جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بسم الله الرحمن الرحیم از اسماء مرکبه و از اجزاء بنیادی قرآن است. تمام سور قرآن با آن شروع می‌شود و اگر در سوره-ای به دلیل موجهی آغازگر نیست، در سوره‌‌ی دیگر دو بار آمده است. مفهوم لا اله الّا الله پیام مشترک بین ادیان توحیدی الهی است و پیام منحصر به فرد و اختصاصی اسلام ، بسم الله الرحمن الرحیم است و با این پیام می‌خواهد به بشریت اعلام کند که اسلام دین رحمت و محبت است. شاهد بر این ادعا سوره‌ی توبه است که چون با اعلام جنگ و برائت آمده است ، آغازگرش بسم الله الرحمن الرحیم نیست. بسم الله الرحمن الرحیم فضائل و خواصی دارد که اگر انسان واقف به آن شود و ایمان بیاورد ، در هر نفسی خود را ملزم به این ذکر شریفه می‌کند ، در نتیجه از غافلین شمرده نخواهد شد.بسم الله دور کننده‌ی شیطان است و در تمام آنات زندگی و در هر حالی مثل خوردن و سخن گفتن و ...... ذکرش با خلوص قلب لازم است تا بتواند مؤثر در وجود بوده و شیاطین و اجنه را دور نماید، و الّا در تمام اعمال و گفتار مشارکت داشته و نتیجه‌ی مشارکتش بسی واضح است و نیازی به بیان ندارد.بسم الله الرحمن الرحیم جزء قرآن و جزء سوره‌ی حمد شمرده می‌شود و جزئیت آن در هر سوره مورد اختلاف است ، لذا در اغلب قرآن‌ها در شمارش آیاتمحاسبه نشده است.بسم الله الرحمن الرحیم دارای اسراری است که با تعداد حروف نوزده‌گانه‌ی آن مطابقت دارد.

یکی از انواع داستان، داستان تاریخی دینی است که در ادبيات هر ملتی، مملو از قهرمانانی است که هر یک در وجهی از شخصیّت خود، نمونه‌ای اعلی در میان مردم هستند و از این بابت، اسوه‌هایی مناسب برای تأثیرپذیری و سرمشق قرار گرفتن یا عبرت گیری کودکان و نوجوانان به شمار می‌روند. به همین سبب بررسی آثار روایی با بن‎مایه‌های داستانی- شامل حکایت، قصه، داستان و نمایشنامه- با محوریت شخصیّت‌های دینی برای کودکان و نوجوانان خلق شده، موضوع این تحقیق است. از آنجا که پس از انقلاب اسلامی و به‌خصوص در سال‌های اخیر، با توجه به سیاست‌های اتخاذ شده از سوی دولت، حجم این گونه آثار به طور چشمگیری زیاد شده است؛ به ناچار دوره‌ای 5 ساله -از 1380 تا 1385-انتخاب و آثاری که برای بار نخست بین این سال‌ها تألیف شده است، بررسی گردید. بدین منظور ابتدا تمامی آثار دینی کودک و نوجوان- با محوریت شخصیت‌های دینی- که برای نخستین بار در این سال‌ها به چاپ رسیده بود، بر اساس فهرست کانون پرورش فکری، استخراج شد که تعداد آن‌ها به 1220 کتاب رسید؛ از این تعداد، 478 کتاب مربوط به آثار داستانی است که 408 اثر تألیف(به زبان فارسی) و بقیه ترجمه بوده است. سپس طبقه‌بندی جدیدی از داستان‌های دینی کودک ارائه گرديد و با بررسی آثار در دو سطح ساختار و محتوا، کاستی‌های این آثار در بخش داستان‎پردازی و جذب مخاطب به دست آمد. برخی از نتایج به دست آمده به شرح زیر است: اکثر این آثار در اولي‎ترين اصول ظاهري كتاب آرايي حتي در بخش فهرست برگه نويسي و تنظيم شناسنامۀ کتاب دارای نقص هستند؛ به عنوان نمونه گروه سنی در اغلب این آثار درج نشده است. به علاوه در برخی از آن‎ها غلط‌های املایی و دستوری به چشم می‌خورد. نبودن تنوع موضوعی به‎خصوص در بخش داستان‌های قرآن و داستان‌های زندگی بزرگان؛ ناآگاهی مؤلف از علاقه‌مندی‌های مخاطب و متناسب نبودن موضوع داستان با گروه سنی مخاطب از دیگر کاستی-های این آثار محسوب می‌شود. استفاده از لحن و زبان نامأنوس به‎خصوص در ترجمۀ سخنان ائمه(ع)؛ استفاده از واژگان جدید و آیات و احادیث، بدون حرکت گذاری و ذکر معانی و استفاده از تصاویر نامناسب و نازیبا از جذابیت اغلب اين كتاب‌ها كاسته است.بررسي‌ها نشان مي‌دهد هدف اصلی مؤلفان از خلق این آثار، آشنا نمودن کودکان با سیره و اخلاق بزرگان دین و ارائۀ الگوهای رفتاری مناسب به این گروه‌های سنی بوده است، نه خلق يك سلسله آثار ادبي داستاني كه هدف خود را در لفافه بيان و القا می‌كنند و طبيعتاً تأثير عميق‎تري دارند. بیشترین الگوسازی‌هاي اين داستان‎ها مربوط به چهارده معصوم(ع) است و به ایمان، صداقت، صبر و مقاومت، عدالت، اطاعت نکردن از طاغوت و بخشندگی این بزرگان اشاره دارد.

