جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده آیا عکاسی را باید در زمره هنر هنرمندان دانست یا صنعت صنعتگران، یا هر دوی این مفاهیم را در بر می‌گیرد؟ آیا عکاسی می‌تواند همانند سایر هنرها همچون تئاتر، نقاشی، موسیقی و... دارای کمالاتی باشد که در نهایت انسان را به تعالی و واجب الوجود نزدیک سازد؟به راستی که مدیم عکاسی به عنوان یک هنر و یک رسانه می‌تواند واجب‌ تکامل ذهنی هنرمند (عکاس) و مخاطبان بسیار شود، لذا متن این رساله قصد دارد در امری موشکافانه به دیدگاه کمال‌گرایان – که به نظر بیان کننده نظریه ایده آلیسم است- بپردازد. از این رو رهیافت جستجوگرانه آن نیاز به بررسی متون قدیم و جدید، با نگاهی وام‌گیرنده از فلاسفه ایرانی و فلاسفه اسلامی‌ و تبیین انواع علوم فلسفه دارد. همین امر سبب شد تا به پژوهشی تحقیقی- تطبیقی در باب فلسفه‌های کلام، مشاء، اشراق، عرفان و لاجرم حکمت متعالیه بپردازیم و ارتباط آن را در فصلی مجزا به عکاسی و عکاسان کمال‌یافته دوران خود نسبت دهیم. این پایان‌نامه مجالی است برای دریافت کمال در عکس و عکاسی از دیدگاه کاملاً شرقی.

بناهای تاریخی میراث فرهنگ و یادگار خرد جمعی بشر در گذر تاریخ هستند و در شناخت پشتوانه فرهنگی ملتها، آنان را بکار می‌آیند. از این رو پدید آوردن امکانی مناسب برای دریافت و شناخت بناهای تاریخی امری بدیهی است . بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی یکی از این مجموعه بناهاست که به علت شکل گیری در دورانی که به لحاظ فرهنگی و اجتماعی از نقاط عطف تاریخ ایران به شمار می‌روند، حائز اهمیت جدی جهت شناخت و دریافت ظرایفش می‌باشد. اما در بازشناسی هر معماری ناگزیر از درک تفکر پدید آورنده آن معماری می‌باشیم . که در این رساله نخستین گام حرکت است . شناخت عرفان و سپس تصوف اسلامی به عنوان اولین نحله فکری بنیانگزار این مجموعه بناها و دقت در آداب و مناسک زهد و آئین‌های ریاضت و چله‌نشینی و همچنین دریافت فضای معماری لازم جهت ادای این آئین از هر جهت ، دستاورد مطالعات این فصل می‌باشد. پس از آن به بازشناسی هنر و معماری از خاستگاه عرفان پرداخته‌ایم تا بتوان وجوه شاخص هنر و معماری تنیده با این اندیشه را خوب شناخت و تطبیق آنها با صورتهای هنری بکار رفته در معماری بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی به دقت انجام شود. در مسیر حرکت خود، از این پس بر پهنه شهر اردبیل و بازشناسی تاریخی، اجتماعی و فرهنگی آن تاکید کرده و نیز ضمن شناخت بافت شهری اردبیل، آن را به عنوان دامنه‌ای که بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی برآن نشسته است ، از گذشته تا به امروز از نظر گذرانده‌ایم. از همین راه در فصلی جداگانه به تفصیل و با نگاهی ژرف به بازشناسی خود بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی می‌رسیم و جزء جزء آن را از تاریخ تا معماری می‌شناسیم. پس از تکمیل اندوخته دانش خود از این بستر، در فصل بعد نگاهی دیگر خواهیم داشت بر مبانی نظری باززنده‌سازی بناهای تاریخی. در این فصل ضمن گذری بر سیر تکوین این مبانی، دریافت و نگاه خود را از آن مطرح نموده و در واقع این فصل بطور مجرد بیان یک تئوری از استنتاج شناخت تئوری‌های مطرح شده پیشین می‌باشد و در سایه آن طراحی معماری ما شکل یافته و پیش می‌رود. در فصل آخر ضمن‌نکه ایده‌ها و تئوری‌های معماری مطرح می‌شود - که همگی بر پایه دریافت و درک بنای تاریخی از پشت شیشه زمانه حال است - خطوط معماری ترسیم شده را سامان داده و بصورت مدارک تصویری معرفی کرده‌ایم.

