جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سیمای ابراهیم در مثنوی علاوه بر مقام نبوت سیمای عارف کاملی است که در مبارزه با بت نفس الگوی سالکان و مریدان بحر صفا گشته است. مولوی در داستان ابراهیم با توجه کامل به اشارات و دقایق قرآنی به ذکر سرگذشت شیخ کاملی می پردازد که در میدان نظر و عمل سربلند و پیروز مراحل فنای فی الله را پشت سر می گذارد و با اطمینان کامل به مرحله شهود بقا نایل گردیده و به مقام خلیل اللهی می رسد. ابراهیم از نگاه مولانا بیانگر سیر تخلی و تحلی و تجلی عارف است.

جلوه گاه حقیقی خداوند از دیدگاه عرفا ‘ دل انسان است که با تکیه به تعالیم آسمانی و قرآنی می کوشند با مصقل ذکر و فکر ‘ زنگار ظلام از چهره آینه دل بزدایند تا محل تجلی و ظهور گوهری باشد که آسمانها و زمین و کوهها تحمل آن را نداشت . مولانا نیز درآثار ارزشمند خود ‘ جلوه ها و نمودهای گوناگون دل را که شرق آفتاب حق است ‘ مورد بررسی قرار داده و اهمیت فراوان برای آن قائل شده است . او دل را عرش و فرش و تکیه گاه تخت سلطانی و دریای پرنوری می داند که نظرگاه خداوند در دو سراست و ایمن آباد و حصن محکم و موضع امن و امانی می خواند که انسان در آن آرام و قرار می گیرد . او همچنین دل صیقل یافته به ذکر خداوند را گنجینه راز حق ‘ عشق حق ‘ الهام و وحی حق و بیت الله و بیت الحرام می نامد . ما در این نوشته کوشش می کنیم تا نظرات مولانا را با توجه به گفته های وی تحلیل و بررسی کنیم .

بی شک معماری مسجدالحرام و کعبه قبله مسلمین جهان، در عین سادگی از سبک های پیچیده معماری به شمار می رود. ساده از آن رو که ارتباطات فضایی روشنی دارد و پیچیده از آن رو که بر اساس آیات و روایات؛ محل، شخص معمار و چگونگی طراحی آن، به خواست خداوند بوده است. لذا انتظار می رود بیشترین تاثیر و "حضور قلب" را در زائران ایجاد نماید.دریافت اراده خداوند در چیستی و صورت کعبه، و بر آن اساس چگونگی ساخت و شکل آن توسط سازندگانش، از لابه لای آیات و احادیث معتبر، مبحثی است که در این مقاله به آن پرداخته شده است. در این مسیر شناخت حضوری بیش از حصولی، به عنوان بخش عمده ای از حقیقت وجودی انسان دریافت کننده آن مکان مقدس، مورد بررسی قرار می گیرد.در ادامه حقایق حضوری در صورت معماری کعبه، که در شکل برآمده از علم حصولی آن موثر بوده، در مقایسه با بناهای زمان مند و مکان مند دیگر بررسی می شود؛ تا شاید بتواند از این منظر به حضور موثر انواع شناخت و موانع آن، در مراتب درک معماری نیز توجه دهد. لذا، استفاده از حوزه های مختلف وجودشناسی، معرفت شناسی و علوم، با روش تحقیقی کیفی ضروری می نماید.اهداف مقاله: -1 بررسی ابعاد وجودی صورت (شکل) کعبه از لابه لای آیات قرآن-2 تاثیر شکل کعبه در چگونگی ساخت معمارانه و دریافت حضوری آنسوالات مقاله: -1شناخت حضوری و حصولی انسان، ارتباط آن با دریافت شکل و صورت معماری کعبه و موانع آن چگونه و چیست؟ -2حقایق شکل و صورت معماری کعبه چه تاثیری در شکل آن داشته و در مقایسه با سایر معماری ها چگونه است؟