از دیدگاه اسلام، انسان از کرامت و شرافت ویژه‌ای برخوردار است. کرامت انسان به لحاظ انسان‌شناختی، بر یک سری مبانی استوار است که از حیثیت والای انسان در هستی حکایت می‌کند. انسان کریم در اسلام برترین مخلوق خداوند معرفی شده است مخلوقی که به جهت داشتن روح الهی، خرد و برخورداری از نعمت‌های مادی ومعنوی، در جهت قرب الهی سیر می‌کند. انسانِ با شرافت و کرامت، در این سیر به هدف والا می‌اندیشد؛ خود را اسیر دنیای محدود و فانی نمی‌سازد؛ اکتفا به لذت‌های وهمی را ظلم به رسالت انسانی خویش می‌داند و از هرگونه غرور و خودخواهی می‌گریزد؛ همت خویش را با ارزش‌های الهی همگون نموده و کرامتی بالاتر از کرامت ذاتی یعنی کرامت ارزشی را کسب می‌کند. اما حقوق بشر غرب، مبانی متفاوتی با آنچه برای کرامت انسان از دیدگاه اسلام دارد را تعریف می‌کند. در مبانی حقوق بشر غرب، که زیر بنای فکری آن را اندیشه‌هایی از قبیل اومانیسم، حقوق طبیعی، پوزیتویسم و پراگماتیسم، تشکیل می‌دهد؛ همه انسان‌ها به واسطه قدرت عقل و اختیاری که دارند، از یک نوع کرامت ذاتی و سلب نشدنی برخوردارند. انسان در اندیشه غرب موجودی مستقل، متکی ‌به‌خود و دارای موجودیتی از آنِ خود تلقی شده است که به هیچ قدرتی وابسته نبوده و از هیچ نیروی مافوق استمداد نمی‌جوید. در این پایان نامه، ضمن بررسی مبانی انسان شناختی کرامت انسان، به ارزیابی مبانی حقوق بشر غرب می‌پردازیم که براساس دیدگاه اسلام، مبانی همچون اومانیسم، پوزیتویسم و پراگماتیسم که مبنای فرهنگ غرب در حقوق بشر شده است، مورد نقد قرار می‌گیرد.