هنر اقوام بودایی هندو چین که سرچشمه آن از عرفان بودایی است و آمیخته شده با فرهنگ هندو چین همیشه جای تحقیق و بررسی داشته،از این رو با بررسی این آیین و مطالعه فرهنگ مردم این سرزمین ها و تطابق میان آیین بودا و هنر بودایی و همچنین مقایسه چگونگی تأثیر این آیین بر هنر بودا در این دو کشور داشته و به مقایسه و بررسی شباهت ها و اختلافات تصاویر بودا پرداخته است.نفوذ فرهنگ بودا در هنر هند و چین،مکتب هنری با فلسفه ای جدید در هنر شمایل نگاری و نگارگری بوجود آورد، که در پی آن سبک های مختلفی در نقاشی، طراحی و پیکره سازی درست شد.به بیانی آیین بودایی در طی سده ششم پیش از میلاد، با نگاهی متفاوت به مسیله ی رهایی از چرخه ی تولد و مرگ جای خالی خود را در هنر این کشورها پیدا کرد که سبب بوجود آمدن آثار شگفت انگیزی از نقش برجسته و مجسمه و ... در هنر این سرزمین شد که بررسی بصری شمایل های بودا و جلوه متفاوت تصویرگری آن ها در این دو کشور شرقی و پرداختن به تفاوت های میان آن ها مورد توجه است.

صدرا مانند دیگر بزرگان عرفان و تصوف اسلامی و ایرانی، به ویژه بزرگان فلسفه عشق و جمال، به مقوله زیبایی نگریسته و زیبایی را متعلق به ذات حق و عشق را نیز زاده زیبایی دانسته است. او خداوند را عشق و عاشق و معشوق حقیقی در نظر گرفته و برای زیبایی نیز همانند وجود و نور مراتبی قائل شده است. از آنجا که زیبایی شناسی در بیانات علمای اسلام بسیار مورد بحث و بررسی قرار گرفته، در اینجا با ذکر نمونه مصداقی نظریه ملاصدرا در خصوص زیبایی شناسی و اهمیت آن در چه مباحث فلسفی و چه مسائل هنری سعی بر تشریح و تبیین جایگاه و نقش غیرقابل تردید جمال و زیبایی در فلسفه اسلام و نیز علمای اسلامی شده است.

بررسی و تحقیق در مفهوم و جایگاه خیال در عرفان اسلامی مستلزم شناخت اولیه و تفکیک این اصطلاح در نظر و آرایحکما و عرفای بزرگ اسلامی براساس نوع شناخت آنها مورد نظر بوده است ، برخی از عرفا ،عالم خیال را حد واسطبین دو دنیای محسوس و دنیای غیر ماده تصور کرده اند و برخی دیگر چون حکمای مشایی اشاراتی هر چند کو چک برو ضوح عالم خیال در اندیشه خود نداشته اند ، در فلسفه اشراق و نظرات شیخ بزرگ سهروردی به طور جدی وجود عالمخیال مطرح شده وبسیاری از مسائل شک برانگیز در رابطه توسط این نوع شناخت اثبات شده است و قابل دفاع می باشد، اما بهترین و پر رنگترین حالات شناخت در رابطه با این عالم ودرک حاصله از آن درمعرفت شناخت عرفان ابنعربی عارف گرانقدر اسلامی بیان شده است وبزرگی و عظمت این عالم توسط او به نافذ ترین و زیباترین مطالب گفتهشده ،

درک و شناسایی معناداری وقایع زندگی، یکی از اساسی­ترین موضوعات در کیفیت و تحول مثبت زندگی انسان است و همواره در سلامت روانی و رضایت­مندی او از زندگی نقش مهمی داشته است. این پژوهش بر آن است تا با بررسی معناداری وقایع زندگی در قرآن و روان­شناسی وحدت­مدار، به ساختاری مفهومی برسد تا بر اساس آن، تمرین­ها و برنامه­های هنری مؤثر برای استفاده در مداخلات روان­شناختی طراحی شود؛ بنابراین، با بررسی مسئلۀ معناداری وقایع زندگی در قرآن و روان‌شناسی وحدت­مدار، مفهوم نگرش وحدانی در تجربه‌ها و رخدادهای زندگی استنباط شد که به‌منظور عینی­سازی، ملموس‌کردن و انطباق بهتر با رویدادهای زندگی، به‌ترتیب، سه شاخص شناخت و پذیرش وحدت­مدار وقایع زندگی، پیوستگی کثرت‌های متضاد و معنابخشیدن به کثرت­های زندگی از آن استخراج شد و هریک مبنای طراحی تمرین­هایی هنری قرار گرفت تا با استفاده از هنر وحدت­مدار، وقایع زندگی معنادار شوند و با از بین بردن بار منفی برخی وقایع، نقش مثبت آنها در رشد و تعادل زندگی جستجو شوند؛ به­طوری­که فرد باروایت وحدانی زندگی خویش و با انجام تمرین­های هنری وحدت­مدار، منطبق با مفاهیم استخراج‌شده، به همراه تفسیر آن با دیدگاه قرآنی و روان­شناسی وحدت­مدار، به­خوبی هر آنچه از وقایع زندگی برداشت کرده است­، شرح و با مثال­های زندگی خود انطباق دهد.

