جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوشتار حاضر به بررسى يكى از عقايد مهم در آيين مسيحيت مى‌پردازد. بدين منظور، ابتدا نظريه گناه نخستين را مورد كاوش قرار داده، آن‌گاه از منظر علامه طباطبائى‌ رحمه الله به نقد و بررسى آن مى‌پردازد. اعتقاد به گناه اوليه و ذاتى، از اعتقادات مهم و اساسى مسيحيان به شمار مى‌آيد. مطابق اين اعتقاد، نژاد انسانى وارث گناه آدم است و انسان‌ها نه به خاطر بدى اعمال خودشان، بلكه تنها بدين دليل كه از تبار آدم‌اند، ذاتا گناه‌كار به دنيا مى‌آيند. اهميت اين آموزه تا آن‌جا است كه بدون آن، كفاره بودن مسيح و اين تصور كه او «آدم بعدى» است، نامعقول جلوه مى‌كند. اما مقصود از گناه ذاتى آن است كه انسان‌ها «بدون ترس از خدا، بدون تكيه بر او و با ميل شهوانى متولد مى‌شوند.» از اين‌رو، ما انسان‌ها «در شهوات پست غرق شده‌ايم، از نيكى و صلاح متنفريم، متمايل به شرارت‌ها هستيم و هيچ عمل صالحى را در خودمان نمى‌توانيم انجام دهيم يا درباره آن فكر كنيم. ما با گذر عمر، پندار، گفتار و رفتار پليد به وجود مى‌آوريم، همان‌طور كه درخت فاسد ميوه فاسد مى‌آورد. بنابراين، ما با طبيعت خود تحت غضب خدا و در معرض مجازات عادلانه قرار داريم.»

به رغم تلاش فراوان پيامبراكرم (صلى الله عليه وآله) در تبيين و تفسير مفاهيم و معارف قرآن كريم و استمرار آن توسط اهل بيت (عليهم السلام) ميراثى اندك از آن برجاى مانده، و بر آنچه مانده نيز غبارى از غربت نشسته است. بى گمان به صحنه آوردن روايات تفسيرى پيامبر (صلى الله عليه وآله) و اهل بيت (عليهم السلام) و پژوهش و پردازش آن وظيفه اى مهم و در عين حال دشوار است. به همان دليل كه تدبر و تفكر در قرآن براى مخاطبان لازم و حياتى است، ياد گرفتن مبانى و قواعد فهم آن از آبشخور اصلى نيز لازم است. بنابراين، ضرورت بحث از «روش تفسير قرآن در مكتب اهل بيت(عليهم السلام)» تابعى از ضرورت فهم و تفسير قرآن كريم است. دشوارى آن نيز به دليل مهجور ماندن و راه نيافتن آن به حوزه پژوهش هاى قرآنى در سده هاى گذشته است. اگرچه عالمانى به جمع آورى آثار تفسيرى پيامبر (صلى الله عليه وآله) و اهل بيت (عليهم السلام) پرداخته اند، اما اندكى از آنان به نقد و بررسى و پژوهش آن پرداخته و رويكرد بيش تر آنان نقل متن روايات در جوامع روايى يا در ذيل آيات بوده است. از جمله عالمان پژوهشگرى كه در دوران معاصر به پژوهش روايات تفسيرى پيامبر (صلى الله عليه وآله) و اهل بيت (عليهم السلام) پرداخته و نكات سودمندى درباره آن ها بيان كرده اند، مرحوم علامه سيد محمدحسين طباطبائى است. وى در كنار مباحث تفسيرى، بحث هاى مستقلى در زمينه روايات تفسيرى بيان كرده و به نقد و بررسى آن ها پرداخته است و سبك تفسيرى خويش را وام دار روايات اهل بيت (عليهم السلام) مى داند. اما سوگمندانه ايشان نيز در تبيين روش تفسيرى اهل بيت (عليهم السلام) جز چند عبارت كوتاه سخنى نگفته است. در سال هاى اخير، براى معرفى روش تفسيرى اهل بيت (عليهم السلام) تلاش هايى صورت گرفته، كه در پى نوشت به برخى از آن ها اشاره مى كنيم.

