جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن منحصر به فرد ابن بوّاب، هنرمند بزرگ شیعی دوره آل بویه،که هم اکنون در کتابخانه چیستر بیتی شهر دوبلین پایتخت جمهوری ایرلند نگهداری می‌شود، هنوز از شاهکارهای هنر اسلامی به شمار می‌رود. تنوع بسیار عناصر تزیینی در این قرآن شیوه‌ای نو را برای تذهیب‌گران دوره‌های بعدی پدید آورد. استفاده و بکارگیری نقشهای تزیینیِ دوره پیش از اسلامِ هنر ایران (هنر ساسانی) از دیگر امتیازهای این قرآن است که ابن بوّاب توانست با تغییر و بازسازی آنها شخصیتی کاملاً نو و مطابق با جهان بینی اسلامی ارائه دهد. از دیگر ویژگی‌های این قرآن وجود عناصری از قبیل آوردن نام علی (ع)، فرستادن درود و سلام بر آل محمّد (ص) و بکارگیری تقسیم‌بندی‌های دوازده و چهارده‌گانه در تذهیب می‌باشد که همگی معرّف یک اثر کاملاً شیعی است.

پژوهش درباره شخصیت و اندیشه ابن ابی الحدید و نگاهی به شرح نهج البلاغه او، به دلیل اعتباری که وی در مطالعات دینی دارد شایسته و حتی ضروری به نظر می رسد. او به ویژه در میان نویسندگان و دانشمندان شیعی فردی شناخته شده است و داده ها و اطلاعات او به فراوانی تاریخی و روایی از اهمیت بالایی برخوردار است؛‌ هر چند، گاه این توجه با رویکردی نقدی همراه بوده و حتی در رد و نقض آن نیز کتاب هایی به نگارش درآمده؛ اما اعتماد به اندیشه ها و داوری های او،‌ خصوصا در مقام جدال با خصم اندک نبوده است، تا آن جا که برخی از نویسندگان، به استناد سخن وی به محاجه با اهل سنت پرداخته و مدعی شده اند که باورهای شیعی در میان خود آنان پیروان، و یا لااقل قایلانی داشته است. از این رو جا دارد هر چند گذرا، نگاهی به شخصیت و اندیشه او، و نیز به شرح نهج البلاغه اش، که مهم ترین کتاب باقی مانده از اوست،‌ نظری افکنده و ارزش داده های وی به مطالعه گرفته شود.پرسش های اصلی که در آغاز ذهن پژوهنده را به خود مشغول می دارد آن است که به راستی ابن ابی الحدید کیست و از چه موقعیت علمی، سیاسی و اجتماعی برخوردار بوده و دارای چه شخصیتی است؟ و نیز شرح نهج البلاغه او بر اساس چه انگیزه ها و عواملی پا به عرصه وجود نهاده و از چه جایگاه و اهمیتی بهره دارد؟بی گمان در پاسخ به این پرسش ها برخی از سوالات دیگر نیز پاسخ می یابد. به ویژه آن که در پرتو چنین بحثی می توان به میزان اعتبار اخبار، روایات و اطلاعات آن تا حدی رهنمون شد. این نوشتار برای دستیابی به هدف فوق، و پاسخگویی به پرسشهای ذکر شده، در دو بخش وارد بحث می شود؛ ابتدا شخصیت و جایگاه سیاسی، اجتماعی و علمی ابن ابی الحدید را بررسی می کند و سپس به کتاب شرح نهج البلاغه او نظری می افکند.

