جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این نوشتار به تبیین مفهوم نماد و استعاره در اندیشه ی ریکور پرداخته، سپس تلاش می شود رابطه ی آن دو، در چشم انداز کلی فلسفه ی وی، به نحوی مورد بررسی قرار گیرد که بتواند پاسخگوی سؤالات زیر باشد: آیا مفهوم نماد و استعاره در ریکور به یک معنا به کار می روند یا در دو حوزه ی کاملا متفاوت معنا می شوند؟ نحوه ی رابطه ی این دو مفهوم در تفکر ریکور به چه صورت است، آیا ارتباط مفهومی یا کارکردی با یکدیگر دارند؟ ریکور چگونه از هریک از این مفاهیم برای بسط هرمنوتیک خود بهره می برد؟ ریکور ضمن تبیین این مفاهیم، تلاش می کند هر یک را از طریق دیگری معنا نماید و میان آن دو وجه اشتراکی قائل می شود که می تواند سرچشمه ی ارتباط و بسط معنای آن ها باشد. وی با اشاره به ویژگی زبانی بودن نماد و استعاره و از این رو تفسیرپذیر بودن آن ها، میان آن دو کارکرد مشترکی در حوزه های مربوط به معرفت شناسی و هستی شناسی لحاظ می نماید.. باتوجه به محوریت مبحث نماد و استعاره در هرمنوتیک ریکور، پژوهش حاضر می تواند در فهم کلی هرمنوتیک وی و درک تمایز آن با اندیشه ی فلاسفه ی هرمنوتیک دیگر، نقش بنیادینی داشته باشد.

تلاش برای دستیابی به مفاهیم بلند قرآن‌کریم‌،‌یکی از ضرورت‌های مسلم برای هر مفسر یا مترجمی است که انس با قرآن دارد‌؛‌مفاهیمی که در قالب الفاظ ریخته شده‌،‌الفاظی که در ورای آن‌ها معانی شگفتی نهفته است‌.استفاده از معنای مجازی در ادبیات پیش از نزول قرآن هم رایج بوده ، در اشعار جاهلی نمونه‌های زیادی از آن دیده می‌شود به‌خاطر این‌که مجاز یکی از ابزار زیباسازی کلام است و متکلم برای این‌که سخنش تأثیر و نفوذ بیشتری در مخاطب داشته باشد از این شیوه استفاده می‌کند‌ ‌و ظاهرا در تمام زبان‌های دنیا مشابه آن وجود دارد‌ و قرآن کریم هم که به زبان عربی نازل شد‌‌،‌‌منبع آرایه‌های زبان عربی به‌شمار می‌رود و از شیوه مجاز و زیبا‌سازی کلام بیش از هر سخن دیگری بهره برده است ما را بر آن داشته است تا جهت درک و فهم بهتر از واژه‌های موجود در قرآن و تعبیرات معنایی آن‌،‌وارد بحث مجاز شویم و به اندازه وسعت علمی خودمان از این اقیانوس بی‌پایان سیراب گردیم و در صدد یافتن جوابی برای این سوالات باشیم که‌‌: -آیا فقط می‌توان به دیدگاه‌های موافقین و مخالفین مجاز بسنده کرد و یا این‌که می‌توان از مجموع نظرات آن‌ها به یک نظر تلفیقی جدیدی دست یافت‌؟-آیا مجاز همانند نحو عربی تابع قواعد و قوانین خاصی است که بتوان با استناد به آن‌،‌رأی قطعی در مورد یک جمله صادر کرد و یا این‌که پایگاه آن ذوق است و مطابق با ذوق سلیم باید به یک نتیجه دست یافت‌؟-نقش مجاز در دستیابی به مفاهیم سوره آل‌عمران و نساء تا چه حد می‌تواند موثر باشد‌؟در این پژوهش که نحوه جمع‌آوری اطلاعات از کتاب‌ها و مقالات به‌صورت فیش‌برداری می‌باشد و با روش توصیفی-‌‌ تحلیلی انجام شده مجازات و انواع آن‌ها در دو سوره آل‌عمران و نساء بررسی شده است‌.