در این رساله به بررسی نظریه شناخت گرایی زیبایی شناسانه گودمن پرداخته شده است، به عبارت دیگر، به این مسئله که، ’در فلسفه گودمن، رابطه میان هنر و معرفت چگونه برقرار می شود‘. این مسئله در دو مرحله به مسائل جزئی تری تحلیل شده و از این طریق حل گردیده است: در مرحله اول، به دو مسئله چگونگی ’تبیین معرفت‘ و ’تبیین هنر و کارکردهای آن‘، و در مرحله دوم به سه ’مسئله هنجاری ارزش هنر‘، یعنی این که چه ویژگی (هایی) از حیث هنری ارزشمند تلقی می-شوند، ’مسئله وجودشناسانه ارزش هنر‘، یعنی این که رابطه میان ویژگی های ارزشمند آثار هنری با خود آثار چیست، و ’مسئله انتقادی‘، یعنی این که نظریه شناخت گرایی گودمن تا چه حد از پس انتقادهای ضدشناخت گرایی بر می آید. به عبارت دیگر، این رساله به مسئله ربط هنر و معرفت در چارچوب مسئله عام ترِ ارزش هنر پرداخته است. در مرحله اول، مقدمتاً بعضی روابط میان اجزاء معرفت شناسی و زیبایی شناسی گودمن معلوم می شود و با تکیه بر اولاً تلقی خاص و متمایز گودمن از معرفت (یا فهم) و صدق (یا درستی)، و ثانیاً یک تعریف تاریخی هنر که، به طور بدیعی، بر اساس نظریه تسرّی و مشخصه های نحوی و معنایی ای که گودمن به عنوان نشانه های زیبایی شناسانه (یا هنری) در تشخیص هنر معرفی می کند، در این رساله وضع شده است، زمینه ای برای مرحله دوم مهیا می شود. در مرحله دوم، نخست، هریک از سه مسئله فوق، به نوبه خود، به مسائل جزئی تری تحلیل شده و به مواضع یا پاسخ های مختلف درباره آنها اشاره می شود. سپس، از طریق همین چارچوب نظری، مواضع یا پاسخ های خاص گودمن در هریک از آن مسائل بازسازی و بدین ترتیب مسئله رساله حل می شود. تلقی خاص گودمن از معرفت و نیز تلاش او برای حل مسائل زیبایی شناسانه بر پایه یک نظریه عام درباره نمادها شأن معرفتی ممتازی به هنرها می دهد، تا آنجا که اولاً بتواند از صدق در هنر - گرچه نه نوعی صدق خاص هنر - سخن بگوید و ثانیاً تفاوتی ماهوی میان محتوای معرفتیِ آثار هنری با فرضیه های علمی نبیند. اما، این امکان برای نظریه شناخت گرایی زیبایی شناسانه گودمن تنها با قبول رویکردی تحویل گرانه در زیبایی شناسی حاصل می شود.

