مورد بحث و بررسی تطبیقی قرار گرفته است. در پایان سیر تبیین آموزه امامت با تطبیق بر نقش اثرگذار عناصر تاریخی در چهار مرحله عنوان شده است که عبارتند از مرحله پی‌ریزی اندیشه، شکل‌گیری و شکوفایی معارف، تثبیت و تصحیح اندیشه و تحقق عینی اندیشه. در نگاه اندیشه پژوهان معاصر، بررسی ها درباره تاریخ تفکر شیعه به ویژه در سه قرن نخست هجری، رونق چشم گیری پیدا کرده است. در این رهگذر نویسندگان با اغراض گوناگون و در سطوح علمی متفاوت، با به کارگیری روش ها و نگرش های خاص خود در مطالعات تاریخی، از دست داده اند. اما در دیدگاهی دیگر، از سیر تدریجی و از اجمال به تفصیل ارائه اندیشه شیعی، سخن به میان آمده است. این دیدگاه بر این باور است که معارف شیعه در موضوعات گوناگون، ریشه در قرآن و سنت نبوی دارد؛ و البته این معارف در طول سه قرن نخست، از اجمال به تفصیل و با رعایت نقش آفرینی عناصر تأثیرگزار سیاسی، اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی بدون تغییر محتوایی و با به کارگیری شیوه های بیان و ادبیات دینی متناسب با هر عصر تبیین شده است.

شیعیان متقدم: جستارهایی در تبار اجتماعی شیعه تا پایان قرن چهام هجری: در این نوشتار تلاش بر این است که با الهام از اصل نظریه ی سرمایه، تنها چهار سرمایه ی فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و نمادی به عنوان مطالعه موردی برگزیده شوند. از هر کدام از این چهار نوع نیز، تنها یک مصداق در جامعه شیعه انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گیرند. در این مقالات تلاش شده تا دورنمایی از وضعیت اجتماعی شیعه به محضر خوانندگان ارائه شود.//// خلاصه: تاریخ تشیع در پنج قرن اول را می توان مهم ترین دوران شیعه قلمداد نمود. تشیع در این دوران به عنوان یک نظام فکری منسجم شکل گرفت و آنچه که امروزه در میان شیعیان، از آموزه های حدیثی، فقهی، کلامی وجود دارد، ثمره ی تلاش های امامان شیعه، اصحاب ایشان و دانشمندان و محدثان این دوره است. علاوه بر این، بسیاری از آیین ها و رویه های اجتماعی شیعی نیز در همین دوران شکل گرفته اند که پیوندی تنگاتنگ با اعتقادات اساسی مذهب تشیع، به ویژه موضوع امامت، دارند.

ترجمه ماشینی: جامعه شناسی اسلام شیعی مجموعه مقالات علمی یک جامعه شناس تاریخی است که از چارچوب جامعه شناختی وبری برای تحلیل تاریخی اسلام شیعی دوازده امامی استفاده می کند. این کتاب شامل تحلیل جامع تاریخی-اجتماعی اسلام شیعی دوازده امامی از شکل‌گیری فرقه‌ای آن در قرن هشتم تا تأسیس آن به عنوان دین ملی امپراتوری صفوی در قرن شانزدهم و تا انقلاب اسلامی و تشکیل تشیع است. دولت تئوکراتیک در ایران در اواخر قرن بیستم. این کتاب شامل نوزده مقاله است که در چهار بخش دسته بندی شده اند. بخش اول به شکل‌گیری تاریخی اسلام شیعی از قرن هشتم تا سیزدهم می‌پردازد. نویسنده سعید ارجمند چارچوب جامعه‌شناختی خود را بر اساس برخی ایده‌های وبری بنا می‌کند - به‌ویژه این ایده که ادیان جهانی راه‌حل‌هایی برای مسئله معنا ارائه می‌کنند. به طور خاص، ادیان راه‌حل‌های نجات‌بخشی برای این سؤال نگران‌کننده هستند که چگونه رنج‌های انسانی را می‌توان با عدالت خدا/الوهیت آشتی داد. راه حل منحصر به فرد شیعه اثنی عشری برای حل این مشکل معنا، ترکیب سه عنصر اصلی است: 1) امامت به عنوان هدایت دائمی الهی پس از رحلت حضرت محمد[ص]. 