جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موسوعة الإمام العسكري (علیه السلام)، توسط گروه علمى مؤسسه ولى عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، آقايان سيد محمد موسوى، عبدالله صالحى، مهدى اسماعيلى و سيد ابوالفضل طباطبايى، تحت اشراف سيد محمد حسينى قزوينى به زبان عربى تدوين شده است. اين اثر سومين موسوعه تدوين‌شده از اين مؤسسه بوده كه دربردارنده آنچه از امام حسن عسکری (علیه السلام) - در گفتار و كردار - صادر شده، همچنين آنچه از ديگران - كتب آسمانى، انبيا، ائمه (علیهم السلام) و شخصيت‌هاى شيعه و سنى - در شأن و منزلت ايشان وارد گرديده است، مى‌باشد؛ به‌عبارت‌ديگر، معجم تمامى امورى است كه به امام عسكرى (علیه السلام) مربوط مى‌باشد. اثر حاضر، گسترده‌ترين و جامع‌ترين كتاب موجود در مورد حيات امام يازدهم علیه السلام مى‌باشد. كتاب با دو مقدمه از ابوالقاسم خزعلى و سيد محمد حسينى قزوينى آغاز و مطالب در نه باب و يك خاتمه تنظيم و در شش جلد منتشر شده است. تعداد احاديث كتاب، حدود 1180 حديث مى‌باشد و از حدود 210 عنوان كتاب از منابع اوليه شيعه و سنى استفاده شده است یکی دیگر از امتیازات و ویژگی های این موسوعه، فهرست های مختلف و متنوّعی است که در 30 عنوان به شرح زیر خواهد بود: فهرست آیات شریفه قرآن، دعاها و زیارات، احادیث شریفه، کلمات غیر معصوم، اسامی 14 معصوم علیهم السلام ، پیامبران سلف و جانشینان ایشان، نام فرشتگان و جنّیان، مردان، زنان، مکان ها و شهرها، صنایع و حرفه ها، فرقه ها و مذاهب، پادشاهان و خلفا، عناوین فقهی، وزن ها و کیل ها و...، اشعار، اوّلیّات، ضرب المثل ها، امراض و آفات، زبان های گوناگون، مقامات الهی، حیوانات، خوراکی ها و آشامیدنی ها، پوشیدنی ها، رنگ ها، زینت آلات، کتاب های آسمانی، وقایع و ایّام، ستارگان، مصادر و منابع موسوعه "جلد پنجم" اختصاص به اصحاب و راویان حضرت حسن عسکری علیه السلام و نیز رواياتى است كه آن حضرت از امامان و غير آن‌ها نقل كرده است. و نیزز بخش خاتمه که در چهار فصل با عناوين زير، سامان يافته است: احاديث مشتبهه، ممدوحان و مذمومان از زبان امام عسكرى (علیه السلام)، افراد مورد وثوق آن حضرت و غير آن‌ها و اصحاب و راويان ايشان

اين اثر، رساله اى مختصر در تاريخ چهارده معصوم عليهم السلام است كه روايت جهضمى( ۲۵۰ م) اما منسوب به ابن ابى ثلج( ۳۲۵ م) است و پيش از اين در مجموعه نفيسه با عنوان تاريخ ائمه منتشر شده است. اين رساله در محورهاى مشخصى از هر يك از معصومان سخن گفته است: ۱- تاريخ وفات ۲- فرزندان ۳- مادران ۴- القاب ۵- كنيه ها ۶- مدفن ۷- باب ها. مؤلف در هر يك از اين محورها به نام پيامبر يا امام اشاره كرده و گاه در چند كلمه، مطالب خود را بدون سند مجزا بيان مى كند جز آنكه در ابتداى نقل خود گاه راوى اصلى را نام برده است. اين اثر اخيراً توسط سيد محمدرضا حسينى جلالى تحقيق شده و به صورت كتاب مستقل در آمده كه البته بخشى از آن مقدمه و بخشى هم پاورقى‏هاست و به نسخه ها و همچنين مطالب مشابه در منابع ديگر اشاره مى كند. وى در مقدمه طولانى كتاب به اسناد آن اشاره كرده كه عبارتند از: ابن خشاب و حسين بن حمدان خصيبى‏ اين اثر پيش‏تر به ابن ابى الثلج بغدادى( ۳۲۵ م) نسبت داده مى‏شد، ليكن محقق معاصر سيد محمدرضا حسينى جلالى اين رساله را به پنج نفر نسبت داده است: ۱- نصر بن على جهضمى ۲- امام رضا عليه السلام ۳- احمد بن محمد فاريابى ۴- ابن ابى الثلج بغدادى ۵- ابن خشاب. وى معتقد است با توجه به اينكه بيشتر نصوص كتاب از ائمه اخير نقل شده است به نظر مى رسد اين روايات، اصلى واحد داشته كه افراد مختلف آن را نقل كرده‏اند و به هر يك از ايشان نسبت داده شده است. جهضمى كه فقط برخى از روايات را نقل كرده از راويان اهل سنت به شمار مى رود. سيد بن طاووس و شيخ حر عاملى اين رساله را به او نسبت داده اند. بر روى نسخه تركى كتاب به نام امام هشتم اشاره شده ولى آن حضرت هم مؤلف اثر نيست بلكه برخى روايات به ايشان مى رسد. سزگين، اين رساله را به فريابى نسبت داده كه او راوى از نصر جهضمى است ولى محقق كتاب، اين نسبت را هم ناتمام مى‏داند. چهارمين نفرى كه كتاب به او منسوب است ابن ابى‏ثلج است ولى برخى روايات، از متاخرين وى نيز نقل شده است. همچنين است نسبت كتاب به ابن خشاب يا خصيبى. به هر حال اين نقل در دوره‏ هاى مختلف از افراد متعدد نقل شده و مؤلف واحدى ندارد.