ناامیدی یکی از حالات هیجانی منفی در انسان است که عوامل بسیاری از جمله نداشتن سعه صدر، عدم اعتقاد به خدا، وسوسه های شیطانی، امیدهای دروغین، شکست ها، سوءظن و ... سبب پدید آمدن آن می شوند و پیامدهای خطرناک و غیر قابل جبرانی را به دنبال دارد. بسیاری از سخنان حکیمانه و ارزشمند امام علی (ع) در کتاب نهج البلاغه حاوی چگونگی عمل کرد و ارائه راه کار درباره مقابله و کنترل این حالت هیجانی است. همچنین در بردارنده شیوه های چگونگی برانگیختن هیجاهای مثبت در انسان ها برای درمان و از بین بردن یاس و ناامیدی است. مهم ترین راه کارها و شیوه هایی که امام علی (ع) در برانگیختن هیجان های مثبت مردم برای درمان ناامیدی به کار برده اند؛ صبر، توکل بر خدا، نماز و نیایش و خوش بینی است.

فرآیند حکومت از مولفه های متنوع و گوناگونی پدید آمده است. یکی از این مولفه ها چگونگی برقراری ارتباط متقابل مردم با حاکم است، اگر این ارتباط صادقانه، صریح، دو سویه و متعالی باشد زمینه مشارکت حداکثری برای رشد و آبادانی جامعه را در پی خواهد داشت. امام علی (ع) برای این ارتباط چنان جایگاهی قایل است که انتقاد مردم از وی به عنوان حاکم را حق خویش بر مردم و وظیفه آنها می داند. می توان گفت این نوع نگاه در بین رهبران تاریخ پر فراز و نشیب جوامع انسانی بی نظیر است. این پژوهش در صدد آن است که با استناد به فرمایشات آن امام همام، ضمن توصیف اهمیت جایگاه ارتباط بین مردم و حاکم، چگونگی ارتباط مطلوب را تحلیل و با دقت در زوایای فرمایشات آن حضرت در نهج البلاغه، ویژگی های بارزی که برای ارزشیابی فرایند حاکمیت از این آموزه ها به دست می آید، استخراج نماید و به این مهم بپردازد که با ارایه این شاخص ها می توان چگونگی مولفه های ارتباط حاکمیت اسلامی را تبیین نمود و در نهایت یکی از کارکردهای اصلی این پژوهش پیدایش، حفظ و تقویت این ویژگی ها برای کارایی مطلوب حکومت دینی خواهد بود.

پیروی از هنجارهای دینی و اجتماعی، موجب برقراری هر چه بیشتر نظم در امور مختلف و پیشرفت جامعه از جمله تقویت بنیه های علمی، فرهنگی و اقتصادی آن است. هر جامعه و یا گروه قواعد، قوانین و آداب و رسوم خاصی برای ایجاد روابط با یکدیگر و انجام امور فردی و اجتماعی خود دارند که به آن «هنجار» می گویند. شناخت هنجارها و ناهنجاری ها و موضوع های مربوط به آن، از جمله علل عدم پیروی از هنجارها (ناهنجاری) می تواند در کنترل ناهنجاری و حفظ و تقویت ارزش ها و هنجارهای مفید موثر باشد.بسیاری از سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه حاوی موضوع ها و مسایل اجتماعی است. همچنین مطالب این کتاب گویای چگونگی عملکرد آن حضرت در اجرای احکام و حدود الهی و مواجهه با هنجارها و ناهنجاری های اجتماعی است. از این رو در این مقاله، پس از توضیح مختصر در مورد هنجار و علل پیروی از آن، دیدگاه نهج البلاغه در مورد بعضی از عللی که از نظر جامعه شناسی موجب عدم پیروی از هنجارهاست، بیان شده و مهم ترین علل عدم پیروی، یعنی عدم وجود هنجار، ناآگاهی و عدم درک فواید پیروی از آن تبیین شده است. بی توجهی به اصول تربیتی صحیح و آماده نبودن برای دگرگونی ها و بحران ها نیز از این عوامل اند.

