جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در مواجهه با آثار عرفانی یکی از مهم ترین مسائلی که توجه محقق این حوزه را به خود معطوف می دارد وجود برخی از تناقضات منطقی و تصریح بر پاره ای عبارات است که به ظاهر با مبانی منطقی و به تبع آن با موازین شرعی همخوانی ندارد. این اشارات فارغ از اینکه با چه زبانی بیان می شوند، از یک وجه مشترک برخوردارند و آن اینکه نظم حاصل از موازین تشریعی ادیان را در ساحت فردی و در حوزه اجتماعی به هم می زنند. اینکه این عبارات و اشارات چیستند و حاصل چه نوعی از تجربه اند شاید به حل مساله کمک کند اما، در نتیجه آن تاثیری نخواهد گذاشت؛ زیرا همواره نوک پیکان شطح گویان متوجه نظام عقیدتی حاکم بر جامعه بوده و تیغ تیز تکفیر ارباب دیانت نیز شطح گویان را به مخاطره افکنده است. زمانی «انالحق گویی» حلاج و «سبحانی ما اعظم شانی» بایزید متضمن پرداخت بهایی گزاف بوده و زمانی دیگر، بیان حقایق طبیعی از سوی گالیله به منزله شطحیات بوده است. در این مقاله در پی مرور برخی از لایه های زیرین و پدیدآور این بخش ممنوعه از عرفان اسلامی و بازتاب آن ها در آرای امام خمینی (س) برآمده ایم.

چکیده ماشینی: ابوالحجاج یوسف بن. محمد بن طوملس (الحقیق بن ثلموس، متوفی 620/1223) فیلسوف، پزشک و شاگرد مستقیم ابن رشد (آوروئس، متوفی 595/1198) بود که در ربع اعراش و ربع معقول به علوم عقلی می زیست و عمل می کرد. قرن بعد از مرگ معلمش. ابن طوملوس تنها شاگرد ابن رشد نبود که به کار منطقی پرداخت، بلکه یکی از دهها شاگردی بود که معتقد بود مرگ فرضی همزمان فلسفه دومی «به شدت مبالغه آمیز» است. خلاصه ای از منطق ابن طملس (المختصر فی المنطیق) به عنوان دریچه ای ارزشمند به عمل منطق در قرن سیزدهم اندلس و مغرب، تمام بخش های «ارغنون منبسط» را پوشش می دهد، همانطور که از آن زمان شناخته شد. فارابی (متوفی 339/951). مجلد حاضر، نسخه کامل عربی انتقادی این اثر را با مقدمه، یادداشت‌ها و فهرست‌های انگلیسی و عربی ارائه می‌کند.

ترجمه ماشینی: نویسنده با نوشتن بر توجیه برخی استنتاج‌های استقرایی، پیشنهاد می‌کند که گاهی استقراء موجه است و استدلال‌هایی برای اثبات خلاف آن متقن نیستند. در بخش اول، مسئله توجیه استقراء را بررسی می کند، به تلاش هایی برای اثبات موجه بودن آن می پردازد و به انتقادات وارده به این ادله پاسخ می دهد. در بخش دوم به مباحثی چون منطق صوری، منطق قیاسی، نظریه احتمال منطقی و احتمال و حقیقت می پردازد.

ترجمه ماشینی: روش‌های منطق برای درک فلسفه ضروری هستند و در مطالعه ریاضیات، محاسبات، زبان‌شناسی و بسیاری موضوعات دیگر حیاتی هستند. این کتاب معتبر با معرفی مفاهیم و تکنیک های اصلی درگیر در مطالعه منطق، هم منطق صوری و هم منطق فلسفی و راه هایی را که از طریق آن می توانیم به استدلال خوب دست یابیم را بررسی می کند. فصول جداگانه شامل: * گزاره ها و استدلال ها * جداول حقیقت * درختان * شرطی بودن * استنتاج طبیعی * محمول ها، نام ها و کمیت ها * توصیفات قطعی. این مقدمه فوق العاده واضح برای این موضوع برای دانش آموزانی که دوره های مقدماتی منطق را می گذرانند، مناسب است.

