جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اهداف اصلی نگارنده از نگارش این پایان نامه، در چند امر خلاصه می شود: اختصاصی نمودن و به تعبیری جزئی نمودن تاریخ حدیث با قید دوره خاص، بیان علل ورود علمای جبل عامل به ایران و نقش آنها در پیشبرد حکومت صفویه و میزان موفقیت آنان، بررسی اهتماماتی که با تکیه بر نقش علمای جبل عامل در حدیث نگاری صورت گرفته ، توضیح زمینه های اجتماعی و سیاسی روآوردن به حدیث در این دوره، با تأکید بر نقش حاکمان صفوی ، ارائه اطّلاعات جزئی، دقیق و مستند از روند تکاملی فعّالیت های حدیثی در این دوره ، شناسایی محدّثان این دوره از روی کتب رجال و تراجم ، تبیین صوفیگری و اخباریگری و تأثیر آن در گسترش فعّالیت های حدیثی ، بیان انگیزه پیدایش تفکّر اخباریگری و تقسیم بندی آنها به دو دسته افراطی و معتدل. این پایان نامه، از یک پیش گفتار و چهار بخش کلّی و یک خاتمه تشکیل یافته است. هر بخش نیز به فصل های جزئی تری تقسیم شده، که هر فصل با یک نقد و نظر، پایان می پذیرد. نگارنده در پیش گفتار به تاریخچه پیدایش شیعه و رواج آن در عهد صفویه پرداخته و علّت اوج ترویج مسلک شیعه را از زبان و قلم اندیشمندان بیان نموده و در پایان، اهداف اصلی پایان نامه خود را در نُه مطلب عنوان داشته است. در بخش اوّل، درباره زمینه های پیدایش حکومت صفویه، دعوت از علمای جبل عامل و نقش آنها در تثبیت حکومت و توجّه پادشاهان صفوی به عالمان دینی در این دوره اشاره کرده است. این بخش از چهار فصل تشکیل شده است فصل اوّل، درباره اوضاع سیاسی، اجتماعی ایران در دوره صفویه است. فصل دوم، به بحث از حکومت صفویه و دعوت از علمای جبل عامل اختصاص یافته است. فصل سوم، توجّه پادشاهان صفوی به عالمان دینی مورد بررسی قرار گرفته است و در فصل چهارم، تجلّیگاه گفتگوهای علمی بودن حکومت صفویه مورد بحث واقع شده است. در بخش دوم که از شش فصل تشکیل شده، بعد از شناخت کلّی از مفهوم و خاستگاه تصوّف، بحث بر این محور متمرکز است که چه شد تصوّف که یکی از مهره های اصلی تشکیل حکومت صفویه بود، مورد بی مهری آنان قرار گرفت و چه طور شد که علما در مقابل آنها ایستادند و با ارائه آثار علمی بر علیه تصوّف، زمینه های زوال آنها را در حکومت صفویه فراهم ساختند. در بخش سوم که بخش اصلی پایان نامه و دارای سیزده فصل است، گفته شده که هدف پایان نامه، تخصّصی نمودن تاریخ حدیث است و به همین لحاظ، بعد از اشاره به زمینه های اجتماعی و سیاسی روی آوری به حدیث در این دوره، بحث های جالب توجّهی در زمینه محتوای فعّالیت های حدیثی، پالایش منابع حدیثی این دوره از روایات مخالفان، فعّالیت های فقه الحدیثی، شناسایی پژوهش های حدیثی مختلف در محورهای تدوین، ترجمه، حاشیه نویسی، درایه، رجال و شرح نویسی پرداخته است. نگارنده، در این بخش با طلایی شمردن عصر حدیث در این دوره، اوّلین زمینه سازان و ناشران علم حدیث را معرّفی کرده و سپس، ترتیب تألیف کتبی را که در این زمینه نوشته شده، بیان کرده است. بخش چهارم، بحث درباره اخباریگری و رواج آن و علل و عوامل پیدایش این تفکّر در دوره صفویه، جریانات و برخوردهای فکری اصولی - اخباری و مناقشات آنان بر روی مسائل حدیثی است که در پنج فصل با تعریف اخباریگری و زمان پیدایش آن و معرّفی مشاهیر علمای اخباری و اصول و بیان وجوه اختلاف بین اصولیان و اخباریان آغاز و انجام می پذیرد. در خاتمه نیز تأثیر مکاتب اخباریگری و صوفیگری در حدیث شیعه در دوره صفویه و تأثیر بسزای این دو در گسترش فعّالیت های حدیثی شیعه در این عهد، برشمرده شده است.