يكى از پرسابقه ترين روش هاى تفسير قرآن كريم، روش تفسيرى قرآن به قرآن است. اين روش تفسير، يكى از اقسام روش نقلى تفسير به شمار مى آيد. در مورد كم تر روش تفسيرى همچون اين روش اتفاق نظر وجود دارد. همه مفسران و صاحب نظران، جز تعداد اندكى، اين روش را پسنديده، در بسيارى موارد از آن استفاده كرده، و برخى آن را بهترين روش تفسير دانسته اند. اهميت اين روش هنگامى روشن مى شود كه بدانيم تفسير موضوعى قرآن بدون استفاده از روش تفسير قرآن به قرآن ممكن نيست و در تفسير ترتيبى نيز مفسر نمى تواند از اين روش بى نياز باشد و اگر آن را كنار بگذارد، در حقيقت از قراين نقلى موجود در آيات ديگر صرف نظر كرده است و در نتيجه، به دام تفسير به رأى مى افتد. از اين رو، لازم است كه مفسر قرآن اين روش را به خوبى بشناسد و با تمرين و ممارست در آن مهارت يابد. اين مقال روش تفسير قرآن به قرآن را مورد بررسى و تحليل قرار داده و مثال هاى متعددى براى آن ارائه مى كند.

رسالت هر پيامبرى به گرفتن وحى تشريعى اوست كه متن پيام و گوهر رسالت او خواهد بود و نزول هر پيامى به قدر ظرفيت وجودى گيرنده آن است. با توجه به اين كه پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله) كامل ترين انسان ها و شريعتش آخرين مرحله برنامه الهى براى بشر است، قرآن كريم نسبت به ديگر كتاب هاى آسمانى از جامعيت برخوردار است. حضرت پيامبراكرم (صلى الله عليه وآله) در بيان آنچه خداوند از ميان پيامبران، فقط به او داده است، مى فرمايد: اُوْتِيْتُ جَوامِعَ الْكَلِمِ؛ به من جوامع دانش (گنجينه هاى معرفت) داده شد. بحث تفصيلى از جامعيت قرآن و پرداختن به تمام جوانب، عوامل و ملاك هاى آن مجال وسيعى را مى طلبد. در اين مقال پس از بيان آيات مربوط جامعيت قرآن و دسته بندى و ذكر اقوال انديشمندان اسلامى، نظر مورد قبول و دلايل و تحليل آن به اختصار، بيان مى گردد.

کتاب مقدّس، برخی انبیاء را در زمره پادشاهان قرار داده است. از این رومباحثی چون وحی، معجزه،و عصمت را در مورد آنان مطرح نکرده است داوود و سلیمان از جمله این انبیاءاند که ازمنظر کتاب مقدّس نه معصوم اند و نه هیچ یک از شرایط پیامبران را در دارا هستند در مقابل قرآن کریم آنان را در زمره انبیاء قرار داده که در عین نبوّت ،از مقام پادشاهی در دنیا را برخوردار بودند در عین حال برخی از تفاسیر شیعه واهل سنّت با وجود اختلافاتی که در خود دارند در مواردی از کتاب مقدّس بی بهره نبوده اند.و به غلو و بزرگ نمایی در حوادث این دو داستان پرداخته اند. از همین رو اغلب این داستان ها را از وجه حقیقی آن خارج نموده و این دو نبی را متّهم به گناهانی نموده اند. لذاائمه شیعیان با تفاسیری که از منبع وحی الهی نشات گرفتهلغزش های مفسّرانی را که اغلب با رأی خود و یا با بهره گیری از نظریات اهل کتاب به تفسیر قرآن پرداخته اند را آشکار می سازندو از سوی دیگر مطالب غثّ و سمین کتاب مقدّس را به ما می نمایانند.این پایان نامه که به روش کتابخانه ای و با استفاده از منابع و مصادر شیعه و سنّی و کتاب مقدّس و قرآن کریم تدوین شده کوشیده تا حدودی با مقایسه داستان این دو پیامبر ،در این منابع پیوندی منطقی بین منابع مذکور ایجاد نمود و دیدگاه های هریک از پدیدآورندگان این داستان ها را درباره مفهوم عصمت بازشناسی کند.نتایج بدست آمده حاکی از آن است که داوود و سلیمان اگرچه مقام نبوّت را همراه پادشاهی داشته اند اما پادشاهی آن دو موجب طغیان آن ها نگشته است این در حالی است که کتاب مقدّس، آن ها را پادشاه معرّفی نموده و لذا صدور گناهان از جانب آن ها جایز خواهد بود. علاوه بر این، تعاریف هریک از فرقه های اعتقادی شیعه و سنّی از مفهوم عصمت که مهم ترین ویژگی انبیاء را تشکیل می دهد بر باورهای آنان از داود و سلیمان تأثیر داشته است. به عبارت دیگر هرچه قدر مفهوم عصمت در دیدگاه ناقلان این داستان ها گسترده تر باشد به همان میزان بر شناخت آن ها از داود و سلیمان به عنوان چهره ای معصوم تأثیر خواهد داشت.بنابراین آن گونه که از کتاب مقدّس بر می آید داود وسلیمان نه تنها مومن و موحّد نبوده اند بلکه هر دو در آواخر عمراز پرستش خدا روی گردان شده آن هم خدایی که جسمیّت داشته ونیازمند مأوایی برای خود بوده است گذشته از این روایات اهل سنت اتهام بت سازی و جادوگری را به سلیمان و نسبت زنای محصنه را به داود داده است لذا تنها در دیدگاه شیعیان این دو نبی معصوم اند.