حدیث بساط جریان شگفت انگیز سیر فضایی علی (ع) با فرش پرنده است که در معیت جمعی از اصحاب پیامبر (ص) از جمله ابوبکر و عمر صورت گرفته است. این سفر برای اثبات برتری و ولایت علی (ع) بر دیگران، در زمان پیامبر (ص) از مدینه تا غار اصحاب کهف انجام شده است. در همه روایات به جز روایت ثعلبی، اصحاب کهف فقط به سلام علی (ع) پاسخ می گویند، و از پاسخ گویی به دیگران سر باز می زنند. در این نوشتار، ضمن ارایه شبکه روایی حدیث بساط، روشن شده است که راویان اصلی حدیث، جابر و انس هستند. سپس گزارش کاملی از طرق شانزده گانه حدیث ارایه شده است. در پایان، به روش کتابخانه ای با تکیه بر منابع شیعه و اهل سنت، همه طرق حدیث از لحاظ سند و محتوا ارزیابی شده که در نهایت امکان وقوعی چنین مساله ای به طور کامل پذیرفته شده است، ولی بر اساس وثوق سندی که پایگاه نظری این تحقیق است، وقوع اصل خبر با تردید روبه روست، البته بر پایه وثوق صدوری، صحت اصل خبر و وقوع آن را، بر اساس شهرت روایی حدیث و تلقی به قبول علمای سلف می توان پذیرفت، هر چند حدیث، درباره تعداد افراد و وقایع طول سفر، دچار اضطراب است.

خطبه جهاد از مشهورترین خطبه های حضرت علی (ع) است که مضمونش بر محور جهاد دور می زند. گفتمان خطبه، اهمیت جهاد و آثار مهم آن، و نیز پیامدهای ترک جهاد را برای امت ها، تبیین می کند. در بخش های دیگر این خطبه، ملامت بر کوفیان و حادثه دردناک حمله «سفیان غامدی» به شهر مرزی انبار و شهادت «حسان بن حسان»، نماینده شجاع و باوفای امام، و آمادگی کامل حضرت برای جهاد به همراه سابقه جهادی خویش در غزوات صدر اسلام، بیان شده و در مجموع، روح حماسی فوق العاده بر فضای خطبه، هر شنونده ای را تحت تاثیر قرار می دهد. در شیوه گفتار این خطبه، پیوندی تنگاتنگ میان آنچه در الفاظ و عبارات و معانی آنها جاری است، با روان و تجربه گوینده خطبه برقرار است. سیاق کلی خطبه، توبیخ و ملامت کوفیان است، به طوری که شدت توبیخ، واژه به واژه و عبارت به عبارت زیادتر می شود. استفاده از تشبیه و استعاره و کنایه و سایر فنون ادبی معانی و بیان، و آهنگ درونی مانند سجع و جناس و موازنه، با مطابقت حال و مقتضا، به زیبایی های خطبه افزوده؛ امری که در مقاله حاضر بررسی شده است.

مدیریت را که به «هنر کشف استعدادها و فرآیند تجهیز، تنظیم و هدایت نیروها در جهت اهداف سازمانی» تعریف کرده اند، فقط به بهره وری از انسان به عنوان یک وسیله برای افزایش سرمایه با ایجاد کار در جامعه توجه می کند؛ در حالی که از منظر امام علی (ع) مدیریت علاوه بر این که انسان را به افزایش سرمایه و ایجاد کار که برای ساز و کار آبادانی زندگی ضروری است، سوق می دهد، باید زمینه های رشد انسان را به سمت تعالی روحی و روانی او که خاستگاه فطری دارد نیز فراهم آورد.این تحقیق با بررسی در فرمان ها و برنامه های امام علی (ع) و نظریه های موجود در مدیریت که برگرفته از نتایج تحقیقات و تلاش های تجربی و اندیشمندانه صاحب نظران است به آسیب شناسی مدیریت در زمینه تدابیر اجتماعی پرداخته است که اگر در تدابیر اجتماعی اقامه عدل شود و آزادی های قانونمند به رسمیت شناخته شود و به جای خط کشی های نامربوط، مهرورزی و توجه به حقوق مردم و ... مد نظر قرار گیرد، یقینا مدیریتی اعمال خواهد شد که هم تعالی انسان را تامین می کند و هم موجبات افزایش سرمایه و کار را فراهم می آورد.