آرامش و امنيت، لازمة حيات انسان‌ها و مهم‌ترين شرط زندگي سالم است و در صورت فقدان آن، ديگر نعمت‌هاي مادّي و معنوي، در خطر خواهد بود و همچنين، ناامني و اضطراب از بزرگ‌ترين بلاهاي اجتماعي است كه گريبانگير بشر بوده است. تمدّن امروزي و زندگي فريبندة كنوني با پيشرفت‌هاي علمي و اجتماعي و صنعتي خود، چنان مظاهر حيات آدميان را دگرگون كرده كه جز مادّيات چيزي نمي‌شناسند معنويات رخت بربسته و تنها نامي از آنها باقي مانده است و عامل همة اين گرفتاري‌ها، توجّه نكردن به بُعد حقيقي و واقعي انسان و جدا شدن او از هدايت‌هاي ديني است. دين مبين اسلام، با طرح دستورات اخلاقي و احكام عملي خويش، حياتي امن و آرام در پيش روي بشر قرار داده است. جهت رفع نگراني‌هاي بشر و دستيابي به آرامش قلبي، تنها با داشتن يك نيروي نهاني و اعتقاد به يك مبدأ حقيقي، اين امر، امكان‌پذير خواهد بود و تنها با نيرو و قدرت الهي است كه مي‌توان بر مشكلات و نگراني‌ها فايق آمد و اين نيرو جز با خداپرستي و تربيت اخلاقي و تزكيه نفس و رعايت دستورات و تعليمات بزرگان و پيشوايان دين حاصل نخواهد شد كه ايمان و اعتقاد به مبدأ و معاد و باورهاي ديني ما نقش مهمي در رسيدن به اين هدف دارند.انسان در مكتب توحيد، با عبادت و بندگي خداوند و تمسك به قرآن و عترت و با عشق و اميد وصل زندگي را ادامه مي‌دهد و يأس و نااميدي در او راه ندارد همة امور را به خدا تفويض مي‌كند و با اتكال به او در كمال آرامش و سعادت و خوشبختي به‌سر مي‌برد.آري؛‌چنين انساني در پرتو ايمان و اتكال به خدا، تقوا و مداومت بر ذكر خدا و انجام فرايض و عبادات و در پرتو قرآن و بهره‌گيري از پيام آن هرگز به يأس و نگراني و اضطراب مبتلا نخواهد شد و روح و روانش، همواره سرشار از احساس امنيت و آرامش است و همچنين شرط گذر سلام از دوران ناخوشايند، سختي‌ها و مشكلات زندگي، برخورداري از مهارت و روش مقابله با آنهاست كه با شناخت واقعيت و معناي سختي‌ها و اثرات آن و شناخت واقعيت دين مي‌توان آنها را مهار كرد و آرامش و رضايت را به ارمغان آورد.

در اندیشه کانت انسان همواره نقشی اساسی و محوری داشته است؛ در اهمیت این موضوع همین بس که وی در اواخر عمر خویش کتاب انسان‌شناسی از منظر پراگماتیک را به طور خاص به موضوع انسان اختصاص می‌دهد. آنچه انسان‌شناسی را از مباحث عقل نظری و عقل عملی صرف متمایز می‌کند ویژگی پراگماتیکی آن است. این ویژگی حاکی از این است که انسان‌ها صرفاً از ماهیت ثابتی برخوردار نیستند، و در نتیجه آنها را نمی‌توان بر اساس این ماهیت ثابت تعریف نمود؛ آنها با اعمال و رفتار خویش، به ویژه در ارتباط متقابل با دیگران و در سطح اجتماع، به هویت خود شکل می‌دهند. کانت انسان را در حیطه تجربه و مشاهده عینی مورد بررسی قرار می‌دهد و از تفکر نظری صرف درباره آن فاصله می‌گیرد. به زعم وی انسان تنها موجودی است که قابلیت رسیدن به فرهنگ و تمدن و اخلاق را دارد. این کتاب با پرداختن به زندگی عینی و واقعی انسان‌ها می‌تواند مبنای عمل همگان در زندگی باشد. کتاب انسان‌شناسی، که به معرفی منشأ همه‌ی علومی که به نوعی با اخلاق، توانایی معاشرت اجتماعی، شیوه تربیت و تصمیمات انسانی و هر آنچه عملی است مرتبطند می‌پردازد، از دو بخش تشکیل شده است. بخش نخست انسان‌شناسی تعلیمی و بخش دوم انسان‌شناسی توصیفی نام دارد. انسان‌شناسی تعلیمی به بررسی قوا و توانایی‌های نفس که بین همه مشترک است، می‌پردازد و انسان‌شناسی توصیفی ابتدا ویژگی‌های متفاوت افراد، جنسیت‌ها، اقوام و نژادها را بیان می‌کند سپس تعریفی از ویژگی‌های مشترک میان انواع انسانی ارائه می‌دهد. کانت در این دو بخش می‌کوشد تا نشان دهد کهانسان در عرصه عمل چگونه خویشتن را تحقق می‌بخشد.

