جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امام خمینی(ره) به عنوان بزرگترین اندیشه گر اسلامی قرن، همراه با مرجعیت دینی مبتنی بر درک و آگاهی دین شناسی، مسئولیت شناسی و درد آشنایی توانست با اتکال به نیروی لایزال حضرت باری تعالی و با بهره گیری از منبع پر فیض شریعت و به کار گرفتن تفکر ژرفای خویش، به کالبد اسلام جانی دوباره بخشد و ضمن تجدد حیات فرهنگ غنی دینی، با ادراکی وصف ناپذیر و آگاهیهای عمیق، جریانهای مخالف اسلام و مسلمانان را به خوبی بشناسد و ابعاد، جنبه ها و جوانب مختلف جریانهای فکری، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی دنیای استکبار و دشمنان اسلام را به امت اسلامی معرفی نماید.

استاد مطهری به عنوان یک فیلسوف صدرایی و فقیهی اسلام شناس که از رهبران انقلاب اسلامی بودند در میان متفکران و اندیشمندان اسلامی،جایگاه خاصی دارد.هرچند شهادت ایشان فرصت نداد تا استاد، اندیشه های سیاسی خود را به صورت منسجمی عرضه نماید ولی آثار ایشان منبعی غنی برای استنباط و استخراج مبانی اندیشهء سیاسی آن بزرگوار است. از آنجا که هر نوع اندیشهء سیاسی و اجتماعی، بر شناختی از هستی و تحلیل از نحوهء وجود و واقعیت انسان استوار است و نظریات سیاسی استاد مبتنی بر اندیشه های فلسفی ایشان است.ابتدا باید با دیدگاه فلسفی او آشنا شد و سپس به مفاهیم و اندیشهء سیاسی از دیدگاه وی پرداخت.اما با توجه به اینکه پرداختن به دیدگاه فلسفی شهید مطهری در این مقال نمی گنجد ناچار تنها به اندیشه سیاسی ایشان پرداخته می شود. هدف این نوشتار نیز استخراج و ارائه اندیشهء سیاسی آن شهید بزرگوار است.

سی اس لوئیس و شهید مطهری دو متفکر موحدی هستند که تلاش کرده اند تا راه حلی برای مسئله شر ارائه دهند. سی اس لوئیس یکی از مدافعان مسیحیت، تلاش کرده با اصلاح معنای مفاهیمی همچون قدرت مطلق، خیرخواه مطلق و سعادت بشری معضل مسئله شر را حل نماید. او همچنین با ارائه ی تئودیسه بلندگو که مبتنی بر فواید تربیتی شرور است، وجود شرور را توجیه می کند. لوئیس راه حل عملی را نیز برای مسئله شر مطرح می کند. استاد مطهری نیز با تحلیل ماهیتی شرور و عدمی و نسبی دانستن آن همچنین توجیه شرور با استفاده از فواید تربیتی شرور، ایرادات وارده بر عدل الهی را رد می کند. او همچنین شرور را لاینفک از ساختار جهان می داند. یافته های تحقیق نشان می دهد که نظریه لوئیس به صورت کلی برمبنای آموزه هبوط است که باعث اشکالات اساسی در نظریه او می‌شود از این رو پاسخ استاد مطهری موفق تر است.

مشاوره یکی از مهم ترین مجموعه خدمات راهنمایی و بهداشت روانی است که راه گشای حل بسیاری از مشکلات انسان ها در جوامع و گوناگون است. هدف اصلی مشاوره کمک به مراجعان در شناخت نقاط مثبت و منفی خود، درک موانع بالندگی، برنامه ریزی و در نهایت تصمیم گیری جهت سازگاری بهتر و بیشتر با خویش و محیط خویشتن است.