این مقاله پژوهشی است درباره‌ی «ساختار استعاری حکمتهای نهج البلاغه» که به منظور شناساندن هرچه بهتر شیوه خاصّ کلام استعاری امام علی(ع) انجام گرفته است. از آنجا که امام از نامداران و سخنوران کم نظیر اندیشه و فرهنگ اسلامی است، به نظرمی‌رسید آن گونه که شایسته جایگاه ومنزلت کلام اوست، اثراو از لحاظ علم زبانشناسی مورد بررسی دقیق قرارنگرفته است، این جانب به عنوان ادای دینی به پیشگاه جامعه‌ی فرهنگی و دینی ایران، بررسی ساختهای استعاری حکمت‌های وی را به عنوان موضوعمقاله خود برگزیدم.ابتدا بعد از توصیف مختصری از استعاره وانواع آن ، ساختهای استعاری حکمت‌های نهج‌البلاغه و دلالت‌های معنایی آن بررسی شده است.

در زبان عربى مانند هر زبان دیگرى، گاه مطلب به صورت تشبیه و تمثیل گفته مى‏شود تا شنونده یا خواننده فکر خود را بهتربه کار اندازد و مطلب مورد نظر راعمیق‏تر دریابد. این گونه سخن گفتن، از فصاحت و بلاغت و توانایى گوینده در استخدام واژه‏هاى مناسب ناشى مى‏شود. یکى از گونه‏هاى این شیوهی بیان، «استعاره» است که بحث‏هاى مفصلى در علم بیان دارد و در قرآن کریم که به زبان عربى مبین نازل شده،موارد فراوانى ازآن یافت می شود.پرداختن به بحث استعاره و تأ لیف کتب متعدد در این زمینه از سوی علماو دانشمندان تنها از جنبه ی ادبی و زیبایی کلام مورد توجه نبوده است بلکه از قدیم الأیّام جنبه ی اعتقادی و مذهبی آن پر رنگ تر از جنبه ی ادبی آن بوده است. با ظهور اسلام و نزول کتاب آسمانی قرآن علما و فضلا و مفسرین جهت درک و فهم مقصود آن ناگزیر از پژوهش در فنّ بیان و به خصوص زیبا ترین شاخه ی آن یعنی استعاره شدند. از طرفی سایر متون اسلامی همچون احادیث نبوی و نهج البلاغه و صحیفه ی سجادیّه که سرچشمه های معرفت دینی هستند همگی سر شار از نکات استعاری می باشند لذا این عجیب نیست که اغلب مفسرین ، تفسیر قرآن را با ذکر نکات بلاغی همراه کرده اند زیرا بدون درک آنها درک منظور قرآن و نیز متون اسلامی غیر ممکن است از این رو شیخ معروف نودهی نیز که خود عالمی دینی بوده در این زمینه از هیچ کوششی فرو گذار ننموده است. بر این اساس او یا خود در این زمینه دست به تألیف کتابی زده یا کتب علمای دیگر را به نظم کشیده و یا منظومه های خویش را شرح کرده است. از این روی به نظم رساله ی سمرقندیّه که در عصر خویش سر آمد کتب بلاغی در زمینه ی استعاره بود پرداخت و در غالب نظم ، بحث استعاره و انواع واقسام آن و بیان آراء و نظرات علمای بیان در مورد انواع استعاره را تبیین نمود و از ذکر عقاید ونظرات متفاوت علمایی همچون زمخشری ، سکاکی و قزوینی و دیگران دریغ نورزید. بااین حال در مواردی علاوه برذکر عقاید شخصی خویش به آرای مولف رساله ی سمرقندیّه اشکال گرفت و نظرات اصلاحی خویش را اظهارنمود ، و در برخی موارد مطالبی را بازگوکردکه ابوالقاسم لیثی سمرقندی از آن غفلت ورزیده است. با این اوصاف پایان نامه ی پیش رو با تکیه بر چنین پیش زمینه ای منظومه ی «تنقیح العبارات فی توضیح الإستعارات »شیخ معروف نودهی را ترجمه و شرح نموده و علاوه بر مباحث اصلی منظومه با بهره گیری از کتب بلاغی معتبر و استفاده از شواهد وادله ی متقن قرآنی وادبی به بررسی مسایل مربوط به انواع استعاره پرداخته و حتی الإمکان آراء ومذاهب مختلف بلاغی رادر قالب مذاهب سلف ، زمخشری ، خطیب قزوینی وسکاکی مطرح کرده و در کنار آن نظرات ناظم را بیان نموده است . همانطور که پیش بینی می شد نتایج حاصله از این پژوهش مویّد آن است که منظومه ی مورد اشاره به گونه ای شایسته مسایل مربوط به مجاز واستعاره را طرح نموده وآرای علمای بیان را مطرح کرده است . تحقیقات بسیاری در زمینه ی علم بیان و خصوصا ً مجاز و استعاره در حوزه ی علوم ادبی صورت گرفته است امّا آنچه این پژوهش را از سایر تحقیقات در این عرصه متمایز می نماید این است که اوّلا:این پژوهش استعاره را به صورت اختصاصی و ویژه مورد بررسی قرار می دهد که سبب می شود نتایج حاصله جزئی ، عینی و دقیق تر باشد . ثانیا ً : کمتر تحقیقاتی در این زمینه صورت گرفته است که موضوع آن منظومه ای در باب استعاره باشد. ثالثا ً:این پژوهش منظومه ای را مورد بررسی قرار داده که برپایه یکی از معتبر ترین کتب بلاغی به نظم درآمده است، لذا موجب آشنایی خوانندگان با آراو نظرات علمای طراز اول اینفنّ می گردد . رابعاً : منظومه ورساله یسمر قندیّه تا کنون به فارسی ترجمه نشده اند که از این جهت امید می رودپایان نامه حاضربرای آشنایی طلاب و دانشجویان زبان ادبیات فارسی وعربی با این آثار ارزشمند اسلامی مفید فایده باشدومشوّق پژوهشگران دیگر در عرصه ی پژوهش در علوم بلاغی گردد .