تبیین جایگاه انسان در نظام خلقت به لحاظ نظری و عملی اهمیّت بسزایی دارد . با توجّه به جایگاه ویژه حکمت متعالیه در میان مکاتب مختلف فلسفی در جهان اسلام، در این پژوهش به بررسی این موضوع از دیدگاه حکیم ملاهادی سبزواری، علّامه طباطبایی و استاد سید جلال الدین آشتیانی به عنوان شارحان حکمت صدرا پرداخته می‌شود . از آنجا که انسان به واسطه داشتن دو بعد مادّی و غیر مادّی و دارا بودن مقام خلافت الهی و کرامت ذاتی از سایر موجودات متمایز است، تعیین جایگاه او در مراتب عالم منوط به شناخت ابعاد وجودی و استعدادهای بالقوّه و هدف از خلقت اوست . ارتباط اصل حرکت جوهری با «جسمانیّ? الحدوث و روحانیّ? البقاء» بودن نفس به عنوان نوآوری‌های حکمت صدرا در این پژوهش مورد توجّه واقع شده است .زیرا بر اساس اصل حرکت جوهری نفس انسان مراتب کمال را در سیر صعودی باید هماهنگ با مراتب در سیر نزولی طی کند . به علاوه نفس در اثر این حرکت از حالت جسمانیّت ابتدایی خود خارج شده و به تجرّد و بقاء روحانی می‌رسد، و این از مهمترین شاهکارهای حکمت متعالیه است . بر اساس دیدگاه این سه شارح حکمت صدرائی انسان به لحاظ ذات و به واسطه فطرت الهی می تواند به کمال برسد و در این راه حدّ یقف ندارد . همچنین در تأثیر علم و عمل و مراتب آن در ایجاد ملکات نفسانی و رسیدن به سعادت حقیقی نظرات دقیق و عملی مطرح نموده‌اند ..

طرح نظریه "پلورالیزم دینی"واعتقادبه اشتراک همه ادیان درحقیقت مطلق ازسوی متفکران ومتکلمان غربی ،روشنفکران ایرانی رابرآن داشت تاباتمسک به آیات قرآنی به ایجادشبهاتی درحقانیت دین اسلام بپردازنداما با توجه به اینکه دین اسلام به عنوان دین اکمل قابل جمع باپلورالیزم نیست،دراین پژوهش تلاش شده است بااستفاده ازکتب،مقالات وتفاسیرگوناگون به طرح مبحث پلورالیزم ونقدوبررسی مستندات قرآنی تکثرگرایان،با این فرضیه که "استنادات قرآنی مدافعان پلورالیزم ازاتقان کافی برخوردارنیست "درسه فصل پرداخته شود.فصل اول شامل کلیات ومفاهیم است که با بیان مفاهیم پلورالیزم ونقدآن به این نتیجه رسیدیم که پلورالیزم به عنوان یک مکتب خودسوز،پاسخی درمقابل این سؤال نخواهد داشت که اگرهمه مکاتب حق اند،پس راه درست،مکتب حق وراه نجات کدام است؟ومکتب باطل کدام؟درفصل دوم نیزبابررسی افکاروآثار روشنفکران معاصر ایران وبحث گسترده حقانیت ادیان وآموزه نجات به این نتیجه رسیدیم که پلورالیزم وکثرت گرایی دینی ازنظراسلام قابل قبول نیستاگرچه ادیان الهی رسمیت داشته ودرحوزه قوانین اسلام ازنظراجتماعی،حق حیات وفعالیت دارنداماحقانیت همه آنها موردقبول اسلام نیست ودین حق فقط اسلام است.ودرفصل سوم که اساسی ترین قسمت این پژوهش استبابررسی نظریه دکترسروش ودیگرروشنفکرانوردمستندات قرآنی آنان بوسیله آیات مبارکه قرآن وتفسیراین آیات،بااستفاده ازتفاسیرمعتبرالمیزان،نمونه،مجمع البیان،کبیر... به این نتیجه رسیدیم که یک راه راست ویک صراط مستقیم بیشتروجودنداردکه انسان رابه سعادت می رساند،آن هم راه اسلام ناب محمدی(ص) است.