این پایان نامه شامل ‎۵ بخش است که هر بخش خود شامل چند فصل است. بخش اول در باب کلیاتی از علم کلام بحث می کند. در بخش دوم ریشه های پیدایش جریانات کلامی؛ در بخش سوم جریانات کلامی در عصر ائمه (ع)؛ در بخش چهارم خدا شناسی در قرآن؛ در بخش پنجم خدا شناسی در نهج البلاغه

در این تحقیق در صدد بیان موارد گفت گو بین تشیع و مسیحیت هستیم. ابتدا در مقدمه شواهدی بر لزوم گفت گو از آیات و سیره معصومین (ع) از جانب تشیع و شواهدی از شورای واتیکانی دوم و سیره بزرگان مسیحیان، از جانب مسیحیت، ذکر می کنیم و سپس در فصل اول به تعریف، هدف، ضرورت، انواع، جایگاه، شرایط و موانع گفت وگو طبق نظر شیعه و مسیحیت می پردازیم. در فصل دوم نیز به بیان موارد گفت گو بین اسلام و مسیحیت در تاریخ می پردازیم و تحت سه عنوان کلی گفت وگوی حاکمان مسلمان با مسیحیان، گفت گوی حاکمان مسیحی با مسلمانان و گفت وگوی بزرگان اسلام و مسیحیت بحث می کنیم. سپس در فصل سوم با بیان موارد گفت وگو بین معصومین (ع) و مسیحیان، آن را در دو قسمت پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) بررسی می کنیم. در فصل چهارم نیز، با معرفی زندگی نامه علما، به بیان ردیه ها، مناظرات و گفت وگوهای علمای بزرگ شیعه با مسیحیان در تاریخ اشاره می کنیم و در فصل پنجم نیز دیدارهای شیعیان با مسیحیان را در قرن اخیر با ذکر محل، تاریخ و موضوع نشست ها بررسی می کنیم و قبل از ذکر موارد گفت و گو، فرقه ها و نهادهای مسیحی طرف گفت و گو را معرفی می نماییم. در پایان به روش شناسی سیره معصومین (ع) و علما با مسیحیان می پردازیم و در پایان، امیدواریم که با رعایت این اصول که از سیره معصومین و علما به دست می آید، بتوانیم با دیگران، به گفت وگوی صحیح و توأم با احترام متقابل و به قصد شناخت بیشتر، بپردازیم ما گفت وگو را تنها راه برون رفت از مشکلات فعلی جهان می دانیم. هدف از تدوین این تحقیق روشن ساختن این حقیقت است که: اسلام دین گفت گو است نه شمشیر.

در این تحقیق با تعریف شیعه ( لغوی، اصطلاحی و از نظر قرآن و سنت) به بررسی حقیقت شیعه پرداخته و سپس به تاریخ پیدایش شیعه در ایران توجه شده و برای رسیدن به این اهداف به بررسی تشیع از قرن اول هجری قمری تا سقوط حکومت قاجاریه پرداخته که خلاصه آن عبارتند از: قرن اول: حکومت طاهریان در هرات و فتح ایران توسط مسلمین قرن دوم: حکومت امویان، ظهور تشیع، حکومت عباسیان قرن سوم: عباسیان، حضور امام رضا ( ع) در ایران، مهاجرت سادات به ایران، حکومت علویان در طبرستان... قرن چهارم: ادامه حکومت علویان در طبرستان، نواحی شیعه نشینی، فعالیتهای علمی شیعه در عصر آل بویه. قرن پنجم: حکومت سلجوقیان و تشیع قرن ششم: تشیع اثنی عشری قرن هفتم: مغول ها و گسترش تشیع قرن هشتم و نهم: ادامه گسترش تشیع قرن دهم و یازدهم: صفویه ( اقتدار تشیع) قرن دوازدهم تا سقوط حکومت قاجاریه: ایران مرکز تشیع در جهان و در انتها به بررسی مهم ترین عوامل نفوذ در ایران و نیز به ذکر خدمات متقابل ایران و تشیع پرداخته شده است.