ترجمه ی تاریخ یمینی را بی شک می توان یکی از گرانسنگ ترین نوشتارهای ادبی به شمار آورد که افزون بر ویژگی های برجسته ی ادبی، نمایانگر یک دوره ی تاریخی بسیار مهم و تاثیر گذار بر تاریخ ادبیات ایران نیز است. علت انتخاب این کتاب و بررسی آن، اهمیتی است که در دو زبان فارسی و عربی داراست و همین امر نشان دهنده ی آن است که این کتاب نیاز به بررسی بیشتری توسط فعالان در حوزه ی ادبیات را دارد.با توجه به اهمیت ادبی و بلاغی این اثر و توجه خاص جرفادقانی به تصویرسازی در آن، نگارنده بر آن شد که به بررسی ترجمه ی تاریخ یمینی از منظر علم بیان بپردازد. در این تحقیق، ترجمه ی تاریخ یمینی از نظر علم بیان(تشبیه،استعاره،کنایه و مجاز)مورد بررسی قرار گرفت. پس از بررسی این نثر، نگارنده به این نتیجه رسید که از بین باب های سنتی علم بیان، بیشترین آرایه هایی که به کار رفته است، مربوط به آرایه ی تشبیه و کنایه است که از انواع تشبیه، تشبیه بلیغ(اضافه ی تشبیهی) بیشترین کاربرد را در این نثر به خود اختصاص داده است؛ این امر بیانگر آن است که تشبیه کم کم در این دوره جای خود را به استعاره داده است و واقع گویی از نثر رخت برمی بندد و جای آن را پوشیده گویی و ابهام در کلام می گیرد و این امر راه را برای استعاره و کنایه باز می کند، به طوریکه تصویر های غالب در این نثر بعداز تشبیه، کنایه است.