داستان آدم و حوا از دیرباز مورد توجه تمامی ادیان ، گرایش ها و متفکران غیر دینی بوده است . لذا تحقیق در این مورد می تواند بسیاری از سوالات را در مورد حقیقت و هدف خلقت خداوند از نوع بشر پاسخ دهد و در این پژوهش سعی خواهد شد تصویری تقریبا جامع از مساله خلقت آدم و حوا ، شجره ممنوعه، داستان وسوسه ، عصیان و هبوط و توبه آنان ارائه شود و میزان تطبیق این داستان ها را در قرآن و تورات مورد بررسی قرار داده و در پایان هر فصل نتیجه ای از مباحث ذکر شده در آن فصل ارائه خواهد شد .این پایان نامه پژوهشی تطبیقی درباره داستان آدم و حوا در قرآن و تورات است که در 3بخش به قرار ذیل تنظیم خواهد شد: بخش اول كه شامل کلیات پژوهش نظیر تعریف موضوع و اهمیت آن مي گردد . بخش دوم بحث هاي تحقيقي و محتوايي است و شامل 4 فصل است.در بخش سوم نتيجه گيري نهايي بيان مي شود.در فصل اول ابتدا داستان خلقت در كتاب مقدس ، به ترتيب در عهد عتيق و در تلمود بيان شده و سپس داستان خلقت در قرآن بررسي شده و بعد از داستان آدم و حوا و ابعادي چند از زندگاني حضرت آدم ، آيات مرتبط با آدم(ع) بيان گرديده و نكات آيات ذكرشده است .در مرحله بعدي پژوهش جامع ترين آيات درباره آفرينش آدم، تفسير و توضيح آيات، خلقت انسان با نگاه به تفاسير بيان شده است .سپس آفرينش زن در تورات، قرآن و روايات بررسي شده استو درانتها به نتايجي كه از بررسي تطبيقي خلقت آدم و حوا در تورات و قرآن گرفته ايم، پرداخته ايم . فصل دوم مساله درخت ممنوعه و وسوسه آدم و حوا را در تورات و قرآن بررسي مي كند. بعد از پيش گفتار ، مبحث مذكور در توراتو سپس در قرآن بيان شده و در گام بعدي پژوهش آيات قرآن كه مرتبط با موضوع اين فصل است و ابعاد ديگري از زندگي حضرت آدم(ع)بيان گرديده است . در آخر نتايج بررسي تطبيقي شجره ممنوعه و وسوسه آدم و حوا ذكر شده است . در فصل سوم هبوط و توبه آدم و حوا در تورات و قرآن مورد بررسي واقع شده است. در اين فصل ابتدا هبوط از نظر لغت وعهد و ميثاق خداوند با آدم در تورات و قرآن بيان شده،سپس آثار نافرماني در تورات و قرآن كه عبارتند از آشكار شدن عورات و هبوط مورد بحث واقع شده است . در گام بعدي پژوهش مخاطبان هبوط در قرآن، تكرار هبوط در سوره بقره، توبه در تورات و قرآن، گفتگوي جبرئيل با آدم ، چگونگي توبه آدم و كلمات القا شده برآن حضرت مباحثي هستند كه به آن هاپرداخته ايم.نتيجه گيري از بررسي تطبيقي همان گونه كه در فصول قبل ذكر شد مرحله آخر اين فصل است . در فصل چهارم به مساله عصمت آدم پرداخته ايم . لزوم عصمت انبياء از نظر عقل واز نظر قرآن در اين فصل مورد بحث واقع شده است . سپس به مسائل ناسازگاري ظاهري اوصاف آدم در قرآن، مفهوم عصمت و عصيان ، توجيه هاي تعارض زدا و نقد آن ها در 6 مبحث پرداخته ايم .