تاریخ پیدایش مراسم سوگواری به شکل امروز جامعه ما، بعد از واقعه کربلا ، و شهادت ابا عبدالله ( ع) و در سال 60 هجری آغاز گردیده است. و از زمان امام سجاد ( ع) به بعد ذکر مرثیه، به مراسم عزاداری اضافه شده، سابقه عزاداری برای ابا عبد الله ( ع) ، از زمان خلقت حضرت آدم ? تا زمان پیامبر ودر دوران ایشان نیز وجود داشته ، که در بخش دوم این تحقیق به آن اشاره گردیده است. تطور مراسم ، همان تغییر و تحولاتی است که در مراسم عزاداری ازقرون نخستین اسلامی تا کنون صورت گرفته، که در بخش سوم این تحقیق مورد بررسی قرارگرفته است. پیشینه ی عزاداری در فطرت و سیاه پوشی به طور فطری و طبیعی در اکثر نقاط جهان انجام می گرفته، مردم برای از دست دادن عزیزان سوگواری داشته اند. سوگواری اثرات دیگری به طور طبیعی از خود بروز می دهد ابراز محبت به اهل بیت ، انسان سازی، جامعه سازی، انتقال فرهنگ شیعی، از اثرات دیگر عزاداری می باشد. درقرآن و روایات شیعه عزاداری صحیح مورد تمجید واقع شده است. 4 آیه از قرآن آورده شده که به نحوی مفهوم عزاداری از آنها استنباط می شودو 7 روایت درمورد عزاداری از ائمه اطهار ( ع) آورده شده. گریه ارزشی به عنوان شیوه ای در عزاداری فطری مورد بحث قرار گرفته است. زیرا ما در کشور اسلامی زندگی می کنیم و هر ساله مراسم عزاداری برگزار می شود، و در این میان حرکاتی صورت می گیرد که از ابتدا نبوده، به مرور زمان وارد دین شده در این تحقیق سعی شده کارکردهای مثبت و منفی، آسیب ها، رهنمودها، درمراسم عزاداری بررسی شود و به پیامدهای این نوع حرکات نیز اشاره شده ، و سپس جهت اطلاع از عزاداری مورد قبول شیعه ، احکام عزاداری، مستحبات آن با استفتائات فقهای معاصر مورد بررسی قرار داده که امیدواریم نقش سازنده ای برای بهتر شناساندن شعائر الهی و فرهنگ شیعی باشد. درباره این موضوع ، کتابهای بسیاری مورد بررسی قرار گرفته، علاوه بر مطالب آن کتابها در این تحقیق به مطالبی همچون عزاداری از خود پیامبر و حضرت علی(ع) حضرت فاطمه سلام الله علیها ، عزاداری اباعبد الله برای عزیزان خود، تغییر و تحولات صورت گرفته در مورد عزاداری، کارکردها، آسیب ها، رهنمودها، در زمینه عزاداری مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق به این سوالات پاسخ داده شده است: 1- عزاداری امام حسین ? چه سیری داشته است؟ 2- بهترین نحو آن کدام است؟ 3- چرا باید به عزاداری بها داد؟ 4- چه نوع عزاداری مثبت است؟ تحقیق مورد نظر بر اساس نگرشها تاریخی و تحلیلی در صدد بررسی وضعیت گذشته و بررسی وضعیت فعلی به منظور حل مشکلات و رسیدن به وضعیت بهتر در رابطه با مسئله عزاداری می باشد. و همچنین بر اساس راهبردها به دنبال تحلیل و علت یابی در رابطه با موضوع مورد بحث می باشد. و بر اساس راه کارها با بررسی اطلاعات ثبت شده قبلی ( متون و اسناد) برای رسیدن به هدف مورد نظر، می تواند مؤثر واقع شود. واژگان کلیدی : عزاداری – تطور- کارکرد- آسیب – رهنمود.