2) غیبت امام دوازدهم[عج]; و 3) الهیات رستگاری جهانی شهادت مبتنی بر مرگ[شهادت] غم انگیز نوه پیامبر، [حضرت]حسین[ع] در سال 680 میلادی. همه این عناصر در جریان اصلی اسلام سنی وجود نداشت. بخش دوم کتاب که شامل چهار مقاله است، به گسترش و استقرار تشیع دوازده امامی در ایران از صفویان (1501-1772) تا انقلاب اسلامی 1979 می‌پردازد. اسلام شیعی دوازده امامی در دوران صفویه به تدریج. از یک مذهب اقلیت فرقه ای به دین ملی اکثریت ایرانیان تبدیل شده است. همراه با این تحول، فقها به عنوان حاملان اسلام شیعی اثنی عشری نیز به تدریج به یک سازمان هیروکراتیک تبدیل شدند. در دوره قاجار و به دلیل از بین رفتن شبه مقدس بودن سلطنت، گذار از «سزاروپیزم» به دوگانه گرایی دولت- هیروکراسی رخ داد. اما با روح الله خمینی، نوعی بازگشت به «سزاروپاپیسم» صفویان، این بار در قالب سلطنت تئوکراتیک وجود دارد. بخش سوم کتاب با چهار مقاله به تحولات ساختاری در حاملان شیعه دوازده امامی اختصاص دارد. در حالی که در دوره شکل گیری تشیع دوازده امامی -قرن هشتم و نهم - حاملان تشیع خود ائمه مقدسه کاریزماتیک بودند. در زمان غیبت صغری، مبعوث امام غیبت شدند و در زمان غیبت[کبری] این وظیفه را ابتدا محدثان (محدثین) مانند محمد بن کلینی و ابن بابویه و بعداً متکلمان بر عهده گرفتند. به عنوان مفید و نصیر طوسی و در نهایت به فقها واگذار شده است. مقاله‌های بخش چهارم - بخش پایانی کتاب - حرکت رفت و برگشتی سیاسی-اجتماعی شیعه دوازده امامی بین انقلاب و مشروطه را مورد بحث قرار می‌دهد. اولین انقلاب شیعی تحولی بود که صفویان به وجود آوردند. دوم تغییرات انقلابی بود که در انقلاب اسلامی 1979 ایجاد شد و این تغییرات تأثیر عمیقی بر کلام سیاسی شیعه گذاشت. ارجمند با تمرکز بر انقلاب 1357 استدلال می کند که دگراندیشان روشنفکر غیر روحانی و غیر روحانی مانند مجتهد شبستری، محسن کدیور و عبدالکریم سروش، شالوده نظری ساخته شده توسط خمینی و پیروان انقلابی او را متزلزل می کنند. به جز فصل های 5 و 9، همه فصل های دیگر در جای دیگر به صورت فصل های کتاب یا مقالات مجلات منتشر شده بودند. با این حال، حداقل در یک مورد، به نظر می رسد مقاله اصلی بسیار دقیق تر از مقاله موجود در این کتاب ویرایش شده است. فصل 19 نتیجه می گیرد که «سیاست پیچیده قانون اساسی ایران در دوره رئیس جمهور خاتمی موضوع مقاله دیگری است که هفته گذشته در بوداپست ارائه کردم» (453). در اینجا مشخص نیست که «هفته گذشته» به چه مقاله ای اشاره دارد. با این حال، مقاله اولیه به اندازه کافی روشن بود، «سیاست پیچیده قانون اساسی ایران در دوره رئیس جمهور خاتمی موضوع مقاله دیگری است». علیرغم ادعای ارجمند مبنی بر اینکه اعطای لقب «امام» به آیت اللهی قبل از امام خمینی «در تاریخ شیعیان اثنی عشری که این لقب را منحصر به ائمه اطهار کرده‌اند، کاملاً بی‌سابقه بوده است» (187)، اما کاملاً بی‌سابقه نبود. خود نویسنده گزارش می دهد که حدود یک ربع قرن قبل از خمینی، محمد خالصی توسط پیروانش امام خوانده می شد (374). می توان به این موضوع موسی صدر را که پیش از خمینی از او به عنوان امام یاد می کردند، اضافه کرد. این کتاب همچنین دارای تعدادی غلط املایی، کلمات تکراری و تصادفی خط کشی شده و اشتباهات نگارشی است. جامعه شناسی اسلام شیعی: مقالات گردآوری شده، کتابی است که باید حتما بخوانید و سرشار از بینش هم برای متخصصان و هم برای علاقه مندان به تاریخ اسلام شیعی.

