جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫نوشتار حاضر، به بررسی مکتب شناسی فقهی ابن‌ابی‌عقیل عمانی؛ پرداخته است، به این صورت که اين رساله، متشکل از پنج فصل می باشد، که در فصل اول: به شخصیت شناسی ابن‌ابی‌عقیل پرداخته شده است؛ از مباحثی همچون، طبقه و عصر ‏، کنیه، لقب ، ابتکارات، جایگاه علمی ،آثار وتألیفات، رویکرد علمی ، و ویژگیهای مکتب ابن‌ابی‌عقیل، و ... سخن به میان آمده است. در فصل دوم: به آراء خلاف مشهور وی اشاره شده است، و در ضمن هر فتوا نظر مشهور نیز آورده شده است. در فصل¬سوم: مبانی¬فقهی وی استخراج شده است، و در آن ذکر شده است که وی برای استنباط¬ احکام¬شرعی هم¬چون دیگر فقیهان به ادله¬ی¬اربعه تمسک می¬کنند، و اثبات شده که وی اولین فقیه شیعی است که، بحث ازعقل و استنباطات¬عقلی را در فقه داخل کرد. در فصل¬چهارم: به مقایسه¬ی بین مکتب¬قم و بغداد با مکتب ¬ابن‌ابی‌عقیل اشاره شده است. در این فصل جمله¬ای از آراء موافق او با مکتب قم، و تعدادی از آراء موافق وی با مکتب¬بغداد، و تعدادی از آراء مشترک بین مکتب ابن¬ابی¬عقیل و این دو مکتب ذکر شده است. در فصل¬پنجم: به بررسی میزان توجه فقها به ابن¬عقیل پرداخته شده است، و میزان ذکر نام وی در کتب¬فقهی مختلف، استخراج شده و در آن ثابت شده است که، بیشترین فقیهی که بعد از ابن¬ادریس¬حلی در کتب¬فقهی، نام برده شده است، ابن‌ابی‌عقیل¬عمانی می¬باشد. كليد واژه: ابن¬ابی¬عقیل عمانی، آراء، فتوا، مشهور، عقل، شبه عقلی، کتاب، سنت، اجماع، مکتب، بغداد، قم، مبانی، استدلال.

‫پديده طلاق به عنوان مهمترين آفت و بلاي خانواده است. و به عنوان يك بحران حقيقي اجتماعي است كه پيامدهاي بس ناگواري را متوجه زوجين و فرزندان مي كند. طلاق در همه اديان مختلف وجود دارد. اما از آنجايي كه دين مقدس اسلام توجه ويژه اي به استحكام خانواده دارد براي جلوگيري از طلاق تدابيري را انديشيده است و احكام و شرایطی را وضع كرده است كه تا سر حد امكان موجبات طلاق را از بين ببرد ومانع وقوع طلاق شود كه اين شرایط عبارتند از: شرايط مطلِّق، شرایط مطلِّقه، شرایط وقوع طلاق ، شرایط صیغه طلاق . طلاق به دوقسم بدعت و سنت تقسیم می‌شودکه طلاق سنت به سه قسم بائن ، عدی و رجعی تقسیم می شود که هر کدام دارای شرایط خاصی می باشند. در اين رساله به بررسی و جهت گیری آیات طلاق از لحاظ فقهی و حقوقی پرداخته شده و پيامدهاي آن بررسي شده است، كه به خاطر گستردگي بحث ، مهمترين مباحث طلاق در دوبخش و یک خاتمه مورد بررسی قرار گرفته که بخش اول تحت عنوان کلیات است كه داراي دو فصل است. فصل اول: تاریخچه طلاق؛ فصل دوم: مفهوم شناسی. بخش دوم طلاق تحت عنوان آیات طلاق دارای پنج فصل می باشد که در فصل اول به تدبّر موضوعی طلاق و در فصل دوم به بررسی موجبات خاص و عام طلاق و در فصل سوم به شروط طلاق و در فصل چهارم به اقسام طلاق و در فصل پنجم به بررسی اقسام عده پرداخته شده است و در خاتمه خلاصه‌ای از رساله و فلوچارت آن ارائه شده است.