رویکرد ماکس وبر به‌عنوان یک جامعه‌شناس در دسته رویکردهای خُرد جامعه‌شناسی طبقه بندی شده و تببین او از پدیده‌های مختلف هم تبیینی عینی است. توجه به فرد و تبیین بر اساس در نظر گرفتن موقعیت فرد در جامعه، حتی در مسئله سیر تطوّر دین در جامعه نیز خود را نشان داده است. این مقاله که با هدف فهم انتقادات به دست آمده از دیدگاه شهید مطهری بر نظرات ماکس وبر در خصوص مسئله سیر تطوّر دین و به روش اکتشافی، توصیفی و انتقادی نگاشته شده است، به این ملاحظات دست یافته که دین پدیده‌ای با خاستگاه الحادی، بشری یا اجتماعی نیست تا در اثر تغییر و تحولات شرایط و زمان، نیاز به تطوّر و همسانی با شرایط داشته باشد. جامع بودن و تطابق دین با واقع، دو عنصر اساسی برای عدم احتیاج دین به تغییرات ماهوی است. همچنین ماهیت دین در گذر تاریخ تغییر نکرده تا دین نیاز به تکمیل داشته باشد. عناصر همه ادیان الهی، یکسان است و تغییری در این عناصر شکل نگرفته تا گمان تغییر، تحوّل و تطوّر در دین ایجاد شود. دیدگاه قرآن در خصوص سیر تطوّر دین، دیدگاهی یکپارچه است. یعنی این دین از بدو خلقت اولین انسان تا آخرین مخلوق توسط خداوند متعال با هدف ایجاد تضمین سعادت زندگی دنیوی و اخروی با انسان و جامعه انسانی همراه شده و چون هدف یکسان است، دین نیز جامع این هدف از ابتدا تاکنون بوده است.

امروزه، اهمیت جهانی انقلاب اسلامی ایران و اخیرا نیز نظریۀ گفتگوی تمدن ها، ایجاب می نماید که مساله غرب و شناخت غرب بیش از پیش در کانون اندیشه و پژوهش اندیشمندان و محققان انقلاب اسلامی قرار گیرد. هرچند ایرانیان از دیر زمان همواره با غرب و غربیان ارتباط داشته اند ولی این ارتباط در دورۀ حاکمیت صفویان رنگ و اهمیت دیگری یافت و در عهد قاجاری بود که ما در نفوذ اندیشه ها، آراء و تحولات غرب قرار گرفتیم و در اثر آن، ارتباط ما با غربیان نه تنها بیش از پیش افزایش یافت بلکه از لحاظ کمی و کیفی دچار تحول گردید.

اساس سیاست، بر رابطه ی میان حکومت و مردم استوار است که دو تفسیر دارد: یکی تفسیر این رابطه از ناحیه ی حکومت کنندگان است که جریان نفوذ از بالا به پایین است و دیگری از ناحیه ی مردم که این تفسیر نفوذ از پایین به بالا است. در ناحق بودن تفسیر اول جای بحث نیست، همچنان که غیر واقعی بودنِ عملی شدن تفسیر دوم هم بدیهی است. حساسیت اندیشه های سیاسی رابطه ی مردم و حکومت از نوع تفسیر دوم است. اهمیت این مساله در هر نظامی از یک نوع دغدغه های اشخاص در مورد جریان حاکم برخاسته است. در نظام های اریستوکراسی و دیکتاتوری، این دغدغه خود را بیشتر نشان می داده و در نظام دموکراسی با وجود اینکه باید مردم در سهم خود از جهت دخالت در تصمیم گیری های حکومت مطمئن باشند، موضوع رابطه ی مردم با حکومت از بالاترین حساسیت ها برخوردار است. همه ی شعارها و سخن سرایی ها در خصوص زمام سرنوشت مردم به دست مردم، تا زمانی است که با قدرت اکثریت افراد جامعه، شخص یا گروه خاصی در راس قدرت قرار گرفته است، از هنگامی که این مطلب صورت گرفت در مردم تحت حکومت دو نوع اضطراب به وجود می آید. 1. دغدغه ی آن اقلیتی که با روی کار آمدن جریان مخالف، سرنوشت خود را در دست شخص یا گروهی می بینند که او را برای مدیریت سرنوشت اجتماعیش صالح نمی دانست. 2. دغدغه ی آن اکثریتی که این جریان به روی کار آورد، که تا چه اندازه این شخص یا گروه بر سر عهد و پیمان خود باقی است؟ اما اضطرابات مردمی در نظام های دینی و تجربیات عملی بیشتر در نظام های دینی مربوط به دوران های خیلی قدیم و باستانی درارتباط با حکومت انبیای الهی است که جزییات و خصوصیات آن در علوم سیاسی روز منعکس نیست. آنچه از گذشته برای اندیشه های سیاسی از تجربه ی عملی حاکمیت دینی مطرح است تجربه های عملی دوران حاکمیت کلیسا در غرب است که به نام خدا و دین، جریان کلیسا حدود ده قرن قدرت را در جوامع غربی در دست داشت و نظام خودکامه ای را به مردم تحمیل نمود و این تجربه این مردم غرب منشا پیدایش سکولاریسم و عقب گردی آنها از دین شد و با این سابقه تصویر مردم در جریان حکومت دینی نه تنها تصویرِ حاکمیت مردمی نیست بلکه تصویر حکومت مردمی است که مردم، یک مکلف و یک موظف بی اختیارند و متاسفانه این برداشت از غرب به جوامع اسلامی هم منتقل شد. از عوامل موثر در رابطه ی مردم باحکومت، موقعیت مردم در دیدگاه حکومت است. در دنیای غرب، موقعیت مردم در حکومت، از نظر اندیشه های سیاسی گذشته تا سه قرن قبل، موقعیت یک برده بلکه پایین تر، در موقعیت یک چهارپا تنزل داشته است. مستنداتی در این مورد در مقاله ذکر شده و در برابر این بینش، دیدگاه اسلام در خصوص موقعیت مردم از نظر حکومت با تکیه بر کلام امیرالمومنین علیه السلام، با دیدگاه گذشته ی غربیان ارزیابی شده است. از سه قرن گذشته تاکنون در غرب دیدگاه اندیشه های سیاسی نسبت به موقعیت مردم در حکومت رو به تحول گذاشت و برای نقش مردم در حکومت، سه راه پیش بینی شده که در این مقاله به آن ها می پردازیم.

