جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موسوعه الامامه فی نصوص اهل السنة دائره المعارفی از روایات اهل سنت و یکی از ارزشمندترین کتب مرحوم حضرت آیت الله مرعشی نجفی است که بیش از چهل سال برای تالیف و گردآوری آن زحم مت کشیده و با عالمان بزرگی از مذهب اهل سنت دیدار و از آنها بیش از چهارصد اجازه روایی اخذ کرد. این موسوعه ۴۰ جلد است که قرار است در مراحل مختلف منتشر شود. جلد اول تا پنجم آن درباره کلیات امامت و اهل بیت (علیهم السلام) است و جلدهای ۶ تا ۲۰ نیز شرح شخصیت وجودی حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) است. پیش از این چند مجلد این مجموعه منتشر شده است. منابع “موسوعة الامامة فی نصوص اهل السنة” آثار اهل سنت است، و در آن ها از نقل احادیث منابع شیعه (اگرچه زیدیه) پرهیز شده است.احادیثی که منابع اهل سنت که از منابع شیعه نقل کرده اند، در این مجلدات خودداری نشده است. "جلد بیستم" از این مجموعه به موضوع مقام و مرتبه امام علی (علیه السلام) در روز قیامت و عذاب مبغضین و سب کنندگان آن حضرت در دنیا و آخرت می پردازد.

مَناقِبُ الإمام عَلی بْن أبی طالب (علیه السلام) مشهور به مناقب اِبْن مَغازِلی در بیان مناقب امیرالمؤمنین (علیه السلام) و اهل بیت (علیهم السلام)، اثر ابوالحسن علی بن محمد جُلابی (م. ۴۸۳ق)، معروف به ابن مغازلی، محدث اهل سنت. ابن مغازلی در این کتاب بیشتر به فضائل علی (علیه السلام)، فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و حسنین علیهما السلام پرداخته و درباره دیگر ائمه علیهم السلام به ندرت مطالبی نقل کرده است. ابن مغازلی در تالیف کتاب از منابع شیعه و اهل سنت استفاده کرده. این کتاب با نام مناقب اهل البیت علیهم السلام هم منتشر شده است. نویسنده، مطالب را به صورت مسند و با سلسله سند نقل می‌کند اما نام کتاب‌های مورد استفاده خود را یاد نکرده است. اکثر کسانی که وی از آنها روایت می‌کند از محدثان و دانشمندان اهل واسط هستند. مناقب ابن مغازلی آمیزه‌ای از اطلاعات و گزارش‌های نویسندگان شیعی و اهل سنت است که در این کتاب گرد آمده است

الأربعون حديثاً عن أربعين شيخاً من أربعين صحابياً في فضائل الإمام أميرالمؤمنين عليه‌السلام، اثر شيخ منتجب‌ الدين على بن عبيدالله بن بابويه رازى، از علماى قرن ششم است كه چهل حديث در فضيلت اميرالمؤمنين و 14 داستان در فضيلت ايشان نقل كرده است. در مقدمه كتاب به معرفى مؤلف، كتاب حاضر و جريان چهل حديث پرداخته و از نسخ كتاب و تحقيق در آن سخن گفته است. در ابتدا چهل حديث با اسناد كامل نقل كرده و در ادامه 14 داستان در فضيلت اميرالمؤمنين نقل شده است. تعداد مؤلفاتى كه براى نايل شدن به ثواب‌هاى وعده داده شده، رسول خدا به جمع‌آورى چهل حديث پرداخته‌اند، بسيار است. اما در اين ميان برخى طرحى نو در انداخته و شيوه‌اى جديد در چهل حديث‌نويسى ايجاد كرده‌اند. مؤلف گرانقدر در اين كتاب چهل حديث را از چهل نفر از صحابه رسول خدا گرد آورده است كه همگى درباره فضايل اميرالمؤمنين است. اولين حديث اين مجموعه از ابوبكر، دومين از عمر، سومين از عثمان، چهارمين از اميرالمؤمنين، پنجمين از سعد وقاص و ام‌السلمه و پس از آن از عبدالرحمن بن عوف، عبدالله بن سعد، ابن عباس، امام حسن و امام حسين، فاطمه زهرا، سلمان فارسى و ساير صحابه نقل كرده است. وى پس از پايان چهل حديث، چهارده حكايت تاريخى در فضيلت اميرالمؤمنين را نيز ذكر كرده است. تمامى روايات مجموعه با اسناد متصل ذكر شده‌اند و در بسيارى از روايات افزون بر متن حديث كيفيت نقل حديث نيز ذكر شده است كه آن را به صورت قصه‌اى تاريخى در آورده و بر جذابيت كتاب افزوده است. مؤلف گرانقدر دو بخش روايات و حكايات را از يكديگر جدا كرده است. ابتدا به ايراد چهل حديث كه هدف اصلى كتاب است، مى‌پردازد و در پايان چهارده حكايت در فضيلت مولا بيان مى‌كند. او حتى در نقل حكايات سند كامل و متصل خويش را به گوينده حكايت نقل مى‌كند. اين شيوه حديث نگارى به خوبى بيانگر كثرت اطلاع و گستردگى دانش نويسنده است كه در يك موضوع چهل حديث را از چهل صحابى رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با اسناد متصل بيان مى‌كند. اولين حديث اين مجموعه در فضيلت على، فاطمه، حسن و حسين عليهم‌السلام است كه پيامبر(ص) جنگ با آنها را جنگ با خود و صلح و سازش با آنها را صلح و سازش با خود مى‌داند و دوستان آنها را طيب المولد و دشمنان آنان را ناپاك مى‌خواند.