ترجمه ماشینی: در آغاز قرن شانزدهم، زمانی که صفویان کنترل ایران را به دست گرفتند، سیاست و فرهنگ منطقه دستخوش دگرگونی شدیدی شد که پیامدهای آن تا به امروز باقی مانده است. این امپراتوری که توسط نوادگان استاد صوفی صفی الدین اردبیلی (متوفی 1334) تأسیس شد، بخش اعظم ایران را تحت یک نهاد سیاسی واحد با رنگ و بوی مشخص ایرانی و شیعی متحد کرد که آن را از همسایگان سنی ترک و عرب خود جدا کرد. گرچه در دهه‌های اخیر ویژگی‌ها و پیامدهای چندوجهی این دوره از تاریخ ایران موضوع تأمل علمی بوده است، اما تأثیر صفویان بر اسلام عرفانی و «شیعه‌سازی تصوف» که در زمان حکومت آنان آغاز شد، به‌عنوان جنبه‌ای مورد مطالعه قرار نگرفته است. . «عرفان» عطا انزلی در ایران، نسخه اصلاح شده ای از رساله دکتری او (دانشگاه رایس، 2012)، به دنبال پر کردن این شکاف علمی است. خط سیر تاریخی عرفان، مقوله‌ای از عرفان شیعی را در مقابل عرفان عمدتاً سنی که معمولاً به عنوان «تصووف» نامیده می‌شود، نشان می‌دهد و ظهور و تبلور تدریجی فضای معنایی، گفتمانی، عملی و سازمانی آن را از قرن هفدهم به دقت بررسی می‌کند. به بعد. این جلد با مقدمه‌ای آغاز می‌شود که به تقابل «عرفان» و «تصووف» در ایران پس از انقلاب می‌پردازد. نقش آیت الله خمینی (متوفی 1989)، رهبر با پیشینه قوی در عرفان اسلامی، در گنجاندن عرفان در برنامه درسی حوزه علمیه شیعیان ایران و همچنین مشکلاتی که پس از مرگ وی برای عرفان در چشم انداز ایران به وجود آمد را برجسته می کند. . فصل اول نسبتاً کوتاه، مروری تاریخی بر ظهور اصطلاح عرفان و دیگر مشتقات ریشه عربی «-ر-ف» (دانش، شناخت)، مانند معرفه و «عارف» در متون پیش از صفویه ارائه می‌کند. این استدلال می‌کند که واژه عرفان، بر خلاف دو مشتق اخیر، یک اصطلاح حاشیه‌ای در کتاب‌های کلاسیک و واژگان صوفی باقی ماند، اگرچه در فلسفه اسلامی، به‌ویژه در آثار ابن سینا (متوفی 1037) شهرت یافت. فصل دوم توضیح می‌دهد که چگونه امپراتوری صفوی، علی‌رغم شجره‌نامه صوفیانه خود و تأسیس آن با کمک قزلباش‌های نیمه‌صوفی آناتولی، به محل اصلی کارزار برای سرکوب فرقه‌های صوفیانه (طریقاس) تبدیل شد. ظهور علمای شیعه و پس از آن نقد تند صوفی گری توسط سنت گرایان، اصولگرایان و عقل گرایان آن زمان را توضیح می دهد. پاسخ صوفیان به این گونه نقدها در فصل بعد مورد بحث قرار می گیرد. در حالی که اعضای چندین طارق سنی به هنگام مهاجرت به سرزمین‌های عثمانی و هند، بیشتر فرقه‌های باقی‌مانده در قلمرو صفوی به تشیع گرویدند و شروع به بازتعریف گذشته سنی خود کردند. مثال ذهبیه، شاخه‌ای از کبرویه که «در ابتدای پیدایش خود هم شیعه و هم ماهیت صفوی بود» (71)، برای اثبات چنین فرآیند تصاحب و ترکیبی استفاده می‌شود. فصل چهارم، خواننده را از اصفهان، پایتخت صفویان و تا آن زمان مورد توجه کتاب، به شیراز، یکی دیگر از قطب‌های فرهنگی امپراتوری می‌برد. این شهر که با اقلیم مسامحه همراه با عرفان فعال شیعی و فضای شدید شعری و فلسفی مشخص می شود، خاکی حاصلخیز برای جوانه زدن مفهوم عرفان تلقی می شود. به جای اعضای سرشناس دانشگاه اصفهان، دو تن از علمای حلقه شیراز، یعنی شاه محمد دارابی (متوفی ۱۷۱۸) و احیاگر ذهبی قطب الدین نیریزی (متوفی ۱۷۶۰)، به عنوان مبتکران معرفی شده اند.