جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در طول تاریخ، ‌حیوانات دارای نمادهای اسطوره‌ای متفاوتی بوده‌اند. در این میان گاو از جمله حیواناتی به حساب می‌آید که اسطوره‌های فراوانی را به خود اختصاص داده است. گاهی نماد ماه و خورشید، گاهی نماد باروری و زایش، گاهی نماد زمین و گاهی به عنوان خدا مورد پرستش قرار می‌گرفته است. در این تحقیق با مطالعه‌ی یازده سایت حفاری به جمع-آوری داده‌های مرتبط با نقش گاو پرداختیم و همچنین مفهوم اسطوره‌ای گاو را در چندین فرهنگ در دوران باستان بررسی کردیم. در طرف دیگر، اسطوره و نماد گاو را در اوستا و متون پهلوی: مینوی خرد،‌زادسپرم و بندهش مورد مطالعه قرار دادیم. بر طبق مطالعات انجام گرفته در بخش باستانی نمادهای بسیاری پدیدار گشت از جمله خلقت و زایش،‌حیات زایی و تغییر فصل. در بررسی متون مورد نظر مفاهیم دیگری نظیر حیوانی پیشگو، خلقت و زایش‌،‌نگرش نیک و نمادهای دیگر مشخص شد. از آنجا که هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی تطبیقی بن‌مایه گاو در یافته‌های باستان‌شناسی و متون مورد نظر بوده است این نتیجه حاصل شد که در برخی از مفاهیمی مانند زایش و خلقت و زمین تطابق وجود دارد.

یکی از محوطه های بزرگ دوران اسلامی شهرستان فراهان استان مرکزی، محوطه ی ذلف آباد بوده که در فاصله ی یک و نیم کیلومتری شهر جدید فرمهین، در منطقه ای نیمه بیابانی قرار گرفته است. با توجه به مواردی چون نام محوطه و اشارات متون تاریخی، به احتمال زیاد این محوطه همان ذلف آباد یا دلف آباد قدیم بوده که در برخی متون تاریخی و جغرافیای تاریخی، به ویژه متون قرن7-8 ه.ق، بدان اشاره شده است. این محوطه در سال 1387 مورد بررسی باستان‌شناسی، گمانه زنی و کاوش های باستان شناسی قرار گرفت که داده های سفالی حاصل از آن، در این پایان نامه ارائه شده است.سفال های این محوطه بعد از آمارگیری و بررسی دقیق، مورد مطالعه و طبقه بندی های مختلف قرار گرفتند که در نتیجه ی آن مشخص شد که بیش از 10 درصد سفال های محوطه لعاب دار بوده که این امر نشان دهنده ی وجود مرکزیت شهری در آنجا است. هم چنین ویژگیهای فنی و تزیینی آنها که بیشتر مربوط به قرون 7 تا 9 ه.ق. بودند، مورد مطالعه و طبقه بندی قرار گرفتند. سپس با توجه با توجه به نحوه ی پراکنش آنها در سطح محوطه و نیز استفاده از داده های دیگری مانند نوع فضاهای معماری محوطه حاصل از کاوشها، تا حدودی قسمتهای مختلف مسکونی محوطه، که احتمالاً در ارتباط با طبقات اجتماعی مختلف محوطه بوده، مشخص گردید. در نهایت میزان پراکنش گونه های مختلف سفالین در استقرار های چهار منطقه ی ساوه، زرندیه، دشت تهران و شازند - اراک مشخص گردیده و یک گاهنگاری نسبی و تخمینی از استقرارهای اسلامی این مناطق ارائه گردیده است.

