جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بنا به روایت های فراوانی از شیعه و اهل سنت، حضرت علی (ع) نخستین جامع قرآن کریم پس از پیامبر اکرم (ص) بوده، اما شبهه هایی نیز مطرح شده است. نخست این که اهل سنت با انگیزه توجیه بیعت نکردن امام (ع) با خلیفه اول به روایت این روایات اقدام کرده اند. بنابراین، در درستی این روایت ها خدشه وارد است و دیگر این که مراد از جمع قرآن، به خاطر سپردن است و نه مکتوب کردن قرآن. آنچه بر شبهه اول دلالت دارد تنها در روایت های ابن سیرین دیده می شود، اما روایات او مرسل بوده و از انسجام برخوردار نیست و با دیگر روایات جمع هم خوانی ندارد. شبهه دوم با هدف صیانت قرآن که از سوی امام (ع) نقل شده است، منافات دارد و با آنچه بر مکتوب بودن گردآوردی ایشان دلالت دارد، نمی خواند. از این رو، هیچ یک از این دو شبهه نمی تواند جمع قرآن به وسیله امام علی (ع) را مورد تردید قرار دهد.

در دو کتاب الادب الصغیر و الکبیر که محققان آنها را ترجمه متون پهلوی و از اندرزهای ایرانی می دانند، دست کم 15 عبارت بی نام و نشان هست که ظاهرا بدون کم و کاست از نهج البلاغه نقل شده است. به علاوه در جای جای این دو اثر مضامین بسیاری از نهج البلاغه چون رگه های طلا لایه به لایه فرو خفته است. درج بی نام و نشان کلمات علی (ع) در این دو کتاب، مولفان بعد از ابن مقفع را به لجه اشتباه انداخت و موجب شد که برخی عبارت های نهج البلاغه به غلط به حکیمان ایرانی نسبت داده شود. نتیجه این مقاله اثبات جرعه نوشی ابن مقفع از آبشخور شیرین حکمت امام علی (ع) است. اگر کلان ابن مقفع سرمشق ادیبات عرب قرار گرفته و اقبال و قبولی تام یافته، به این سبب است که او ابجد خوان حکمت علی (ع) است.

قرائتی از سوره عصر که مغایر با قرائت های معتبر قرآن کریم می باشد به امیر مومنان (ع) نسبت داده شده است، از آن جهت که این قرائت در بردارنده اضافه هایی بر سوره عصر است، پذیرش آن به معنای حذف بخش هایی از قرآن کریم است، بررسی اسناد دو روایتی که این قرائت را به امام (ع) نسبت می دهد، بیانگر این است که این روایات از جمله اخبار آحاد است و جز توسط یک راوی مجهول الحال نقل نشده است، ابو اسحاق سبیعی تنها کسی است که روایت را از آن راوی نقل کرده است، روایت های ابو اسحاق از جهت عدم تصریح به سماع و تحدیث و نیز تدلیس او مورد نقد جدی رجالیان و محدثان قرار دارد، علاوه بر آن ابو اسحاق در سال های پایانی عمر از حافظه مناسبی برخوردار نبوده است، قرائت منسوب همراه با اختلاف نیز نقل شده است به گونه ای که این اضطراب و آن اخلال در سند، پذیرش آنرا ناممکن می سازد.

ادیبان و صاحب نظران را اعتقاد بر این است که ابوالعتاهیه (213 یا 20930) خداوندگار و قافله سالار شعر زهد عربی است و اشعار زاهدانه او بر پیشانی شعر زهد عربی قرار دارد. ابداع و نوآوری او در اشعار زاهدانه، موجب تفاسیر مختلفی از سوی محققان شده است، چندان که گروهی، او را متاثر از حسن بصری، برخی او را وام دار اندیشه های مانوی و بودایی دانسته و عده ای از صاحب نظران نیز ریشه زهدیات او را در فرهنگ ایرانی جستجو کرده اند. در این تحقیق، با مقایسه تطبیقی بین کلام علی (ع) و اشعار ابو العتاهیه، نشان می دهیم که او بر خوان ادب علی (ع) نشسته و در سایه سار آن بالیده و تنفس کرده، به گونه ای که حکمت های روح افزای علی (ع)، دست کم در قالب (حل یا تحلیل) در 7 بیت از اشعار او بدون تغییر واژه، از کسوت نثر به لباس نظم درآمده است، به علاوه، واژگان کلام علی (ع) را در لایه های کلام خود گنجانده و در طرز سخن، نکته ها آموخته، تشبیهات و مضامین بسیاری را از نهج البلاغه، در نسج اشعار خود جاری ساخته است. از نتایج این تحقیق، تبیین یکی از جنبه های عمق و اعتلای کلام علی (ع)، یعنی سیطره بی مانند و تاثیر گسترده بر ادب عربی است. دیگر اینکه کلام علی (ع)، قبل از گردآوری نهج البلاغه، در بین ادیبان و سخن سنجان بزرگی چون ابو العتاهیه، معروف و شناخته شده بوده است.