این تصور. گامی دیگر در توسعه عرفان و ارتقای آن به عنوان یک «گفتمان» در دوران پس از صفویه موضوع فصل بعدی است که به بررسی نفوذ آن در محافل علمای ایران و عراق، نهادینه شدن تدریجی آن در مدارس شیعه و سرانجام ظهور گروهی از علمای عرفانی. احیای نعمت اللهی و ظهور نهضت بابیه، هر دو تحت تعقیب و به حاشیه رانده شدن توسط قدرت علما-تجمع دولتی، نیز مورد بحث قرار گرفته است. فصل ششم آخرین مرحله بلوغ عرفان شیعی را بررسی می کند. این کتاب جذابیت عرفان را برای متفکران مدرنیست در ایران قرن بیستم توضیح می‌دهد - که آن را معنویتی جهان‌شمول، فردگرا و برابری‌خواهانه می‌دانستند که با یک weltanschauung مدرن سازگار است - و گسترش آن در میان طبقه متوسط ​​رو به رشد ایرانی. شخصیت کلیدی مورد بحث کیوان قزوینی واعظ سابق نعمت اللهی (متوفی 1938) است که صورت بندی مدرن عرفان شیعی او بر سکولارهای بعدی و علمای نوسنت گرا به طور یکسان تأثیر گذاشت. سرانجام، پایان نامه به رد عمدی نویسنده از رویه معمول ترجمه عرفان به عنوان «عرفان» می پردازد. انزلی می‌گوید که او این کار را عمدتاً برای پرهیز از دیدگاه اروپامحور در نظر گرفتن عرفان خصوصی‌شده و فردگرایانه به‌عنوان پدیده‌ای اصالتاً غربی انجام می‌دهد که بعداً وارد محیط‌های غیرغربی شد. «عرفان» در ایران با استفاده از مدل سه‌گانه اختراع-نهادسازی-مدرن‌سازی در بررسی مسیر عرفان، در کشف ریشه‌های تاریخی بحث‌های معاصر ایران در ارتباط با عرفان اسلامی و نشان دادن دلالت‌های دینی و سیاسی-اجتماعی این بحث‌ها کاملاً موفق است. از طریق کشف سنت دیرینه عرفان در مدارس شیعه، ایده رایج تمایز یا تضاد میان گرایش‌های عرفانی و ارتدوکس/ارتوپراکس در اسلام را به چالش می‌کشد و بدین ترتیب پویایی درونی عرفان اسلامی و نیز ناهمگونی اسلامی را برجسته می‌کند. ارتدکس روایت روان کتاب (به استثنای برخی از سکسکه‌ها در نیمه دوم فصل 3) با ارجاعات متعدد به منابعی که به سختی در دسترس خوانندگان غیرفارسی زبان قرار دارند، از جمله نسخه‌های خطی اصلی و مجموعه‌ای غنی و در عین حال عمدتاً بدون مشورت از پژوهش‌های ایرانی اثبات شده است. دانشگاهیان انزلی که نه تنها در عرفان شیعی بلکه در فقه و فلسفه اسلامی نیز تبحر دارد، در سراسر کتاب پیشنهادهای متعددی برای تحقیق بیشتر ارائه می‌کند. او به خوبی به اهمیت تحلیل گفتمان عرفان در برابر زمینه های وسیع تر جهان اسلام و از منظر جهانی واقف است (38n, 230-33)، هر چند در مجلد کنونی چنین کاری دغدغه او نبود. علیرغم اینکه عرفان توسط طرفدارانش اساساً بر خلاف طعووف تعریف شده است، همانطور که انزلی نشان می دهد، مطالعات تکمیلی که بر پیوستگی جهان اسلام و تعاملات بین عرفان شیعه و سنی تأکید می کند – که دومی نیز در قرون اخیر مراحل اصلاح و نوسازی را پشت سر گذاشته است – نشان خواهد داد. یافته‌های این کتاب را تکمیل کرده و دیدگاهی گسترده‌تر از موضوع ارائه می‌کند. به طور خلاصه، کتاب خواندنی انزلی نقطه عطفی در بررسی تاریخ فکری عرفان شیعی و منبعی روشنگر برای همه خوانندگان علاقه مند به تحولات معنوی، فکری و سیاسی تشیع از اوایل دوره جدید است.