مسئله وحي از جمله مسائل مهم در حوزه علوم قرآني است. موضوعاتي چون نحوه ارتباط پيامبر با خداوند، چگونگي تفهيم مفاهيم وحي از سوي خداوند به پيامبرو نقش پيامبر در اين فرايند، از جمله موضوعات مطرح شده ذيل اين مسئله است. مبحث نقش پيامبر در وحي در سال‌هاي اخير و با ورود نظريه‌هاي دين پژوهان غربي بر سر زبان‌ها افتاد. اعتقاد عموم مسلمانان در اين زمينه به نقش قابلي و پذيرندگي پيامبر خلاصه مي شود؛ اما در اين زمينه نظريه‌هايي نيز وجود دارد كه با الهام از علوم جديد و يا نظريۀ تجربۀ ديني در غرب، پيامبر را فاعل و آفرينندۀ قرآن مي‌دانند. اين تحليل‌ها از وحي در بين روشنفكران مسلمان نيز طرفداراني پيدا كرده است که باعث رواج برخی شبهات و مستند کردن آنها به دیدگاه عرفا و فلاسفه اسلامی شده است. تبیین صحیح دیدگاه اندیشمندان مسلمان و نقد و بررسی شبهات در این زمینه لازم است. در اين پژوهش که در سه فصل به سامان رسيده است، پس از بيان کليات و مفهوم شناسي در فصل نخست، در فصل دوم به نقش قابلی پیامبر در وحی پرداخته و با استفاده از آیات و روایات به این نتيجه رسيديم که پیامبر به واسطه فضل الهی و وجود شاخصه‌هایی برتر، شایستۀ دریافت وحی الهی شد. آن حضرت در متن وحیانی قرآن هیچ دخل و تصرفی ننموده است. در ادامه این فصل دیدگاه عرفا و فلاسفه را با این نظر مطابقت داده‌ایم. در فصل سوم به نقش فاعلی پیامبر در وحی براساس برخی دیدگاه‌ها موجود در این زمینه پرداخته شده است. با بررسی این دیدگاه‌ها مشاهده می‌کنیم که ادعاهای مطرح شده با صریح آیات و روایات در تضاد است و همچنین برخی اصول عقلی در حوزۀ نبوت را زیر سؤال می‌برد.

چکیدهسرآغاز تحول در آموزش و پرورش رسمی، طراحی و تدوین نظام تعلیم و تربیت دینی متمایز از سایر مکاتب تربیتی بشری است. این مهم زمانی تحقق خواهد یافت که مولفه‌های آن یعنی مبانی، اصول، اهداف و روش‌ها از تحلیل روش‌مند منابع دینی بویژه منبع اصیل اسلام؛ قرآن کریم کشف و اخذ گردد.تعیین مولفه‌های تعلیم و تربیت از طریق تحلیل آموزه‌های قرآن کریم، علاوه بر امکان طراحی منسجم نظام آموزشی متناسب با فرهنگ اسلامی، و جلوگیری از التقاط، امکان ارزیابی از نظام تعلیم و تربیت موجود و سنجش مقدار کارایی و کارآمدی و هر گونه پیشنهاد و برنامه‌ریزی برای تغییر و بهسازی آن را مهیا می‌سازد.این تحلیل باید بتواند در گام اول با تعیین مشخصات مخاطب تربیت، یعنی انسان از طریق تفسیر ساختار وجودی او و روابطش با سایر عناصر هستی، مبانی و اصول تعلیم و تربیت دینی را ارائه دهد. بر این اساس، پس از تبیین کلیات و مفاهیم این پژوهش، مبانی تعلیم و تربیت دینی بر اساس ساختار وجودی انسان و جایگاه انسان در ساختار و روابط نظام هستی، تعیین گردید که عبارت بودند از: «وحدت ذاتی بشر»، «وجود تفاوت‌های فردی»، «اثرگذاری و اثرپذیری»، «خیرطلبی ذاتی»، «ذات یکپارچه خیر»، «ذوابعاد بودن»، «کرامت ذاتی و اکتسابی انسان»، «حقیقت غیرمتعین داشتن»، «شاکله‌های متفاوت اکتسابی»، «عالم بالفعل بودن»، «فقر ذاتی» و ... . بر اساس این مبانی، اصول تعلیم و تربیت نیز ارائه گردید.