در فلسفه‌ی نیچه عناصر متعددی می‌توان یافت که کمک شایانی به نسبیت‌انگاری قرن بیستم رسانده‌اند. این رساله کوشیده است که این عناصر را تا حدی طرح کند و به بررسی آنها بپردازد. در این رساله فرض اصلی که بر مبنای آن، عناصر نسبیت‌انگارنه‌ی فلسفه‌ی نیچه مورد بررسی قرار گرفته‌اند، این است کهنیچه نه نسبیت‌انگار و نه مطلق‌انگاربلکه متفکری‌ «دیگر» می‌باشد. فصل یک این پایان‌نامه از دو جهت اهمیت دارد، یکی اینکه تا حدی کلیات مورد نیاز برای بحث را مطرح کرده است و از سوی دیگر شیوه و سبکی که این رساله بر مبنای آن نگاشته شده است را به نمایش می‌گذارد. فصل دو این پایان‌نامه در سه بخش طرح شده است. در بخش اول به « استعاره» پرداخته شده است. در این پرداختن از یک سوبه واسط? معکوس کردن رابطه‌ی «مفهوم» و «استعاره»نشان داده شده است کهچگونه تمایز میان مطلق و نسبی برداشته می‌شود و از سوی دیگر سعی شده است کارکرد استراتژیک «استعاره» در متن نیچه نشان داده شود. در بخش بعدی سعی شده است که نظری? پرسپکتیو نیچه در قیاس با نظریه‌ی معرفت کانت طرح شود. سپس تلاش کرده‌ایم که نشان دهیم پرسپکتیو نظریه‌ای معرفتی نیست، بلکه بیشتر به مثابه یک ابزار، امکان گذر از نوعی حالت وجودی به حالتی «دیگر» را ممکن می‌کند. در بخش سوم این فصل، به اخلاق نیچه‌ای پرداخته شده است و کوشیده شدهتا نشان داده شود که نیچه به طور مطلق و از اساس اخلاق را نقد و نفی می‌کند، نه این که با نوعی مواجهه‌ی اخلاقی موافق و با نوعی مواجهه‌ی اخلاقی مخالف باشد. در این بخش نتیجه گرفته شده است که نیچهبیشتر یک اخلاق ناباور است تا یک طرفدار نسبیت‌انگاری در اخلاق. در فصل سوم کوشیده‌ایم که پروژه‌ی اصلی فلسفه‌ی نیچه- یعنی ممکن کردن تفکر«دیگر»- را مورد بررسی قرار دهیم تا از این رهگذر تمام عناصر موسوم به عناصر نسبیت‌انگارانه درجایگاه و کارکرد اصلی‌شان قرار بگیرند. در فصل آخر ما کوشیده‌ایم تا از یک سو به جمع بندیفصول پیشین بپردازیم و از سوی دیگر پاسخ‌های مشابه به پاسخ این پایان‌نامه در رابطه با نسبیت با مطلق‌انگار بودن تفکر نیچه – از جمله پاسخ ریچارد رورتی- طرح و با پاسخ این رساله مقایسه شود.

چکیده ندارد.

«اساس البلاغة» اثر مفسر و لغت شناس ایرانی، ابوالقاسم محمود بن عمر زمخشری از بنیان گذاران ادبیات عرب و از متکلمان و مفسران قرن ششم هجری است که در موضوع لغت در یک جلد به زبان عربی منتشر شده است. مولف از آنجا که در اصول ، معتزلی مذهب بوده، در این کتاب سعی کرده است که با توجه به جنبه ادبی، اعجاز بلاغی و لغوی قرآن را نشان دهد.

زبان در گذر زمان در حال تغییر و تحول است. این تغییرات وابسته به عوامل متعددی از جمله ادبیات و فرهنگ می باشند؛ زیرا ادبیات در سطح درونی و فرهنگ در سطح بیرونی باعث ایجاد تحول در زبان شده و چرخه علم زبانشناسی را تکامل می بخشند. این تحول در زبان عربی که قرآن کریم نیز بدان نازل شده، بسیار حساس بوده و شایسته است به دقت مورد مطالعه و کنکاش قرار گیرد. این مقاله درصدد است تا برخی ترجمه های صورت گرفته از واژگان قرآنی - به خصوص استعاره های قرآنی- را در دو سطح ادبیات و فرهنگ مورد مداقّه قرار داده و ضمن بیان انواع رابطه های موجود میان زبان و فرهنگ در ساخت تک واژها، تحول و تطوّر معنایی، برخی شاخص های شناخت تیرگی معنایی در خصوص واژگان قرآنی را نیز بیان نموده و با طرح مثال های متعدد، راهکار، روش و الگویی مناسب برای ترجمه استعاره های قرآنی ارائه دهد. پژوهش حاضر دو سطح مختلف و مهم ادبیات و فرهنگ در علم زبانشناسی را توأم با یکدیگر مدنظر قرار داده و وجوه مختلف این روابط را بازتعریف نموده، شاخص های شناخت تیرگی معنایی در استعاره را معرفی کرده و با رویکردی تاریخی، معانی نهفته در ورای برخی استعاره های قرآنی را بازشناسی نموده و با ذکر ترجمه های غلط صورت گرفته، ترجمه صحیح برخی واژگان قرآنی را بیان کرده است.