منشأ دین یکی از مباحث مهم در فلسفه دین و کلام جدید است که در مورد آن دیدگاه‌های مختلفی از سوی متفکران غربی و اندیشمندان اسلامی مطرح شده است. آگوست کنت جامعه‌شناس مشهور فرانسوی منشأ دین را جهل آدمی می‌داند. ازآنجایی‌که نگرش وی در این زمینه مبتنی بر مراحل تکامل اندیشه بشر است و دین را محصول مرحله اول، یعنی دوره تبیین الهیاتی پدیده‌ها می‌داند؛ بنابراین ازنظر او دوران ادیان سنتی به پایان رسیده است. در مقابل شهید مطهری که از برجسته‌ترین اندیشمندان معاصر است؛ منشأ گرایش به دین را فطرت انسان می‌داند؛ یعنی گرایش به خداپرستی در ذات و نهاد انسان ریشه دارد. ازنظر وی بر مبنای فرمایش امیرالمؤمنین(ع) بعثت پیامبران برای آگاه کردن مردم به گرایش‌های نهفته در وجودشان مانند گرایش به حق و حق‌پرستی است. بر این اساس آنچه در این پژوهش صورت گرفته است، تبیین دیدگاه کنت و نقد آن بر مبنای نظریه فطرت استاد مطهری است. درنهایت بر اساس نقدهای وارد بر رویکرد کنت معلوم شده است که تلقی ساده‌انگارانه وی از دین و رسیدن به پارادوکسی که خودش نیز به آن اعتراف کرده است با نظریات تکاملى و کارکردى او قابل‌رفع نیست.

مهمترین ویژگی دولت،اعمال قدرت سیاسی در عرصه‌ی فراگیر زندگی سیاسی است همراه با حق اعمال فشار یا احتمال کاربرد زور. واضح است که این اعمال زور نیاز به توجیه دارد.بحث اصلی این‌ است که ریشه‌ی این اعمال قدرت در کجاست؟لذامشروعیت‌ دولت،کلیداصلی درک این معناست؛چون دولت مشروعیت دارد شهروندان ملزم به تبعیت از آن هستند و...حال در این مقاله سعی بر این است که با تکیه بر سیره‌ی نظری و عملی امیر المؤمنین علی(ع) مبنای مشروعیت قدرت سیاسی مورد بررسی قرار گیرد و تبیین گردد که‌ آن حضرت چه برداشتی از مشروعیت حکومت و جایگاه مردم در آن‌ دارند و...