این تحلیل در گام دیگر باید با تحلیل افعال، مفاهیم و تمثیل‌های ناظر به تربیت و روش‌های تربیت در قرآن کریم، مولفه‌ها و روابط معنایی هر یک از آنها را معین ‌کند. تفسیر این مفاهیم، ضمن ارزیابی از ساختار و کفایت مفهوم برای کاربرد در پژوهش‌های تربیتی، تلقی قرآن کریم را از تربیت و چیستی آن ارائه می‌دهد. بر این اساس با مفهوم‌شناسی افعال ناظر به تغییر انسان و روش‌های تربیتی، برخی از مولفه‌های تعلیم و تربیت دینی نظیر «آگاهانه و ارادی بودن»، «عالمانه بودن»، «مستمر بودن»، «تعاملی بودن»، «ابتنای بر دانش و تفکر»، «محوریت مخاطب» و ... استخراج شد.در گام بعدی، با تحلیل آموزه‌های قرآنی ناظر به غایات و اهداف خلقت به صورت عام و انسان به نحو خاص و بررسی اهداف و غایات افعال تربیتی و ابزارهای هدایت بر اساس نص قرآن کریم، ضمن طبقه‌بندی این اهداف و تعیین روابط معنایی میان آنها، شبکه‌ای از اهداف و غایت را طراحی نماید و به این وسیله، تمایز تعلیم و تربیت دینی را از سایر نظام‌های تربیتی، معین سازد. در این مرحله، شبکه‌ای از اهداف با محوریت غایت «عمل احسن»، اهداف واسطه‌ای «ایمان» و «عمل صالح»، اهداف واسطه‌ای ابزاری «علم» و «تفکر» و اهداف جزئی در سه حیطه‌ی «شناخت، باور و عملکرد درونی و بیرونی» ارائه گردید.در فصل آخر، با توجه به مولفه‌های پیشین، برنامه‌ی درسی تعلیم و تربیت دینی رسمی، ارزیابی گردید که بر اساس آن، این برنامه در برخی از مبانی، با مولفه‌های قرآنی تربیت غیرهمسو و در مواردی تعارض دارد. اهداف آن از الگوی قرآن تبعیت نمی‌کند و از جامعیت لازم برخوردار نیست و در مواردی تفسیر غیرواقع از اهداف قرآنی ارائه شده است.مفهوم‌شناسی افعال و روش‌های تربیت در برنامه‌ی درسی نیز در وجوهی نظیر جامعیت، محل تأمل است. ضمن آن‌که در برخی موارد، فهمی متفاوت از واقع ارائه شده است.واژگان کلیدی: مبانی و اصول انسان‌شناسی، اهداف تربیت، روش‌های تربیت، برنامه‌ی درسی تعلیم و تربیت دینی.

ترجمه و نقد و بررسی مدخل «پلورالیزم دینی و قرآن»،از مداخل دایره المعارف قرآن لیدن،موضوع این پژوهش می باشد. نویسندگان مدخل مذکور،به بررسی دیدگاه قرآن در ارتباط با تکثرگرایی دینی پرداخته اند.هدف از اجرای این پایان نامه بررسی صحت و سقم مطالب مدخلو پاسخگویی به شبهاتمطرح شده با رعایت اصول علمی و انصاف است. کوشش شده است ضمن ارائه ترجمه ای سلیس و روان ،مطالب مدخل بر اساس ترتیب ارائه شده از سوی نویسندگان، نقد و بررسی شود.مولفان،در ابتدای کار به معناشناسی واژگان استعمال شده توسط قرآن کریم در حوزه دین پرداخته اند،اما در بررسی مفردات قرآنی ،آنچنان که باید عالمانه عامل نکرده اند . آنان در مرحله بعدی بهبررسی گروههای دینی موجود در محیط زندگی پیامبر همت گماشته اند،در این قسمتنیز رعایت بی طرفی نشده و جانبداری آنان از مسیحیان و یهودیان کاملا آشکار است.در مهمترین بخش این مدخل تکثرگرایی دینی از دیدگاه قرآن مورد بحث قرار گرفته است، در موضوع یاد شده گرچه نویسندگان تا حدودی توانسته اند دیدگاه قرآن را در یابند اما در اینجا نیز بحث مطرح شده دارای اشکالاتی است.مهم ترین اشکال،فقدان یک بحث منسجم نظری در مورد دیدگاه قرآن است،مولفان مدخل بیش از آنکه در صدد بیان دیدگاه قرآن در مورد موضوع مورد بحث باشند،بیشتر بهحوزه رفتار مسلمین پرداخته اند.علاوه بر این، پلورالیزم دینیِ مبتنی بر نسبیت اندیشی معیار و اصل مسلم قرار گرفته و تعالیم قرآن با آن مقایسه شده و از این منظر اشکالاتی چند- که به پاسخ آنها پرداخته ایم- متوجه قرآن شده است.