رابطه عصمت و لغزش ، جمله ي« ظلمنا انفسنا»، توبه و لفظ غفران در رابطه با حضرت آدم(ع)، فرق نافرماني ابليس و آدم و عصمت در دين يهود، مباحثي است كه مورد بررسي واقع شده است . در پايان نكته ها و پيام ها و سپس نتيجه گيري بيان شده است . در پايان اين پژوهش در بخش سوم مسائلي نظير خلافت حضرت آدم،قلمروي خلافت ايشان،زوج بودن در داستان آفرينش و..از جمله وجوه مشترك و مواردي مثل ملاك خلافت، فلسفه خلقت آدم، چگونگي خداوند و.. از جمله اختلافات به دست آمده در اين پژوهش است كه در نتيجه گيري كلي بيان شده اند.

یکی از محوری‌ترین عناصر ادیان و مهمترین مباحث الهیات و دین پژوهی معاصر، مقوله ایمان است که پرداختن به ماهیت و تعیین جایگاه و نقش آن، تأثیری بسزا در ساحت‌های مختلف زندگی انسان دارد. نوشتار حاضر را سعی بر آن است تا ضمن بررسی تطبیقی ایمان در الهیات اسلامی و مسیحی، به تبیین رابطه و تاثیر ایمان بر سلامت جسمانی و روانی انسان بپردازد. در این پژوهش، معلوم می‌گردد که حقیقت ایمان در اندیشه اسلامی، امری ذوابعاد و دارای مراتب و ساحت‌های مختلف است که طیف گسترده‌ای از اقرار زبانی، معرفت عقلی، تصدیق قلبی، تجربه باطنی تا رفتار و اعمال خارجی را در بر می‌گیرد. اما از ایمان در اندیشه مسحیت، گاهی به تصدیق گزاره‌های وحی شده، گاهی به یک نوع احساس متعالی و فراگزاره‌ای که منجر به ایجاد حالت دلبستگی در آدمی، می‌گردد، و گاهی به تجربه حضور و تجلی خداوند در زندگی، یاد می‌شود. با تأکید بر مواضع وفاق و اشتراک اسلام و مسیحیت در مقوله ایمان، که شامل اعتقاد به وجود خالق، اصل وحی و نبوت، و باور به رستاخیز می‌شود. می‌توان با رویکردی کارکرد گرایانه، اثرات ایمان و اعتقاد به این اصول مشترک را بر سلامت جسمی و روحی انسان در ساحت پزشکی و روانشناسی تبیین نمود.

متکلمان اسلامی در اثبات عقاید دینی و پاسخ به شبهات بر منهج واحد و روش خاصی سیر ننموده‌اند. از این‌رو، در این مقاله سعی شده است روش کلامی صدوق و مفید و مبانی روش کلامی این دو متکلم نامدار شیعی که یکی نماینده مکتب قم و دیگری نماینده مکتب بغداد بوده‌اند، بررسی و تطبیق گردد و بدین ترتیب، جایگاه عقل و نقل نزد این دو اندیشمند کلامی روشن شود. سپس، میزان بهره‌گیری این دو متکلم از عقل و نقل در تبیین مسائل اعتقادی و پاسخ به شبهات ارزیابی و اثبات می‌شود که صدوق برخلاف مفید، روش نقل‌گرایی را در اثبات عقاید دینی ترجیح داده است، اما نه به این معنا که عقل را نادیده گرفته باشد، بلکه از احادیث و روایاتی که به نوعی از استدلال‌های عقلانی برخوردار است، استفاده می‌کند، لکن مفید با توجه ویژه به عقل و رویکرد عقل گرایانه، به اثبات گزاره‌های دینی و دفاع از آن می پردازد. در اثبات این ادعا، از تمسک به کلیات پرهیز و با استناد به آثار این دو اندیشمند، این مدعا ‌اثبات شده است.