نظم درر السمطين في فضائل المصطفی و المرتضی و البتول و السبطين نوشته محمد بن يوسف زرندى حنفى (م 750) چنانكه از نامش پيداست در باره فضائل پنج تن آل عباست. مؤلف در مقدمه‌اى سجع گونه و ادبى يادآور شده كه فضائل اهل بيت را همچون جواهراتى به نظم و ترتيب در آورده و كتاب را به دو سمط و بخش، تقسيم كرده است. (سِمط به معناى رشته مرواريد است). يك سمط درباره پيامبر و على و سمط ديگر درباره فاطمه و حسنين عليهم‌السلام. وى مى گويد در اين كتاب بر روش محدث حموى (م 722) در كتابش فرائد السمطين عمل كرده و بعضى عبارات او را آورده ام. مؤلف در ابتداى هر قسمت اگر آيات قرآن وجود داشته آورده و سپس به احاديث نبوى و آنگاه روايات صحابه و تابعين را كه از آن جمله ائمه شيعه هستند آورده و از سخنان برخى افراد هم بهره گرفته است. شيوه اين كتاب نقل احاديث است ليكن مؤلف به دليل آنكه اخبار را از كتب پيشينان نقل مى كند سلسله اسناد را ذكر نكرده و تنها به ذكر راوى اصلى بسنده كرده است. منابع وى كتب حديثى مشهور اهل سنت مانند صحاح سته و منابع تاريخى و صحابه نگارى است كه شرح حال رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بيت او در اين آثار آمده است. مصحح كتاب در پاورقى به تفصيل كتاب‌هايى را كه احاديث در آنها وجود دارد يادآور شده و به اصطلاح، احاديث و روايات را تخريج كرده است، اعم از آنكه منابع، مورد نظر مؤلف بوده يا منابعى است كه اخبار وى را آورده‌اند. هر چند هدف و عنوان كتاب، مناقب و فضائل است اما مؤلف در مواردى مختصر به بيان مطالبى چون نسب و اشعار و علت وفات پرداخته است كه جنبه تاريخى دارد. فراغت از تدوين اين كتاب در سال 747 انجام شده است.

کتاب «حياة الإمام الحسن عليه السلام» نوشته باقر شريف قرشی، که در دو جلد در مورد زندگی امام حسن (علیه السلام) نوشته شده است. باقر شريف تلاش كرده از تحليل و اظهار نظر درباره روايات فروگذار نكند و بخصوص در مواردى كه يك خبر با مسلمات تاريخى و گاه با اصول مذهبى شيعه سازگار نيست به بررسى آن پرداخته است. مؤلف در آثار خود مقيد به ذكر منابع در پاورقى‌هاست. به رغم دقت و تحقيق وى، به نظر مى‌رسد در مواردى هم به قلم‌فرسايى و توضيح واضحات دچار شده و هم نگاه غالب سنتى در آثار مربوط به ائمه را از دست نداده است. همچنين در موضوع راويان، بيشتر به جمع‌آورى پرداخته و بررسى كافى انجام نشده و مشتركات تفكيك نشده‌اند. جلد دوم این کتاب شامل عناوین زیر است: به خلافت رسیدن امام دستورات حکومتی امام نامه به معاویه و جواب معاویه به امام جنگ امام با معاویه خیانت لشکر صلح امام حسن علیه السلام