اين رساله به بررسي و تجزيه و تحليل جغرافياي تاريخي شهرهاي ساساني و انطباق يا عدم انطباق آنها با داده‌هاي باستان‌شناسي مي‌پردازد. براي دست‌يابي به اطلاعات و داده‌هاي اين موضوع، متون تاريخي و جغرافياي تاريخي شهرهاي ساساني و همچنين گزارشات باستان‌شناسي مدّ نظر قرار گرفته و سپس اطلاعات جمع‌آوري شده، مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند.در اين رساله تعداد 13 شهر از دورة ساساني مورد بررسي و تحقيق قرار گرفت. اين شهرها به ترتيب عبارتند از: دارابگرد، اردشيرخوره، مرو، تخت سليمان، بيشاپور، جندي‌شاپور، ايوان كرخه، نيشابور، سيراف، اصطخر، رام‌شهرستان، تيسفون و قصرشيرين. شواهد بسياري نشان مي‌دهد كه شهرهاي دورة ساساني با طرح و نقشة قبلي ساخته مي‌شده و بنا به دلايل علمي، بيشتر يك نقشة منظم داشتند. طرح‌ها و نقشه‌هاي ساساني با توجه به شهرهاي مطالعه شده در اين پايان‌نامه، به سه شكل متحد‌المركز و دايره‌اي، مستطيل شكل (هيپوداموس) و نامنظم بودند. طرح دايره‌اي يا مدور در چهار شهر اردشيرخوره، تخت سليمان، مرو و دارابگرد مشاهده مي‌شود.طرح ديگري كه در ساخت شهرهاي ساساني مورد استفاده قرار گرفته، طرح مستطيلي يا هيپوداموس مي‌باشد. از شهرهاي مستطيل شكل مي‌توان به شهرهاي بيشاپور، جندي شاپور، سيراف، نيشابور، ايوان كرخه، اشاره كرد. نوع سوم شهرهاي ساساني، شهرهايي است كه داراي شكل منظم هندسي نيستند و بيشتر با توجه به محيط جغرافيايي محل شهر، ساخته شده‌اند. از اين دسته مي‌توان به شهرهاي تيسفون، رام شهرستان و قصرشيرين اشاره كرد. غالب شهرها در مناطق جنوب غرب و غرب ايران مانند فارس، خوزستان، آذربايجان و سواحل خليج فارس قرار دارند. با توجه به مشخص شدن موقعيت جغرافيايي اين شهرها در متون جغرافيايي و تاريخي، كاوش‌هاي باستان-شناسي، اين نتيجه حاصل مي‌شود كه اكثر شهرهاي ساخته شده در دوران امپراتوري ساساني متعلق به اولين شاهان اين سلسله، يعني اردشير اول و شاپور اول مي‌باشد. علاوه بر اين، ويژگي‌هاي باستان‌شناسي اين شهرها با توصيف مورخين و جغرافي‌نگاران كاملاً منطبق است و بر اين اساس، باستان‌شناسان مي‌توانند با تكيه بر اين منابع موثق، نتايج سودمندي در عمليات كاوش و يا بررسي‌هاي ميداني از شهرهاي ساساني به دست آورند.

آفرینش جهان در مباحث هستی شناسی و کیهان شناسی بنیادی‌ترینموضوعات است. در این تحقیق، آفرینش جهان را براساس متون پهلوی بندهش، مینوی خرد و دینکرد سه، همچنین گزیده‌های زادسپرم بیان کرده‌ایم. در این متون، تا حد امکان، به مباحث آفرینش، با دیدی تفسیری نظر افکندیم. اسطوره نشان دهنده فرهنگ و نحوه تفکر مردمان در دوران های کهن است، اساطیر نماینده تداوم زندگی فرهنگی یک ملت و به نوعی تاریخ آن است. در فهم عامه و در برخی از فرهنگ ها، اسطوره معنی «آنچه خیالی و غیرواقعی است» دارد، اما اسطوره را باید داستان وسرنوشت مینوی دانست که معمولاً اصل آن معلوم نیست. اسطوره واکنشی از ناتوانی انسان در مقابل قوای طبیعت و ضعف او در برآوردن آرزوهاو ترس از حوادث غیر مترقبه است. نیز اسطوره تجسم احساسات آدمی است به گونه ای ناخودآگاه برای تقلیل گرفتاری ها، و چون آنها را تکرار می کند آرامش می یابد.