تحقیقی که پیش روداریدتحت عنوان تاریخ پیدایش تشیع می باشدکه متشکل ازسه بخش است. باتوجه به اینکه مطرح شدن شیعه به عنوان یک مذهب خاص بعدازامامت علی بن ابیطالب ? می باشددربخش اول سعی شده تااصول ومبانی اعتقادی شیعه موردبررسی کامل قرارگیرد.دراین بخش ابتداتعاریفی درمورداسلام،دین،شیعه،رافضی مطرح شده است.سپس منابعی افطاروعقایدشان راازآنهامی گیرندبیان شده است.درفصل سوم این بخش درموردوحدت عقیده،عقل گرایی،استکبارشیعیان واینکه همیشه آنان درتأسیس علوم اسلامی مقدم بوده اندتوضیحاتی ارائه شده است. دربخش دوم ابتدانظرات مختلف درموردتاریخ پیدایش تشیع بیان شده است.درهمین راستابعضی قائلندکه شیعه بعدازواقعه سقیفه بنی ساعده بوجودآمده است،عده ای معتقدندکه شیعه بعدازشهادت امام حسین?بوجودآمده است وقبل ازآن فرقه ای به نام شیعه وجودنداشته است.برخی ازنویسندگان هم معتقدندکه نظریه شیعه برگرفته ازافکارایرانیان است.آنان معتقدندکه نظرشیعیان درموردجایگاه امامت مشابه عقایدایرانیان درموردحاکمان است واعتقادشیعیان وایرانیان درموردآسمانی بودن حق رهبران خودیکسان است واینهادلیل برآن است که تشیع برگرفته ازایرانیان است بعضی دیگرنیزشیعه راازبدعتهای شخصی به نام عبدالله بن سبأمی دانند.درفصل دوم این بخش درموردساختارسیاسی اجتماعی نظام قبیله ای واین که این ساختارعامل بروزاختلافات درآن زمان می شده توضیحاتی ارائه شده است.درفصل سوم درموردشخصیتهای مطرح آن زمان مطالبی بیان شده است. دربخش سوم فرضیه هایی که درارتباط تاریخ پیدایش تشیع مطرح شده بودموردنقدقرارگرفته است.دراین بخش بیان شده که سقیفه بنی ساعده ،قتل عثمان،جنگ جمل وجنگ صفین وشهادت حسین بن علی?هیچکدام درپیدایش شیعه نقش نداشته اندوفقط باعث شده اندکه شیعه به عنوان یک مذهب خاص درجهان مطرح شود.درادامه نقدفرضیه هابه اثبات رسانده ایم که پیروی ازعلی?وپیدایش مذهب شیعه پیش ازاسلام آوردن ایرانیان بوده است وعبدالله بن سبأ نیز براساس کتب تاریخی فردی عالی وازفرقه سبئیه بوده است وپیدایش تشیع توسط اوسندومدرک معتبرتاریخی ندارد. براساس نتایج حاصل ازتحقیق،به عنوان یک جریان اصیل همزادباظهوراسلام به وجودآمده واساساًجزئی ازرسالت پیامبراکرم?بوده است که شواهدومدارک تاریخی نیزاین دیدگاه راتأییدمی کند.