پیوند قرآن و عترت مهم‏ترین تدبیر پیامبر به منظور نگه‏دارى ساحت قرآن کریم است که اگر از همان آغاز مورد بى‏مهرى قرار نمى‏گرفت، هرگز آن‏همه تشتت فکرى، تفرقه مذهبى، اختلاف عقیدتى و سست‏پندارى در تفسیر معارف پدید نمى‏آمد. سوگمندانه باید پذیرفت، آنچه در قرن‏هاى نخستین تاریخ اسلام بر سر منابع روایى و آثار حدیثى آمد و تنگناهاى عظیمى که براى اهل‏بیت علیهم‏السلام و ارائه معارف قرآنى پدید آورد، سبب شد که امت اسلامى آن‏گونه که باید از این چشمه زلال بهره‏بردارى ننماید. اهل‏بیت علیهم‏السلام مفسّران و حامیان واقعى قرآن هستند و قرآن نیز بر مقام والاى عصمت آنها و دوستى مردم نسبت به ایشان تأکید دارد؛ از جمله آیات «مودّت» و «تطهیر» بر فضیلت و موقعیت ویژه اهل‏بیت پیامبر علیهم‏السلامدلالت دارند و تمام مفسّران شیعه و جماعتى از مفسّران اهل‏تسنن بر آن تأکید ورزیده‏اند. البته عده‏اى براساس کینه‏هاى دیرین یا گرایش‏هاى مذهبى، براى در ابهام ماندن دلالتشان با استناد به برخى از روایات، شبهاتى نسبت به مدلول آنها وارد کرده‏اند. این مقاله درصدد آن است که نشان دهد هیچ‏یک از این شبهات وارد نیست و دلالت این آیات بر آن روشن است.

با نگاه به ادیان الهی خصوصاً ادیان ابراهیمی در می یابیم که ادیان متشکل از سه اصل می باشند. این سه اصل عبارت از خدا، معاد و نبوت می باشند.می توان گفت اصلی ترین و حیاتی ترین اصل هر دین نبوت است. اصل نبوت در ادیان الهی از دو منظر اهمیت زیادی دارد، اول اینکه اصولاً اثبات حقانیت دین در گرو اثبات نبی الهی آن دین می باشد. در ثانی متن این ادیان شامل اعتقاد به خدا و معاد و چگونگی آنها بر اساس آموزه های انبیای آن شکل می گیرد، چرا که اصولا دین به عنوان پیام خداوندی بدون نبی غیر قابل شناخت و درک است. به عبارت دیگر حتی سخن گفتن از خدا و معاد نیز در پرتو سخنان و رفتار نبی آن دین است که میسر می شود. بنابراین برای شناخت بهتر ادیان، اولین چیزی که باید مورد توجه قرار گیرد نبوت در آن ادیان می باشد. در این پژوهش نیز به فلسفه نبوت در کتاب مقدس سه دین بزرگ ابراهیمی اسلام، یهودیت و مسیحیت پرداخته ایم.در این تحقیق به بررسی فلسفی موضوع وحی و نبوت از دیدگاه قرآن و کتاب مقدس در ادیان اسلام،یهودیت و مسیحیت پرداخته شده است به این صورت که ابتدا به جایگاه فلسفی نبوت در این ادیان می پردازیم و با تحلیل و بررسی موضوعات پیرامون آن، اشتراکات و تفاوت های این مفهوم را استخراج می کنیم. تکیه ما در این تحقیق بر قرآن وکتاب مقدس است که اصلی ترین و دست اول ترین کتب مقدس این سه دین به شمار می روند، می باشد. به عبارت دیگر تأکید در این پژوهش، فلسفه نبوت در کتب مقدس این ادیان و نه خود ادیان می باشد. پرسش هایی که مبانی این پژوهش است عبارتند از اینکه آیا تفاوتی بین دیدگاه های این کتبوجود دارد یا خیر؟ در صورت پاسخ مثبت، آیا این تفاوت ها ساختاری و اساسی است یا آنکه جزئی و قابل اغماض است؟ ثانیاً بنابر اعتقاد ما که این سه دین، هر سه از جانب خداست و کاملا وحیانی است، در صورت تفاوت های بنیادین چگونه یکی بودن منبع آنها توجیه می شود؟ به عبارت دیگر آیا این تفاوت ریشه ای و عمیق از جانب خداست و یا در طول تاریخ با مصلحت جویی های جامعه بشری چنین تغییراتی در اصول دینی ادیان بوجود آمده است؟در این تحقیق به بررسی فلسفی موضوع وحی و نبوت از دیدگاه قرآن و کتاب مقدس در ادیان اسلام، یهودیت و مسیحیت پرداخته شده است. همه ادیان ابراهیمی دارای سه اصل مشترک به نام توحید، نبوت و معاد می باشند و دو اصل توحید و معاد و بطور کلی همه شئونات این ادیان بر اساس تعالیم انبیای آن شناخته می شوند.بر این اساس به تبیین ابعاد مختلف وحی و نبوت در قالب چهار بخش معرفی اجمالی ادیان، نبوت در قرآن، نبوت در عهدین و مقایسه آن ها پرداخته ایم.در این راستا سعی بر آن داریم که ابتدا به جایگاه فلسفی نبوت در این ادیان بپردازیم و با تحلیل و بررسی موضوعات پیرامون آن، اشتراکات و تفاوت های این مفهوم را استخراج کنیم.در یک نگاه جامع به بحث نبوت، می توان از چرایی ها در ابعاد نبوت سخن به میان آورد. ازجمله آنها که در این تحقیق نیز مورد توجه قرار گرفته است می توان به معجزه به عنوان راه عقلی در باب اثبات نبوت، عصمت انبیا، تعالیم انبیا و خاتمیت اشاره کرد. البته می باید در خصوص طرح مباحث در نظر داشت که گرچه اساساً نگاه فلسفی در طرح و پرداختن به موضوعات مورد نظر بوده است، اما برای روشن تر شدن موضوع، به بررسی مباحث کلامی مرتبط با آنها از قبیل معرفی ادیان مسیحیت، یهودیت و اسلام، معنای نبی و وحی در کتب قرآن و عهدین، معرفی و شناخت کتاب مقدس و قرآن نیز می پردازیم. از این بررسی برداشت می گردد که در بعضی از ابعاد وحی و نبوت، مفاهیم تنها دارای اشتراک لفظی است و با توجه به اینکه ما معتقدیم این ادیان دارای ریشه مشترک اند، می توان گفت این اختلافات از آنجا ناشی می شود که مسیحیت و یهودیت در طول قرن های متمادی متأثر از ادیان و سنت های غیر الهی نظیر یونان و روم باستان به صورت امروزی در آمده اند و بر اساس نظر پژوهشگران و محققان، کتب مقدس این ادیان نیز در طول قرن ها دچار تحریف های بسیاری در لفظ و معنا شده است.1- آنچه که از این پژوهش بر می آید آن است که بر اساس قرآن و عهدین فلسفه وجودی انبیا هدایت و نجات انسان هاست، با این تفاوت که در عهد عتیق این نجات محدود به بنی اسراییل می شود اما قرآن نجات کل بشریت را در نظر دارد و نظام الهیات پولسی نجات حقیقی و کامل را فقط در گرو مرگ مسیح و ایمان به او می داند.2- در مسیحیت ضرورت وجود نبی آنگونه که در اسلام و یهودیت وجود دارد، مطرح نمی شود. بلکه فیض الهی است که بطور رایگان به بشر داده شده و انسان برای هدایت چندان نیازی به عقل و اختیار خود ندارد.3- مسیحیت و یهودیت از ابتدا آنگونه که امروزه هست، نبوده و در طول زمان در اثر تماس با ادیان و سنت های غیر الهی به صورت امروزی درآمده اند. کتب مقدس این ادیان نیز در طی نسل های متمادی شکل امروزی را به خود گرفته است. بنابراین با وجود اعتقاد به ریشه مشترک با اسلام، در الهی بودن منشأ این تغییرات تردیدهای بسیاری وجود دارد.