این تحقیق، بیشتر بر مبنای بندهش شکل یافته است. در متون یاد شده، اسطوره آفرینش دارای اختلافاتی است، که مطرح کرده‌ایم. براین اساس، هستی از آغاز تا پایان آفرینش در بندهش به 9 هزار سال و در مینوی خرد و زادسپرم به شش هزار سال تقسیم شده است و نیز گاهی به دوازده هزار سال تقسیم شده است.سه هزار سال نخست به بحث آغاز هستی و آفرینش مینوی هرمزد و ضد آفرینش اهریمن، سه هزار سال دوم به آفرینش گیتوی هرمزد و در سه هزار سال سوم به تازش اهریمن و نیرو های اهریمنی به گیتی و مقابله هر یک از آفریدگان هرمزد با اهریمن می‌پردازند. این اساطیر بازتابی از اساطیر دوران کهن‌تر (هند و ایرانی ) و هم‌چنین نشان گر تأثیر اساطیر آسیای غربی ( تمدن های بین النهرین شامل تمدن سومر ، بابل ، آشور و ... )و بومیان ساکن نجد ایران ( از جمله عیلامیان ) هستند. بازگویی اساطیر زروانی در لا‌به‌لای اساطیر مزدیسنی، که در متون اوستایی نمی‌بینیم، یکی از مهم‌ترین تأثیرات فرهنگ آسیای غربی و فرهنگ مردم بومی ایران است، که تداوم باورهای زروانی را در طی سالیان زندگی مردمان باستان نشان می‌دهد

مخروط‌افکنه ورامین که شرایط مساعد زیست‌بوم آن مرهون شعب جاجرود است، بخشی از منطقه گسترده مرکز فلات ایران می‌باشد که از دیرباز مورد توجه انسانها بوده است. خاک ورامین در اثر رسوبات جاجرود آنچنان حاصلخیز است که پیشه غالب مردمان این ناحیه کشاورزی بوده و بدلیل مرغوبیت این خاک، سفال نیز از اواخر دوره روستانشینی اولیه (نوسنگی) یکی از مصنوعات اصلی و خوش ساخت بومیان بوده است. روستای احمدآباد وسط که به دلیل دیرینگی تولید انبوه سفال و صدور این محصول به نواحی همجوار به نام احمدآباد کوزه‌گران نیز شهرت دارد، یکی از مراکز قدیمی تولید سفال در مخروط‌افکنه ورامین محسوب می‌شود، بطوری‌که وجود چندین کارگاه فعال سفالگری در محل و همچنین بقایای کوره‌های سفالپزی، متعلق به دوره‌های مختلف، خصوصا دوران اسلامی، که گاهی اوقات در هنگام خاکبرداری از نقاط پیرامون روستا، به منظور تأمین خاک سفالگری و کشاورزی گزارش می‌شوند، حکایت از عمر طولانی این پیشه در روستای مزبور دارد؛ قدمتی که شاید بتوان، باتوجه به وجود یک محوطه باستانی مربوط به دوره روستانشینی پیشرفته (مس‌سنگی)واقع در ??? متری جنوب غربی این روستا، تا اواسط هزاره پنجم پیش از میلاد به عقب برد. هدف از این مقاله، ارایه نتایج حاصل از بررسی روشمند میدانی در محوطه باستانی احمدآباد کوزه‌گران و تعیین قدمت استقرار در این روستای پیش از تاریخی است. بررسی مزبور که به روش شبکه‌بندی سطحی محوطه، برداشت ?? درصد از مواد فرهنگی هر شبکه و گونه‌شناسی یافته‌ها انجام گرفته است، نشان می‌دهد که محوطه باستانی احمدآباد کوزه‌گران در تمامی دوره سیلک III یعنی از نیمه دوم هزاره پنجم تا نیمه دوم هزاره چهارم ق.م مسکون بوده است.