آگاهی از روش معصومین، به خصوص امام علی (ع) به عنوان وارث علم پیامبر، ما را در استفاده صحیح و روشمند از قرآن رهنمون می سازد. ضرورت پرداختن به این موضوع وقتی دوچندان می نماید که بدانیم شمار شایان توجهی از روایات این امام همام در تفاسیر اهل سنت ذکر و به آن ها استناد شده است.مقاله حاضر به روش توصیفی - کتابخانه ای ابتدا روایات تفسیری امام علی (ع) را از این مصادر استخراج و سپس گونه ها و روش های آن را بررسی کرده است و نتیجه می گیرد که امام در سخنان خود، بسته به ظرفیت و فضای حاکم، به روش های گوناگون روایی، لغوی، بیان مصداقی، تمثیلی و غیره قرآن را تبیین کرده است.

شعر و ادبیات هر قوم آیینه افکار، باورها، و گرایش های آن است. نماد تفکر، اعتقادات، و فرهنگ مکتبی شیعه نیز در آیینه ادبیات آیینی شاعران ولایی شیعی متجلی است. از آن جا که غدیر نماد تشیع است، چندان هم گزافه نیست اگر شعر غدیر را با شعر شیعی هم خانواده و هم سو به شمار آوریم. چرا که شعر شیعی نشئت گرفته از باورهای ناب معتقدان به ولایت علوی است و آب راهه زلال و پایان ناپذیر آن غدیر خم است. در میان وقایع اسلام، تنها واقعه غدیر است که از همان لحظات وقوع، قطعه شعرى به مثابه سند دائمى ضمیمه آن است. شعر با وزن و قافیه آن مدرک ماندگارى در پرونده غدیر است که سینه به سینه حفظ شده و با توجه به اهمیت ادبى آن در کتاب ها ثبت شده است. ادبیات عرب نیز، که بعد از اسلام، راهی دراز پیموده و پانزده قرن فراز و نشیب ها را پشت سر گذاشته است، خطوط روشنی را در خلال مضامین شعری خود نشان می دهد. یکی از این خطوط روشن، توجه به واقعه غدیر است که در شعر اکثر شاعران عرب متجلی است. سید حمیری یکی از شعرای بزرگ اهل بیت است که درباره غدیر اشعار بسیاری دارد. وی با بهره گیری از ذوق و قریحه ناب خود، چکامه های زیبا و ماندگاری در توصیف مقام شامخ و فضایل اخلاقی امام علی (ع) و به وی‍ژه واقعه غدیر خم از خود به یادگار گذاشته است. این شاعر مشهور شیعی با بیت بیت اشعار خود، حقانیت علی و خاندانش را یادآوری کرده و منکران آفتاب آسمان ولایت را به زانو در آورده است. مقاله حاضر بر آن است تا این رویداد عظیم تاریخی (غدیر خم) را در خلال اشعار سید حمیری به تصویر کشد.

از میان همه خصوصیات و فضایل اعلای امیرالمومنین علی (ع)، شاید اعجاب آورترین آنها، عدالت ایشان را می توان بیان کرد که آن حضرت نه تنها در بیان و در بعد فردی، بلکه در عمل فردی و در جامعه و مسند حکومتی و مدیریتی نیز در هیچ شرایط و موقعیتی، از اعمال آن فرو نگذارده است. به این سبب، کنکاش در زوایای بیان نظری و سیره عملی آن بزرگوار در مساله عدالت برای جامعه ای که می خواهد پایه های حکومتی و مناسبات اجتماعی خود را بر مبنای دینی و دستورات الهی پایه گذاری کند، بسیار ضروری می نماید؛ چرا که آموزه های حکیمانه آن حضرت در این زمینه به همراه سیره عملی ایشان می تواند برای چنین جامعه ای الگوی عملی بسیار شایسته ای قرار گیرد. لذا در این مقاله تلاش شده است که به روش توصیفی - تحلیلی و تحلیل محتوا به این مساله پرداخته شود که برای این منظور بعد از بیان نظری این مساله در قران کریم و در دیدگاه پیامبر بزرگوار اسلام (ص)، ابعاد مختلف عدالت از منظر امیرالمومنین علی (ع) و در سیره آن حضرت مورد بحث و بررسی قرار گرفته و تلاش شده است که حتی المقدور برای عملی شدن آن پیشنهادهایی ارائه شود.