پژوهش حاضر به بررسی تأثیر دین زرتشت بر هنر ایران پیش از اسلام می پردازد . بررسی هنر ایران باستان در طی دوران های تاریخی از ماد تا پایان دوره ساسانیان نمایانگر پیوند عمیق میان هنر و دین زرتشتی می باشد ، به گونه ای که اکثر آثار ارزشمند باقی مانده ملهم از مضامین معنوی در ارتباط با اعتقادات و باورهای دین زرتشت بوده و تصاویر و نقوش نمادین در انواع هنرها و فرم های معماری همه برگرفته از خصیصه های سنتی و تمثیلی در ارتباط با دین زرتشت هستند . نقوش نمادینه ای که در طول زمان در فرهنگ ملی و اساطیری ایران تثبیت شده اند و همواره تقابل میان خیر و شر ، راستی و ناراستی و تاریکی و نور را متأثر از آیین زرتشت در هنر ایران جلوه گر بوده اند . هنر ایران پیش از اسلام، نظیر هنر دوران هخامنشی ، آمیزهو اختلاطی از روش ها و قالب های موجود در فرهنگ های بیگانه بوده است، اما به عناصر اقتباس شده بیگانهنیزصبغه ای زرتشتی بخشیده است . هنر ایران باستان به ویژه در دوران هخامنشی و ساسانی بر پایه خداشناسی ، جهان شناسی و انسان شناسی زرتشتی شکل گرفته است . و تکرار مضامین اوستایی در زندگی مردمی که تا مدت های طولانی این دین را نه به صورت مکتوب بلکه شفاهی و تصویری حفظ نموده اند ، سبب گردید تا هنر نوعی وسیله برای تبلیغ ، نشر و انتقال این آیین باشد . این پژوهش ضمن بررسی شخصیت زرتشت و تعالیمو شرایع دین زرتشتی به تفاوت این دین با ادیان میترایی ، بودایی و مسیحی نیز می پردازد . گفته ها و آموزه های آیین زرتشت همواره منبع الهام هنرمندان و جزء لاینفک هنر ایران باستان محسوب می شود و از این تعالیم می توان به عنوان ماهیت هنر پیش ازاسلامیاد نمود . این رساله در تلاش برای نشان دادن تأثیر دین زرتشت بر هنر ایران ، کلیه آثار‌ هنری‌ موجود در دوران ماد، هخامنشی ، اشکانی و ساسانی را در ارتباط با دین زرتشت بررسی می نماید .