نویسنده در این مقاله کوشیده است با توجه به تعاریفی که منطقدانان مسلمان از دانش منطق به عمل آورده اند، ضمن طبقه بندی آنها در دو گروه تعاریف نفسی و تعاریف قیاسی و همچنین با عنایت به غایاتی که آنان برای علم منطق برشمرده اند و تفکیک آنها به غایات معطوف به صورت و ماده و غایات معطوف به صرف صورت، از گفتار آنان چنین استنتاج کند که منطق بنا به تعریف و غایت خود، اولا و بالذات ناظر به صورت اندیشه است نه ماده آن و دو بخش تصور و تصدیق منطق نیز اساسا، مربوط به مقام استدلال است نه مقام تعریف و مباحث مربوط به ماده استدلال و همچنین مباحث مربوط به تعریف را باید در علوم خاص دیگر پی گیری نمود. در این مقاله همچنین از مسایل دیگری همچون رابطه منطق و نحو و دلایل بی نیازی برخی علوم از منطق سخن به میان آمده است.

بحث از مواد ثلاث («وجوب » (یا ضرورت)، «امکان » و «امتناع ») و گزاره های موجه در منطق و فلسفه اسلامی از جایگاه خاصی برخوردار بوده است و فیلسوفان و منطقدانان مسلمان به تفصیل از احکام و اقسام آن بحث کرده اند. با این حال، به دلیل عدم بهره گیری از یک نظام معناشناختی منقح با پاره ای ابهامات معنایی در برخی اقسام گزاره های موجه رو به روییم. در این مقاله پس از مروری کلی بر بحث موجهات در منطق و فلسفه اسلامی و اشاره به پاره ای اقسام گزاره های ضروری، ابهامات معنایی این گزاره ها تحلیل می شود. در مرحله بعد، کوشش شده تا در یک طرح اولیه و با بهره گیری از برخی نظام های نوین منطق موجهات پیشنهادهایی جهت تعیین قواعد معناشناسی این گزاره ها ارایه شود.

امکان یا عدم امکان علم و آگاهی جدید از جمله مسایلی است که از دیرباز مورد توجه فیلسوفان بوده و نظرات گوناگونی درباره آن اظهار شده است؛ چنان که گروهی از اساس کسب آگاهی جدید را ناممکن دانسته و گروهی نیز منکر وجود هر گونه دانش بدیهی و بی نیاز از کسب برای آدمی شده اند و یا آنکه گروهی دیگر قائل به تقسیم شده، اکتساب آگاهی در بخشی از دانسته های بشری را ممکن و در بخشی دیگر ناممکن دانسته اند. در حکمت اسلامی نیز این مباحث ذیل عنوان بداهت یا اکتسابی بودن تصورات و تصدیقات مطرح شده و ضمن پذیرش امکان اکتساب تصدیقات، در مورد امکان اکتساب تصورات شبهات و اشکالاتی چند مطرح گردیده است. در این میان کسی که بیش از همه بر ناممکن بودن اکتساب تصورات اصرار ورزیده، فخر رازی است. رازی در آثار خود دو اشکال عمده بر اکتسابی بودن تصورات وارد می کند که از آن دو، یکی متخذ از ماخذ تصدیقی و دیگری متخذ از ماخذ تصوری است. او بر اساس این دلایل چنین نتیجه می گیرد که تصورات یا مورد التفات ذهن نیستند و یا اگر مورد التفات ذهن واقع شوند، بدیهی خواهند بود. نویسنده در این جستار پس از بیان پیشینه تاریخی رای امام رازی، ضمن گزارش و تحلیل ادله او، پاسخ های دیگر منطق دانان و حکیمان به شبهات وی را نیز نقل و بررسی و ارزیابی کرده است.