مشارکت مدنی یکی از روش‌های تأمین مالی فعالیت‌های اقتصادی مورد تأیید اسلام است و از جمله اساسی‌ترین مفاهیم این عقد، تقسیم سود و زیان، به نسبت از پیش تعیین شده است. بانکداری بدون ربای ایران بعنوان یک نهاد مالی با استفاده از عقد مشارکت مدنی، متقاضیان این نوع تسهیلات را تأمین مالی می‌کند، ولی بخاطر وجود برخی موانع و آسیب‌ها، بدون توجه به نتایج واقعی فعالیت اقتصادی، و نیز بدون نظارت بر قرارداد، از اجرای صحیح این عقد فاصله گرفته است. پس اجرای صحیح قرارداد مشاکت مدنی با چالش‌هایی مواجه بوده

‫اين پايان‌نامه با موضوع«پژوهشي فقهي در ورزش» تدوين گرديده که در آن ورزش را از منظر فقه مورد بحث و تحقيق قرار مي‌دهد و از آن جهت که عمده ورزشهاي رايج در اين زمان به صورت مسابقه صورت می‌گیرد و از طرف ديگر در فقه عنواني به نام ورزش مورد بحث قرار نگرفته و فقط روايات و احاديث و آيات در موضوع مسابقه وارد شده، و به عنوان موضوع(سبق و رمايه) در کتب فقهي ما مورد کنکاش قرار گرفته، به همین منظور ما نيز به حد توان و وسع خود با تحقيق و نگاه به کتب مختلفي که در اين زمينه تأليف گرديده به جمع آوري مطالب در اين موضوع از منظر فقه پرداخته‌ايم. هدف از تحقيق و گردآوري در اين موضوع بر اين بود که، اولاً نظرات علما و فقها را به طور مختصر در اين زمينه جمع آوري کنيم به صورتي که اگر کسي کلياتي در موضوع ورزش از منظر فقه را بخواهد مورد مطالعه قرار دهد، همه به صورت سر جمع در يک جا موجود باشد و فتح بابي براي تحقيقات بيشتر و جامع تر در اين زمينه براي پژوهشگران و طالبين علم بشود و نيز به برخي از سؤالات فقهي که براي خود محقق در زمينه حرام يا مباح بودن بود جواب داده شود. از جمله امتيازات اين تحقيق را مي‌توان اينگونه ذکر نمود که اينجانب با تفحص و مطالعه و دقت در کتابهايي که در اين زمينه نوشته شده کسي را نديدم که کتابي جامع در اين باب نوشته باشد به اين معنا که اين کتب يا فقهي نيست و يا اگر در باب فقه است، پا را فراتر از سبق و رمايه‌اي که اکثر کتب فقهي در آن مقداري بحث نموده‌اند چيزي ديگر نوشته نشده بدین جهت اين تحقيق براي کسي که بخواهد در زمينه ورزش از منظر فقه مطالبي را بياموزد مي‌تواند مفيد باشد. در اين جا به رئوس کلي مطالب تدوين شده اشاره مي‌کنم: ابتدا مقدمه‌اي درباره اهميّت و ضرورت ورزش و هدف از ورزش و پس از آن در فصل اول به کليات که در دو بخش تدوين گردیده با عنوان: بخش اول: مفهوم و دیرینه و آثار ورزش پرداخته‌ايم که در آن به تعريف ورزش و ورزش در آيات و روايات و کلام بزرگان و بخش دوم به مفهوم مسابقه و قمار در ورزش پرداخته‌ايم. و در فصل دوم به بررسي موضوعي و حکمي ورزش پرداخته که در بخش اول آن به موضوع شناسي و بررسي فقهي ورزش، سبق و رمايه نظرات علماي شيعه و سني، رابطه ورزش با لعب و لهو و لغو و قمار، رابطه مسابقه با جعاله و اجاره و انواع مسابقه پرداخته‌ايم و در بخش دوم آن به تحول و روز آمدي ورزش با توجه به زمان و مکان و نظرات علما نسبت به آن و نتيجه‌گيري از آن پرداخته‌ايم.