هدف اصلی در این پژوهش ، توجه و تمرکز بر ساختار معماری و تزئینات کاخ سلیمانیه قرار گرفته است و همچنین یکی از مهمترین اهداف این رساله تحلیل سبک شناختی نقاشی دیواری این کاخ می باشد .مبنای کار بر اساس استخراج یافته ها از متون کهن ، تصاویر بر جای مانده از آلبوم خانه سلطنتی ، مطالب انتشار یافته در سال های اخیر و نتایج کاوشهای باستان شناختی و همچنین بر اساس روش میدانی می باشد.نگارنده با مطالعه وبررسی موارد پیشگفته با معماری قاجاریه آشنا گردیده و به این مهم رسیده که معماری اوایل قاجار تا دوره ناصرالدین شاه با دوره بعد از آن متفاوت بوده است . بنای مورد نظر (کاخ سلیمانیه) در اوایل قاجار به دستور فتحعلی شاه ساخته شده از نظر شکل معماری به دوره قبل از خود یعنی صفویه بازمی گردد و از حیث نقوش دیواری تحت تأثیر نقوش برجسته پیش از اسلام و نقوش دیواری صفویه و همچنین متأثر از اسلوب اروپا بوده است.

در بررسی ادوارمختلف باستانی به صورت کلی همزمان با وجود آمدن تمدن‌های بزرگ در دنیا باستان، ماشاهد بوجود آمدن شهرهای بزرگ و مهم سیاسی، مذهبی و... در کناراین تمدن‌ها می‌باشیم و در حقیقت ارتباطی ناگسستنی بین بوجود آمدن شهرهای بزرگ باستانی وشکل‌گیری امپراطوری‌های بزرگ باستان همواره وجود دارد. شهرها و تمدن‌های شکل گرفته در ایران نیز از این چهار چوب خارج نمی‌باشند. یکی از این شهرها که در تاریخ ایران باستان و بخصوص سرزمین پارس نقش بسیار مهمی را ایفا نموده است شهر تاریخی استخر می‌باشد. آنچه که تا بحال در متون تاریخی و نیز کاوش‌ها وبررسی‌های باستان شناسی از شهر استخر بدست آمده، اهمیت این شهر را در دوران‌های مختلف تاریخی ایران حداقل از هخامنشیان تا پایان ساسانیان و حتی صدراسلام بخوبی مشخص می‌سازد. البته این اهمیت و ارزش در دوره‌های مختلف تاریخی متفاوت می‌باشدو نقش این شهر بعنوان یک مرکز مهم سیاسی ومذهبی دچار فراز و فرودهای بسیاری گردیده است.این فعل انفعالات در طول سالیان متمادی باعث ایجاد سوالات وفرضیه‌های مختلفدر ذهن اغلب محققان بخصوص مورخان وباستانشناسان گردیده است.سعی نگارنده در تدوین ونگارش این رساله(پایان نامه) مقطع کارشناسی ارشد با موضوع:استخر در گذرگاه تاریخ ( بررسی دوران‌های تاریخی و حوادث تاریخی در شهر استخر و قلاع سه گانه در دشت مرودشت تا صدر اسلام) بر آن بوده، که در حد توان و امکان به جمع آوری هر آنچه در مورد شهر استخر و قلاع سه گانه که در نزدیکی این شهر با نام‌های شکسته، استخر و شنکوان وجود دارد، بپردازد تا جایگاه این شهر و قلاع مذکور رادر دوره‌های مختلف تاریخی که در منابع مختلفاز قبیل منابع تاریخی، باستانشناسی، جغرافیائی و... وجود دارد، مشخص نماید وبدلیل قرار گیری این شهر در دشت مرودشت و ارتباط انکارناپذیر شهر استخر با جغرافیای تاریخی دشت مرودشت، سعی بر اثبات و چگونگی این ارتباط نماید و در ادامهم مروری کلی بر تاریخچه و شواهد باستانی موجود در این زمینه گردد. در این رساله،مواد تاریخی و شواهد و مدارک باستان شناسی در جهت روشن شدن بیشتر موضوع بصورت توامان در کنار یکدیگر قرار گرفته است و این شواهد و مدارک در 8 فصل تدوین یافته که عمده مطالب مندرج در این رساله مربوط به شهر استخر و جایگاه و اهمیت آن در دوره‌های مختلف تاریخی از هخامنشیان تا صدر اسلام می‌باشد و در فصل پایانی این رساله به صورت کلی و مختصر به بررسی و گردآوری و تدوین موارد تاریخی و باستانی قلاع سه گانه‌دشت مرودشت پرداخته شده است.