کتاب «حياة الإمام الباقر عليه السلام» نوشته باقر شريف قرشی، که در دو جلد در مورد زندگی امام باقر (علیه السلام) نوشته شده است. باقر شريف تلاش كرده از تحليل و اظهار نظر درباره روايات فروگذار نكند و بخصوص در مواردى كه يك خبر با مسلمات تاريخى و گاه با اصول مذهبى شيعه سازگار نيست به بررسى آن پرداخته است. مؤلف در آثار خود مقيد به ذكر منابع در پاورقى‌هاست. به رغم دقت و تحقيق وى، به نظر مى‌رسد در مواردى هم به قلم‌فرسايى و توضيح واضحات دچار شده و هم نگاه غالب سنتى در آثار مربوط به ائمه را از دست نداده است. همچنين در موضوع راويان، بيشتر به جمع‌آورى پرداخته و بررسى كافى انجام نشده و مشتركات تفكيك نشده‌اند. جلد اول این کتاب شامل عناوین زیر است: نسب شناسی امام تربیت امام در دامان امام حسین و امام سجاد علیهماالسلام شخصیت شناسی امام مناقب و فضایل امام

موسوعة الإمام العسكري (علیه السلام)، توسط گروه علمى مؤسسه ولى عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، آقايان سيد محمد موسوى، عبدالله صالحى، مهدى اسماعيلى و سيد ابوالفضل طباطبايى، تحت اشراف سيد محمد حسينى قزوينى به زبان عربى تدوين شده است. اين اثر سومين موسوعه تدوين‌شده از اين مؤسسه بوده كه دربردارنده آنچه از امام حسن عسکری (علیه السلام) - در گفتار و كردار - صادر شده، همچنين آنچه از ديگران - كتب آسمانى، انبيا، ائمه (علیهم السلام) و شخصيت‌هاى شيعه و سنى - در شأن و منزلت ايشان وارد گرديده است، مى‌باشد؛ به‌عبارت‌ديگر، معجم تمامى امورى است كه به امام عسكرى (علیه السلام) مربوط مى‌باشد. اثر حاضر، گسترده‌ترين و جامع‌ترين كتاب موجود در مورد حيات امام يازدهم علیه السلام مى‌باشد. كتاب با دو مقدمه از ابوالقاسم خزعلى و سيد محمد حسينى قزوينى آغاز و مطالب در نه باب و يك خاتمه تنظيم و در شش جلد منتشر شده است. تعداد احاديث كتاب، حدود 1180 حديث مى‌باشد و از حدود 210 عنوان كتاب از منابع اوليه شيعه و سنى استفاده شده است یکی دیگر از امتیازات و ویژگی های این موسوعه، فهرست های مختلف و متنوّعی است که در 30 عنوان به شرح زیر خواهد بود: فهرست آیات شریفه قرآن، دعاها و زیارات، احادیث شریفه، کلمات غیر معصوم، اسامی 14 معصوم علیهم السلام ، پیامبران سلف و جانشینان ایشان، نام فرشتگان و جنّیان، مردان، زنان، مکان ها و شهرها، صنایع و حرفه ها، فرقه ها و مذاهب، پادشاهان و خلفا، عناوین فقهی، وزن ها و کیل ها و...، اشعار، اوّلیّات، ضرب المثل ها، امراض و آفات، زبان های گوناگون، مقامات الهی، حیوانات، خوراکی ها و آشامیدنی ها، پوشیدنی ها، رنگ ها، زینت آلات، کتاب های آسمانی، وقایع و ایّام، ستارگان، مصادر و منابع موسوعه "جلد چهارم" اختصاص به باب نهم در پنج فصل دارد: فصل اوّل: متضمّنِ احادیث شریفه قدسیه. فصل دوم: کلمات ملائکه و فرشتگان الهی. فصل سوم در 2 موضوع: سخنان پیغمبران سلف و کلمات حضرت رسول علیهم السلام . فصل چهارم در 13 موضوع: متضمّنِ سخنان حضرت فاطمه زهرا و امامان علیهم السلام . فصل پنجم در 11 موضع: حاوی سخنان افراد و شخصیت ها. و اما خاتمه موسوعه، مشتمل بر چهار فصل است: فصل اوّل: آن دسته از روایات و احادیثی که به قرینه راویان حدیث و نظرات دانشوران علم رجال و درایه، از دیگر معصومان علیهم السلام بوده؛ ولی اشتباهاً به نام امام عسکری علیه السلام ثبت گردیده است. فصل دوم: اشخاص و افرادی که مورد مدح و یا مذمّت حضرت قرار گرفته اند. فصل سوم در 4 موضوع: موثّقین، معتمدین، نمایندگان و خادمان حضرت و نیز شعرای هم عصر امام که در عظمت وی اشعار سروده اند. فصل چهارم: راویان و اصحاب امام عسکری علیه السلام می باشد که مشتمل بر 2 موضوع است: الف) راویان و اصحابی که دانشوران علم رجال در کتاب های خود به نام آنان تصریح نموده اند. ب) راویانی که در این موسوعه مستقیماً از حضرت نقل سخن یا سیره کرده اند.