وضعیت شیعیان در زمان ائمه و ظلم و ستم حاکمان بر مردم و همچنین راه حلهایی که امامان برای ارتباط با مردم استفاده می کردند. در این تحقیق مورد بحث قرار می گیرد، در زمان امام علی ( ع) رفاه گرایی شدید بخشی از مردم سبب تضعیف ارزش های دینی در جامعه شده بود و در زمان امام حسن ( ع) معاویه مردم را به شدت مورد آزار قرار می داد تا این که این ظلم و ستم در زمان یزید بیشتر شد و باعث شد که امام حسین ( ع) بر ضد یزید قیام کند. بعد از شهادت امام حسین ( ع) رعب و وحشت شدیدی بر مردم حکمفرما شد به همین خاطر امام سجاد ( ع) امامت را به صورت مخفی و با تقیه دشوار به عهده گرفت در این شرایط هر گونه اقدام حاد و مسلحانه محکوم به شکست بود به همین خاطر امامان برای این که با مردم ارتباط برقرار کنند از روش شبکه ارتباط وکالت استفاده کردند در بخش دوم سلسله های شیعی در شمال ایران تک تک بررسی می شود مسلمانان پس از گشودن شهرهای مختلف ایران در نواحی مختلف متوحه شمال ایران شدند اما مقاومت مردم این ناحیه همراه با دشواری راهها و جنگل های انبوه تصرف این ناحیه را دشوار کرد مردم این ناحیه تا قرن دوم دارای دین مزدیسنا و آتش پرست بودند ولی به علت مهاجرت علویان مسلمان شدند از سلسله های معروف در این ناحیه زیدیه، اسماعیلیه، آل بویه، سربداران می شود نام برد در بخش سوم در مورد رابطه نادرشاه و کریم خان زند با شیعیان و رابطه علما با حاکمان بحث می شود نادرشاه قبول پادشاهی را منوط بر چند شرط گذاشت یک مورد آن این است که سنت جایگزین شیعه شود نادر با این کار ضربه بزرگی بر پیکر تشیع وارد کرد هدف نادر از این کار از بین بردن دوگانگی بین شیعه و سنی بود او می خواست امپراطوری بزرگی تشکیل دهد و هدف دیگر او تضعیف روحانیون بود چون می ترسید روحانیون قدرت را از او بگیرند به یکی از خاندان صفوی بدهد به همین خاطر تضعیف روحانیون افتاد بخش چهارم در مورد نگاه شاهان قاجار به تشیع است در این فصل در مورد کارهای شاهان قاجار برای رواج تشیع بحث می شود و همچنین در مورد مبارزه با فتنه های مختلفی که در ایران توسط انگلیس برپا می شد و نیز بررسی تأثیر فتوی علما بر دستگاه حکومتی که در مورد علما بخصوص میرزای آشتیانی و میرزای شیرازی نقش مؤثری در تحریم تنباکو داشتند تا توانستند به کمک دیگر علما این قرارداد را لغو کنند و در جنگ ایران و روس هم علما نقش مؤثری در گسیل داشتن مردم به جنگ علیه روسها داشتند در فصل سوم، وقایع مهم مذهبی که در مورد مهاجرت صغری و کبری است که این وقایع از قرار گرفتن نوز به عنوان رئیس گمرکات ایران شروع می شود تا به حوادث بانگ روس و به چوب بستن تجار و مهاجرت صغری و کبری ختم می شود فصل چهارم در مورد علما و مشروطیت است که در این فصل علما به چند دسته تقسیم می شوند علمای موافق مشروطیت به رهبری طباطبایی و بهبهائی و علمای مخالف مشروطیت به رهبری شیخ فضل الله نوری و علمای نجف به رهبری خراسانی و یزدی بود ادامه تحقیق در مورد روشنفکران و مشروطیت است که این روشنفکران از زمان فتحعلی شاه به دستور عباس میرزا به خارج فرستاده شدند بعد از آمدن به ایران به فکر از بین بردن استبداد و مجلسی شبیه مجالس کشورهای غربی افتادن آنها شعار جدایی دین از سیاست را می دادند در ادامه علل ناکامی مشروطیت خواهی بررسی شده است به چند عامل تقسیم می گردد. 1-فقدان رهبری نیرومند و متنفذ 2- نقش روشنفکران سکولار 3- دخالت انگلیس در واقعه مشروطیت است.