‫اين نوشتار تأثير برخي قواعد فقهي را مانند قاعده احسان که بر اساس مفاد آن شخص نيکوکار در انجام کار خير ضامن نيست، برگسترش روابط اجتماعي، تبيين مي‌کند. نويسنده در قالب سه فصل ابعاد و ادله قاعده احسان را واکاوي و ديدگاه‌هاي فقها را درباره مفاد و کارکردهاي اجتماعي و حقوقي اين قاعده تشريح کرده است. در فصل اول کليات تحقيق، مانند زمينه و روش کار، بررسي رابطه فقه با قواعد فقهي، مفهوم لغوي و اصطلاحي فقه، منبع فقه، پويايي علم فقه، تأثيرگذاري آن بر قواعد فقهي، علل پويايي و توسعه علم فقه روند پويايي قواعد فقهي در ادوار فقه، تعريف قاعده فقهي و تقسيم‌بندي قواعد آن، تفاوت قاعده فقهي با قاعده حقوقي، تفاوت قاعده فقهي با نظريه حقوقي، تاريخچه قواعد فقهي و ادله منابع آن، از ديدگاه فقهاي شيعه و اهل سنت ارائه گرديده است. وي در فصل دوم به تبيين قاعده احسان و مفهوم آن پرداخته، ابتدا پيشينه و مستندات قاعده احسان از آيات قرآن و روايات و سپس ادله حقوقي و کارکردهاي آن را در مصالح عمومي جامعه و گسترش و تقويت روابط اجتماعي شرح مي‌دهد. او در فصل سوم از منظري جامعه شناختي به اين مسأله پرداخته و تأثير روابط اجتماعي بر زندگي اجتماعي و تأثير قاعده احسان بر روابط اجتماعي را تحليل کرده است. نگارنده در همين زمينه با اشاره به ارتباط قاعده احسان با هنجار اجتماعي، رابطه جامعه شناسي و حقوق را در راستاي بحث درباره قاعده احسان بررسي مي‌کند. رابطه قاعده احسان و نظريه جامعه شناختي مبادله اجتماعي عنوان مبحث بعدي اين فصل است، که نويسنده ضمن بررسي پيشينه، اهداف اين نظريه و اوصاف و ويژگي‌هاي آن را تشريح کرده است. وي در انتها ديدگاه‌هاي برخي جامعه شناسان غربي را درباره قاعده احسان و کارکردهاي اجتماعي آن و نيز تأثير اين قاعده بر تقويت تعامل و روابط اجتماعي را منعکس مي‌سازد.

‫حقوق در اصطلاح داراي دو معناي خاص و عام مي‌باشد؛ در معناي خاص، حق در برابر حکم مي‌باشد؛ و در معناي عام، حق بر هر چيزي که توسط شارع و قانون‌گذار وضع شود، اطلاق مي‌گردد. معناي فقهي حق نيز معمولاً ناظر به‌معناي خاص آن بوده و در برابر حکم قرار مي‌گيرد. بعضي از فقها حق را نوعي سلطنت دانسته، و بعضي ديگر آن را مرتبه‌اي از ملک، و گروه سوم آن را ماهيتي اعتباري عقلاني يا شرعي مي‌دانند که امتياز آن غير از ملکيت است. مسأله اصلي پژوهش حاضر بررسي حقوق خاصي است که اسلام براي زن در نظر گرفته، و در اين راستا تلاش مي‌گردد تا تفاوت و تمايز حقوق زن و مرد در فقه اسلامي تبيين گردد. در اين راستا، تفاوت حکم قصاص ميان زن و مرد را نمي‌توان به‌معناي ارزش بيشتر جسم و جان مرد نسبت به زن دانست؛ بلکه اين تفاوت تنها معلول نقش مرد در اداره خانواده و جامعه، و به‌دليل طبيعت مرد و توانايي‌هاي او در اين زمينه است. همچنين حکمتِ تفاوت ديه زن و مرد صرفاً يک امر اقتصادي بوده و مربوط به جنبه جسماني آن‌ها است. تفاوت مرد و زن در مسأله شهادت نيز نشانه تبعيض تلقي نمي‌شود؛ زيرا اولاً شهادت حق نيست، بلکه تکليف است؛ و ثانياً شهادت داراي دو شرط هوشياري و تحت تأثير احساسات واقع نشدن، مي‌باشد، که در اين زمينه مردان داراي برتري بوده و شهادت آن‌ها نافذتر است. مسأله عدم جواز قضاوت زنان نيز از پشتوانه عقلي و نقلي بهره‌مند است؛ در زمينه دلايل نقلي مي‌توان به آيات قرآن، روايات، و اجماع اشاره کرد؛ و عدم اهليت طبيعي زنان براي قضا، و لزوم عدم اختلاط زنان با مردان را نيز مي‌توان جزء دلايل عقلي اين مسأله برشمرد. در نتيجه مي‌توان گفت که احکام شرعي مربوط به تفاوت‌هاي حقوقي زن و مرد، مبتني بر حکمت و دلايل عقلي مي‌باشد.