«موسوعة الإمام الهادي (علیه السلام)» توسط گروه علمى مؤسسه ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شامل آقايان سيد محمد موسوى، عبدالله صالحى، مهدى اسماعيلى و سيد ابوالفضل طباطبايى، تحت اشراف سيد محمد حسينى قزوينى، تأليف و در سال 1424 ق منتشر شده است. از جمله اهداف نگارندگان در اين دايرة المعارف، بررسى موضوعات كلامى، فقهى، تاريخى و غير آن بر حسب كلام امام (علیه السلام) بوده است. كتاب با دو مقدمه از ابوالقاسم خزعلى و سيد محمد حسينى قزوينى آغاز و مطالب در نه باب و يك خاتمه، در چهار جلد، تنظيم شده است. ابوالقاسم خزعلى در مقدمه‌ اش بر كتاب به شرح حال امام هادى (علیه السلام) و اخبار و زيارات صادر شده از آن حضرت از جمله زيارت جامعه كبيره و زيارت غديريه به اجمال اشاره كرده است. سيد محمد حسينى قزوينى نيز در مقدمه‌ اش ضمن بيان وظيفه و رسالتى كه مؤسسه ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر عهده دارد. "جلد سوم" شامل: باب هفتم داراى سه فصل بوده و مشتمل بر روايات امام هادى (علیه السلام) در زمينه مواعظ اخلاقى، پزشكى، اشعار امام و ذكر پاره‌ اى از اشعار درباره امام است. مناظرات علمى و مكاتبه‌ هاى امام و نامه‌ هاى ايشان، در باب هشتم آمده و روايات امام هادى (علیه السلام) از پدران خود و ديگران، در باب نهم جاى گرفته است. بخش پايانى، درباره احاديث مشتبه و كسانى است كه امام هادى (علیه السلام) به گونه‌ اى آن‌ ها را مدح يا مذمت كرده و نيز درباره كذابان و افراد مورد وثوق امام، وكلا، نايبان امام و شعراى مورد توجه ايشان است.