«اَلدَّمْعَةُ السّاکِبَة فی أحْوالِ النَّبیّ و العِتْرَة الطّاهِرَة» (اشکِ ریزان در احوال پیامبر و آل پاکش) کتابی به زبان عربی در زندگانی (مناقب و مصائب) چهارده معصوم نوشته محمد باقر دهدشتی بهبهانی است. مطالب چشمگیری از این کتاب درباره امام حسین (ع) و واقعه عاشورا است. دهدشتی بهبهانی در این کتاب، زندگانی ائمه را در چند جلد نگاشته است که مجلدات چهارم و پنجم در ۱۴ فصل اختصاص به امام حسین و عاشورا دارد. در این کتاب مؤلف پاره‌ ای روایات غیر مستند و داستان های مجعول را نیز آورده است. وجود این قبیل مطالب، از اعتبار کتاب نزد محققان کاسته است. دهدشتی انگیزه خود از نوشتن این کتاب را اختصار کتاب‌ های فضایل و مقاتل و نادرستی کتاب‌ های طولانی در این زمینه یاد کرده است. جلد دوم این کتاب به بررسی زندگی امام علی (ع)، امام اول شیعیان می پردازد.

کتاب «خصائص الائمه عليهم السلام» که شامل شرح حال امير مؤمنان امام على عليه السلام، زيارت و دعا، كلمات و سخنان وى و دلايل و نصوص بر امامت وى است و توسط سید رضی نوشته شده است. موضوع كتاب اعتقادی و تاریخی درباره حضرت علی علیه السلام می باشد. وی روایات مربوط به حضرت را جمع آوری و تاریخ كامل و گویایی را در مورد آن حضرت تشكیل داده است. كتاب حاضر برای تحقیق در زندگی حضرت، ارزشمند و قابل توجه بوده و از زمان نگارش مورد توجه و استفاده علماء قرار گرفته است. این كتاب از اولین كتاب های معتبری است كه به وسیله یكی از فقهای نامدار شیعه درباره زندگانی حضرت علی علیه السلام نگاشته شده است. در بسیاری از كتاب های معتبر به این كتاب اشاره شده و از مطالب آن بهره گرفته شده است. این كتاب شامل مباحث زیر می باشد: 1- خصائص امیرالمومنین علی علیه السلام 2- معجزات آن حضرت 3- علم آن حضرت به تنزیل قرآن 4- جنگ آن حضرت با خوارج 5- سخنان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم درباره حضرت علی علیه السلام 6- سخنان عمر درباره آن حضرت 7- سوالاتی كه از حضرت پرسیده شده و جواب حضرت 8- وصیت حضرت به كمیل 9- كلام حضرت درباره دنیا

کتاب «الروضة فی فضائل امیر المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام» نوشته شاذان بن جبرئیل قمی از علمای قرن هفتم هجری است از این نویسنده کتاب مشابهی با عنوان فضائل وجود دارد. احادیث و روایات کتاب روضه بدون سند آمده و در مواردی هم که مؤلف بخشی از اسناد را آورده با کلمه «یرفعه» آن را بریده و تکمیل نکرده است. وی منابع خود را هم ذکر نمی کند. کتاب، فصل بندی و تنظیم خاصی ندارد و احادیث به شکل پیوسته و دنبال هم ذکر شده است. هر چند عنوان کتاب، فضائل علی علیه السلام بوده و همه احادیث هم در حول همین عنوان دور می زند لیکن مواردی نادر در لابلای کتاب یافت می شود که درباره دیگر اهل البیت و ائمه است. کتاب روضه از منابع مرحوم مجلسی در کتاب بحار است. ازآنجا که کتاب «الفضائل» اثر شاذان در بردارنده فضائل امیرالمؤمنین و اکثر احادیث آن در الروضه آمده است، برخی در انتساب این کتاب به صورت جداگانه تشکیک کرده‌اند. عده‌ای نیز آن را منتسب به صدوق دانسته‌اند. شیخ حر عاملی می‌گوید: کتاب روضه را به شیخ صدوق نیز نسبت داده‌اند هر چند ثابت نشده است. اما صاحب مستدرک می‌گوید: کتاب فضائل و مختصر آن که روضه نامیده می‌شود از شاذان است. علامه مجلسی هم تاریخ تألیف کتاب را حدود ۶۵۰ ذکر می‌کند و انتساب کتاب به شیخ صدوق را خطا دانسته است.