‫مفاهيم ضرر، زيان و خسارت، از مفاهيمي است که تعريف قانوني ندارد. علت تعريف نشدن، وضوح معناي آنها در نزد عرف است و به همين جهت قانونگذار خود را از تعريف بينياز دانسته است و تعريف حقوقدانان و فقها بيشتر ناظر به تنوع و تکثر موارد ضرر و زيان است. اين يک اصل مسلم است که هيچ ضرري نبايد بدون جبران باقي بماند. انواع و اقسام ضررهاي مادي و معنوي ناشي از جرم که به طور مستقيم و غير مستقيم در جامعه به افراد وارد ميشود و تنوع و پيچيدگيهاي جرم و نيز آمار رو به تزايد آن، موجب شده است که تحقيق حاضر در دو فصل به تبيين فقهي-حقوقي جبران ضرر و زيان ناشي از جرم بپردازد. مبناي مسئوليت کيفري قوانين ايران، بر جبران خسارتهاي مادي و معنوي، قرار گرفته است و درآموزههاي ديني اسلام نيز حمايت از بزهديدگان يک اصل مسلم شرعي است و مبناي مسئوليت در مرحله اول جبران خسارت زيان ديده است و مجازات مرتکب در مرحله بعدي قرار دارد. اسباب و موجبات فقهي جبران خسارت اعم از مادي و معنوي، در متون فقهي زياد است که نويسنده در اين پژوهش به مواردي چون قاعده اتلاف، لاضرر، غرور، عسر و حرج و بناي عقلا اشاره کرده است. همچنين بيان کرده است که طبق مفاد اين قواعد، هيچ ضرري نبايد بدون جبران باقي بماند. سه نظريه در باب جبران خسارت زدايي از خسارت معنوي بيان گرديده است که عبارتاند از: 1. نظريه امکان؛ 2. نظريه عدم امکان؛ 3. نظريه مختلط. همچنين در مورد انتقال حق خسارت معنوي به ساير زيان ديدگان سه نظريه بيان شده است که عبارتاند از: 1. نظريه عدم انتقال؛ 2. نطريه مشروط؛ 3. نظريه قابل انتقال. البته چگونگي جبران خسارت معنوي در قوانين به طور دقيق مشخص نگرديده است؛ ليکن اين مسئله از اصول قانون اساسي و مواد قانون مسئوليت مدني و ساير قوانين است و مواردي مانند الزام به عذرخواهي، توقيف و جلوگيري از کار زيانبار، حق پاسخگويي متقابل و جبران خسارت از طريق دادن معادل را ميتوان به عنوان روشهاي جبران پيشنهاد کرد.

‫حج، مراسمي است که جزء فروعات دين اسلام محسوب مي‌شود، اما آثار فردي و اجتماعي فراواني در ابعاد عرفاني، اخلاقي و اجتماعي از خود برجاي مي‌گذارد. حج از پشتوانه ديني بسيار غني برخوردار بوده و مناسک آن به‌صورت شفاف در متون ديني، به‌ويژه قرآن کريم، ذکر شده است. ما در اين پژوهش ابعاد فقهي حج را در آيات قرآن بررسي کرده‌ايم. عزيمت براي حج اگرچه همراه با سختي، اذلال نفس، دوري از خانواده، و همچنين مستلزم فاصله گرفتن از عادات و لذت‌هايي است که با آن‌ها خو گرفته‌ايم، اما در نهايت به آثار و فضايل ارزشمندي مانند تقويت روحيه انفاق، بالارفتن تحمل در برابر سختي‌ها، تواضع، همنشيني با فقيران و ضعيفان، عبادت، و رياضت نفس ختم مي‌شود. خانه کعبه که به تعبير قرآن اولين مکان بنا شده براي عبادت بندگان خداوند مي‌باشد، محل برگزاري مناسک حج است. مجموع بررسي آيات قرآن درباره موضوع حج نشان مي‌دهد که مراسم حج بر کساني که از توانايي مالي لازم برخوردار هستند، واجب است؛ علاوه بر استطاعت مالي، ساير شرايط وجوب حج شامل بلوغ، عقل، حريت، امکان مسير و خالي بودن آن از موانع، مي‌باشد. زمان برگزاري مراسم حج در روزهاي خاصي از سال تعيين گرديده، و در غير زمان‌هاي معلوم، پذيرفته نيست. کارکردن حاجي در ايام حج براي طلب روزي حلال مانعي ندارد. همچنين در آيات قرآن، به ياد خدا و ارتباط با او در ايام حج، خصوصاً روز يازدهم، دوازدهم و سيزدهم ماه ذي‌حجه توصيه شده است. سعي بين صفا و مروه، رمي جمرات، و تقصير براي زنان، و حلق براي مردان از واجبات حج است. همچنين صيد حيوانات، چه حلال گوشت و چه حرام گوشت، در حال احرام ممنوع بوده، و تعرض به کسي که در خانه خدا پناه گرفته، حتي اگر کافر باشد، نيز حرام است.