الأربعون حديثاً عن أربعين شيخاً من أربعين صحابياً في فضائل الإمام أميرالمؤمنين عليه‌السلام، اثر شيخ منتجب‌ الدين على بن عبيدالله بن بابويه رازى، از علماى قرن ششم است كه چهل حديث در فضيلت اميرالمؤمنين و 14 داستان در فضيلت ايشان نقل كرده است. در مقدمه كتاب به معرفى مؤلف، كتاب حاضر و جريان چهل حديث پرداخته و از نسخ كتاب و تحقيق در آن سخن گفته است. در ابتدا چهل حديث با اسناد كامل نقل كرده و در ادامه 14 داستان در فضيلت اميرالمؤمنين نقل شده است. تعداد مؤلفاتى كه براى نايل شدن به ثواب‌هاى وعده داده شده، رسول خدا به جمع‌آورى چهل حديث پرداخته‌اند، بسيار است. اما در اين ميان برخى طرحى نو در انداخته و شيوه‌اى جديد در چهل حديث‌نويسى ايجاد كرده‌اند. مؤلف گرانقدر در اين كتاب چهل حديث را از چهل نفر از صحابه رسول خدا گرد آورده است كه همگى درباره فضايل اميرالمؤمنين است. اولين حديث اين مجموعه از ابوبكر، دومين از عمر، سومين از عثمان، چهارمين از اميرالمؤمنين، پنجمين از سعد وقاص و ام‌السلمه و پس از آن از عبدالرحمن بن عوف، عبدالله بن سعد، ابن عباس، امام حسن و امام حسين، فاطمه زهرا، سلمان فارسى و ساير صحابه نقل كرده است. وى پس از پايان چهل حديث، چهارده حكايت تاريخى در فضيلت اميرالمؤمنين را نيز ذكر كرده است. تمامى روايات مجموعه با اسناد متصل ذكر شده‌اند و در بسيارى از روايات افزون بر متن حديث كيفيت نقل حديث نيز ذكر شده است كه آن را به صورت قصه‌اى تاريخى در آورده و بر جذابيت كتاب افزوده است. مؤلف گرانقدر دو بخش روايات و حكايات را از يكديگر جدا كرده است. ابتدا به ايراد چهل حديث كه هدف اصلى كتاب است، مى‌پردازد و در پايان چهارده حكايت در فضيلت مولا بيان مى‌كند. او حتى در نقل حكايات سند كامل و متصل خويش را به گوينده حكايت نقل مى‌كند. اين شيوه حديث نگارى به خوبى بيانگر كثرت اطلاع و گستردگى دانش نويسنده است كه در يك موضوع چهل حديث را از چهل صحابى رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) با اسناد متصل بيان مى‌كند. اولين حديث اين مجموعه در فضيلت على، فاطمه، حسن و حسين عليهم‌السلام است كه پيامبر(ص) جنگ با آنها را جنگ با خود و صلح و سازش با آنها را صلح و سازش با خود مى‌داند و دوستان آنها را طيب المولد و دشمنان آنان را ناپاك مى‌خواند.

کتاب «المراتب فی فضائل أمیرالمؤمنین و سیدالوصیین علی بن ابی‌طالب (علیه السلام)» اثری درباره فضائل امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) اثر ابوالقاسم بُستی عالم زیدی معتزلی سده چهارم هجری است. در انتساب کتاب به بُستی تردیدی نیست و برخی از منابع شیعی از آن نقل کرده‌ اند. بُستی در این اثر به ۴۵۰ فضیلت از فضائل علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) اشاره کرده و در ضمن نقل فضائل به استدلال هم پرداخته واثری حدیثی کلامی پدید آورده است. کتاب بر خلاف شیوه معمول زمان مؤلف، به صورت نقل حدیث نیست بلکه به شکل استدلال و نقل فضائل در ضمن استدلال ها است. نویسنده حتی در مواردی که به نقل احادیثی از رسول خدا پرداخته، سلسله راویان خود را ذکر نمی‌ کند. بنابراین کتاب المراتب، بیشتر کتابی کلامی است که به احادیث استدلال کرده است.

«موسوعة الإمام الهادي (علیه السلام)» توسط گروه علمى مؤسسه ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) شامل آقايان سيد محمد موسوى، عبدالله صالحى، مهدى اسماعيلى و سيد ابوالفضل طباطبايى، تحت اشراف سيد محمد حسينى قزوينى، تأليف و در سال 1424 ق منتشر شده است. از جمله اهداف نگارندگان در اين دايرة المعارف، بررسى موضوعات كلامى، فقهى، تاريخى و غير آن بر حسب كلام امام (علیه السلام) بوده است. كتاب با دو مقدمه از ابوالقاسم خزعلى و سيد محمد حسينى قزوينى آغاز و مطالب در نه باب و يك خاتمه، در چهار جلد، تنظيم شده است. ابوالقاسم خزعلى در مقدمه‌ اش بر كتاب به شرح حال امام هادى (علیه السلام) و اخبار و زيارات صادر شده از آن حضرت از جمله زيارت جامعه كبيره و زيارت غديريه به اجمال اشاره كرده است. سيد محمد حسينى قزوينى نيز در مقدمه‌ اش ضمن بيان وظيفه و رسالتى كه مؤسسه ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر عهده دارد.جلد چهارم اختصاص به ذكر اصحاب و راويان امام هادى (علیه السلام) دارد. در ابتدا اسامى 516 نفر از اصحاب بدون ذكر شرح حال آنها و سپس نام 379 نفر از راويان با ذكر شرح حال مختصرى از هر يك ارائه شده است. در انتهاى بخش دوم 15 اصطلاح كه در طريق برخى از احاديث امام هادى (علیه السلام) ذكر شده، آمده كه نويسنده نتوانسته معناى روشنى براى آنها بيابد آمده است.