نشست «بررسی تاریخی هویت یابی و ملت سازی نوین شیعه» عنوان جلسه ای است که با ارائه دکتر موسی نجفی در دی ماه سال ۹۷ در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار گردید. دکتر موسی نجفی، سخنران این نشست، معتقد است که هویت یابی و ملت سازی نوین شیعه در کنار سایر عناصر هویتی ایرانی می باشد. به نظر ایشان دعوای هویت را می توان در سه نظریه خلاصه کرد. یکی نظریه «ایران باستان» است که امروز در ایرانشهری نمود دارد. دوم؛ «بازگشت به خویشتن و تلفیق اسلام و ایران» است. نظریه سوم هم، نظریه¬ایست که می خواهد همه اینها را در یک تفسیر مدرن بپذیرد. دکتر موسی نجفی خود را در نظریه دوم قرار می دهد. او معتقد است، هویت ایرانی در طی سه مرحله شکل گرفته است. یک مرحله ۵۰۰ ساله داشته که از صفویه شروع شده و هویت شیعی ما بوده است. مرحله دوم، هویت ۹۰۰ ساله ماست که از صدر اسلام تا صفویه است. در این مرحله عنصر زبان فارسی در آن نقش پررنگی دارد. ما جز خلافتی بودیم که همه مسلمان هم بودند، لکن آنچه ما را متمایز می¬کرد، مذهب ما نبوده بلکه زبان ما بوده است. سومین مرحله تأثیرگذار در هویت ما، هویت ایران باستانی ما در دنیای قدیم و تخت جمشید و هخامنشیان و… است. دکتر نجفی در این نشست به شرح نظریه خود و نسبت آن با سایر نظریه ها می پردازد. به عقیده وی این سه مولفه نسبت طولی دارند و آنچه در قرن دهم اتفاق افتاده این بوده که مذهب شیعه به این عناصر فرهنگی شخصیت سیاسی داده است و سبب شکل گیری هویت جدیدی شده است.

نویسنده سلفی وهابی مقاله، که استاد عقائد (کلام سلفی) در دانشگاه مدینه است، موضوع غیبت را محور بحث قرار داده و تلاش نموده سایر باورهای شیعی نظیر تقیه، بداء، رجعت را به آن ربط داده و به زعم خود همه آنها و نظریه مهدویت و امامت را مورد نقد قرار دهد، که نشانگر تلاش سلفیه وهابی در تصویرسازی مخدوش از مکتب اهل بیت است. مطالب مطرح شده در این مقاله، جزئا و کلا قابل نقد و بررسی است. متاسفانه موازین اخلاقی مقالات علمی دانشگاهی، از حیث نزاکت علمی، انصاف در داوری، و بیان صحیح و مطابق با واقع، درآن رعایت نشده است. این قبیل مقالات بیشتر ماهیت ترویجی و جدلی داشته و به همین جهت در مجلات سایر کشورها (مصر) منتشر می گردد. آگاهی از روند و چگونگی طرح مباحث کلامی، درباره امامیه، در محافل دانشگاهی جهان اسلام، برای مخاطبان خاص ضروری بنظر می رسد.