یکی از رویکردهایی که در یک قرن گذشته در زمینه یمطالعات تطبیقی هنر ادیان در جهان غرب و بعد از آن در مشرق زمین شکل گرفت، مکتب سنت گرایان(1) است. در این رویکرد به هنر ادیان از جهت حقیقت معنوی و جنبه ی متافیزیکی آن ها توجه شده است. این مسئله در مقایسه ی هنر قدسی در اسلام و مسیحیتنیز قابل توجه است. یکی از محوری ترین اعتقادات مسیحیان، اعتقاد به تجسداست که ماهیت هنر مسیحی را تشکیل می دهد. در مسیحیت، حقیقت الهی متجسد شده و بر اساس اصل تجسد، عیسی مسیحمی تواند مانند انسان کامل تلقی گردد. امادر اسلام، خوشنویسی هنری مقدس است و نقشی همانند شمایل نگاریدر هنر مسیحی دارد،‌ زیرا خوشنویسی نیز نمودار جسم مرئی کلام الهی است. از این رو در بررسی تطبیقی هنر قدسی چندان نمی توان شمایل های مسیحی را با نگارگری اسلامی تطبیق داد، ولی به خوبی می توان آن را با خوشنویسی اسلامی مقایسه کرد.به همان نسبت که در دین شناسی تطبیقی نمی توان در مسئله ی وحی، ‌قرآن را با کتاب مقدس مقایسه کرد، بلکه باید آن را با تجسد کلمه ی خداوند در جسم عیسای ناصری مورد مقایسه قرار داد، در بررسی تطبیقی هنر مقدس نیزنمی توان به مقایسه ی شمایل های مسیحی با نگارگری اسلامی پرداخت، بلکه از این منظر باید به خوشنویسی اسلامی توجه کرد( نصری 1388، 12). در اسلام، هنر قدسی هنری است که از گوهر وحی اسلامی بیرون آمده باشد. از میان هنرهای اسلامی، خوشنویسی نزدیک ترین رابطه را با کلام وحی دارد و شریف ترین هنر بصری در اسلام به شمار می رود. این هنر با حقیقت معنوی اسلام یک تناسب ذاتی دارد و به همین جهت از خوشنویسی برای تزیین مساجد نیز استفاده می شود. در مسیحیت نیز هنر شمایل نگاری نسبتی با خود مسیحیت دارد. بنابراین در کلیساها فقط شمایل نگاری جایز شمرده می شود. خطدر بناهای مذهبی اسلامی، همان نقشی را بر عهده دارد که شمایل ها در کلیساهای مسیحی ایفا می کنند.در زمینه ی هنرهای شنیداری، هنر تلاوت قرآن و در زمینه ی هنرهای تجسمی، هنر خوشنویسی، قدسی ترین هنرها در جهان اسلام هستند که ریشه در نخستین آیات وحی الهی دارند ( العلق، 5- 1). در مسیحیت نیز هنر سرودخوانی دینی هنری مقدس به شمار می رود، اما شمایل نگاری مهم ترین شکل هنر قدسی است. در این تحقیق سعی بر آن است که رمز و نمادهای هنر خوشنویسی در اسلام به عنوان هنری قدسی که به الفاظ، صورت بصری می دهد، با رمزهای شمایل نگاری در مسیحیت به عنوانتجسم کلمه ی الهی، مورد بررسی تطبیقی قرار گیرند.وجه مشترک هنرهای دینی، جنبه ی سمبلیک آن هاست. زبان نمادین، زبانی است که هنردینی، مفاهیم درونی خود را در قالب آن بیان می‌کند. مفاهیمی که به زبان مستقیم قابل بیان نیستند، قالبی نمادین به خود می‌گیرند تا بتوانند خود را بیان کنند. در واقع رمز، چیزی از جهان شناخته شده و قابل دریافت است که به چیزی از جهان ناشناخته و غیر محسوس یا به مفهومی، جز مفهوم مستقیم و متعارف خود اشاره می کند. هنر دینی خوشنویسی و شمایل نگاری نیز که به طور خاص هنر قدسی محسوب می شوند، برای بیان خود از زبان نمادین استفاده می کنند. نمادها ی به کار رفته در هر کدام از این دو هنر با توجه به مبانی آن ها متفاوت است. هر رمز یا نماد به حقیقتی ورای خودش اشاره دارد که این معانی جز با این سمبل ها به بیان نمی آیند. همان گونه که قرآن و دیگر کتب آسمانی همچون عهد عتیق و عهد جدید برای بیان حقایق معنوی به زبان رمز و اشاره سخن می گویند، هنر مقدس نیز رمز است و به چیزی بیش از آن چه نشان می دهد، دلالت دارد. در اسلام، می توان خوشنویسی را به صورت کتیبه های تزیینی با معماری ارتباط داد، اما هنر خوشنویسی، یک هنر فرعی نیست و بدین علت که برای نوشتن قرآن کریم به کار می رود، در هنرهای اسلامی از بالاترین مقام برخوردار است. هر چند کتیبه هاییکه دارای نوشته های تاریخی هستند و به عنوان اسناد و احکام اجتماعی می باشند در تزیین مساجد استفاده می شوند، اما اکثریت نوشته ها ارزش دینی و جنبه ی مذهبی و نیایشی دارند. از این میان نوشتن آیات قرآنی در همه جا برتری دارد. مهم ترین خصلت کتیبه ها ایجاد حضور الهی و معنویت در فضایی همچون مسجد است.در شمایل نگاری، تصویر،‌ حقیقت وحی الهی را بیان و برای این کار از زبان نمادین استفاده می کند. این نمادگرایی چیزی را نشان می دهد که نمی توان به صورت مستقیم نشان داد. به وسیله ی نمادگرایی وحی از جهان بالا به پایین آورده شده و در قالب ماده بیان می شود. در نظر آبای کلیسا، امور الوهی از حیث بیانی قابل توصیف نیستند و بهترین شیوه برای بیان آن ها، ‌استفاده از نمادهاست. و چون کتاب مقدس، مجموعه ای از نصوص داستانی و تاریخی است که به صورت تصویر بیان می شود، بنابراین تمامی نمادها نیز در ارتباط با تصاویر شکل می گیرند.

چکیده:بسیاری از جانوران در آفریده های دوره ی ایران باستان پژوهیده شده و از جنبه ی استوره ای، باورها، ساختار و کاربرد، نوشته های بسیاری درباره ی آنها به دست داده شده است؛ ولی گراز که یکی از نمادهای رزمی و استوره ای در ایران باستان بوده و شکار آن برای بسیاری از پادشاهان و پهلوانان گونه ای توانمندی و والایی به شمار می آمده است و مبارزه با آن نمادی از رزم آزمایی با دشمن بوده است کمتر به آن پرداخته شده و رویکرد ناچیزی (در سنجش با دیگر گونه ها) به آن شده و تنها داده هایی پراکنده در نوشته های بزرگان و تاریخ پژوهان ایرانی دیده می شود. از این رو در این پژوهش برپایه ی نشانه شناسی سندروس پیرس به روش پژوهش توصیفی-تحلیلی به این موارد پرداخته شده است:•