کتاب «المراتب فی فضائل أمیرالمؤمنین و سیدالوصیین علی بن ابی‌طالب (علیه السلام)» اثری درباره فضائل امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) اثر ابوالقاسم بُستی عالم زیدی معتزلی سده چهارم هجری است. در انتساب کتاب به بُستی تردیدی نیست و برخی از منابع شیعی از آن نقل کرده‌ اند. بُستی در این اثر به ۴۵۰ فضیلت از فضائل علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) اشاره کرده و در ضمن نقل فضائل به استدلال هم پرداخته واثری حدیثی کلامی پدید آورده است. کتاب بر خلاف شیوه معمول زمان مؤلف، به صورت نقل حدیث نیست بلکه به شکل استدلال و نقل فضائل در ضمن استدلال ها است. نویسنده حتی در مواردی که به نقل احادیثی از رسول خدا پرداخته، سلسله راویان خود را ذکر نمی‌ کند. بنابراین کتاب المراتب، بیشتر کتابی کلامی است که به احادیث استدلال کرده است.

کتاب «نزهة الابصار و محاسن الاثار» که توسط فقیه و محدث بزرگ ابوالحسن علی بن مهدی طبری مامطیری تالیف شده، شامل اخبار مروی از حضرت علی (ع) و نقل سخنان نیکوی وی و برخی از فرزندان ایشان می باشد. برخی از مطالب این اثر عبارت است از احادیثی که به ذکر قضایای تاریخی می پردازد و ارتباطی با فصاحت و بلاغت ندارد. احادیثی از پیامبر اکرم (ص)، امام حسن، امام حسین، امام سجاد، امام باقر، امام صادق و نیز مرویاتی از جعفر بن ابی طالب و زید بن علی و ام سلمه و دیگران. مولف کتاب، تنها به ذکر کلمات، خطبه ها و نامه های حضرت علی (ع) اشاره نکرده، بلکه به توصیف سیره ایشان پرداخته و اشعار منسوب به ایشان را نیز نقل و بعضی از احکام دینی مروی از ایشان را ذکر کرده است. بعضی از حوادث تاریخی که در هیچ مصدر دیگری چه نهج البلاغه و چه غیر آن نیامده است.

«مناقب علي و الحسنین و أمّهما فاطمة الزهراء» کتابی است نوشته محمدفواد عبدالباقی که درباره احادیث فضایل و مناقب امام علی علیه السلام و حسنین علیهماالسلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها می باشد.

کتاب «مطلوب کل طالب من کلام علی بن أبي طالب» نوشته رشيد الدين وطواط، به بررسی فضایل حضرت علی (ع) و مصایب و رنج ‎های آن حضرت در قبل و بعد از رحلت پیامبر (ص) است. در این نوشتار سعی شده است غصه‏ ها، رنج‏ها، تلاش‎ ها و مصایبی كه حضرت علی (ع) در دو مقطع قبل و بعد از رحلت پیامبر تحمل كرده، توصیف شود و فضایل و كرامات آن حضرت نیز بیان گردد. نگارنده به جنگ‎ های صدر اسلام اشاره كرده و حضور پر رنگ حضرت علی (ع) در غزوات بدر، احد، خندق، خیبر و... را منعكس می ‎نماید. آنگاه به حوادث تلخ بعد از رحلت پیامبر اشاره دارد و جریان سقیفه و غصب خلافت حضرت علی (ع) و صبر و شكیبایی آن حضرت بر این حوادث تلخ را توصیف می‏ کند. سرانجام به دوران كوتاه خلافت آن حضرت و مشكلات و رنج‎ های حضرت علی (ع) به ویژه تحمل سه جنگ جمل، نهروان و صفین پرداخته و مظلومیت ایشان را به تصویر می‏ كشد.