خاقانی شروانی ملقب به «افضل الدین» از شعرای متشرع سده ششم هجری است. وجود مضامین علمی چون مضامین طب، نجوم، فلسفه، کلام، عرفان و اندیشه های مذهبی در سخن او سبب شده است تا او را «حکیم» نیز بخوانند. باورهای دینی و اندیشه های مبتنی بر شرع از مهمترین درونمایه های شعر خاقانی است که عموما در قالب تصاویر بدیع و شاعرانه، ساخته و پرداخته شده است.محور اصلی پژوهش حاضر، بررسی تجلی کعبه در دیوان خاقانی از منظر نقد تصویر پردازی است؛ موضوعی که در کتاب های بلاغی گذشته، چندان مورد توجه نبوده و تنها تجلی منفی مفاهیم دینی در آثار ادبی تحت عنوان «ترک ادب شرعی» در قالب تعاریف و شواهدی مجمل، ذکر شده ولی بحث مفصلی در مورد شریعت و تصویر و روابط متقابل آنها نیامده است. بدین ترتیب مساله «تصویر» و «شریعت» و «کعبه» و تعامل این سه واژه با همدیگر و چگونگی کاربرد و رویکردهای آن در دیوان خاقانی، محور اصلی پژوهش حاضر را تشکیل می دهد.این نوشتار روشن می سازد که نگرش خاقانی به کعبه و تجلی این نگرش در اشعار وی، به رغم بسامد فراوان، آن گونه که انتظار می رود همگون با اصول عقاید و آموزه های اسلامی نیست و شاعر، نگرش خویش را در بسیاری از موارد، مداحانه، به حب حطام دنیا آلوده و از آن اصول تخطی کرده است.

روز بیست و پنجم ذیقعده را «دحوالارض» نام نهاده اند. اعتقاد رایج بر این است که در ابتدا تمام سطح زمین را آب های حاصل از باران های سیلابی نخستین فراگرفته بود، این آب ها به تدریج در گودال های زمین جای گرفتند، خشکی ها از زیر آب سر برآوردند و با مرور زمان گسترده شدند، و اولین نقطه ای که از زیر آب بیرون زد، موضع خانه کعبه بوده است.در این مقاله تبیین می شود که «دحو» در احادیث می تواند به دو معنا استنباط شود: گسترش زمین و حرکت زمین، و حمل دحو به هر دو معنا امکان پذیر است.نویسنده در نوشتار حاضر، ضمن بیان منابع احادیث دحو الارض و بررسی اسناد آن، به معناشناسی کلمه دحو می پردازد، و با ذکر مستندات مشخص می کند کدام یک از دو معنای دحو مورد نظر است، همچنین تلاش می کند احادیث را با قرآن و سنت متواتر مقابله کند تا صحت و سقم آن ها مشخص شود.

دیوان خاقانی، مجموعه ای است از شعرهای دشوار و دیریاب، از آن روی که خاقانی مهارتی خاص در پیچاندن معانی آشنا و خلق ترکیبات، تعبیرات و تشبیهات تازه و ناآشنا دارد؛ یکی از این دشواری ها، بیتی است از قصیده منطق الطیر که در توصیف خانه کعبه سروده شده و در این توصیف به پوشش کعبه اشاره رفته است. قزائت «رومی خطاب» در بیت مذکور، به باور نویسندگان این مقاله، سبب انحراف در معنای بیت و رنگ پوشش کعبه بوده است. در این مقاله سعی شده است برای رفع ابهامات موجود، ابتدا گزینش نسخه بدل درست تر مورد بررسی قرار گیرد و سپس با بیان توضیحاتی درباره جنس و رنگ پوشش کعبه به تبیین و توضیح نکات مبهم در بیت پرداخته شود.

از زمان بنیانگذاری مساجد اسلامی توسط نبی اکرم(ص)، نه تنها به صورت شکلی مساجد متحول شده اند، بلکه از نظر فرهنگی و اجتماعی نیز در جریان دگرگونی قرار گرفته و هویتی جدید برای آنها پدید آمده است. برای آن که مسجد بتواند جایگاه حقیقی خود را در جامعه محقق سازد، لازم است دو دسته کارکرد را حداقل به صورت همزمان تأمین نمایند:1- کارکردهای آیینی 2- کارکردهای فرهنگی– اجتماعی،بسیاری از فعالیت ها به صورت همزمان هر دو کارکرد را در بردارند، به عنوان مثال برگزاری نماز جماعت از یک سو مراسمی آیینی است و از یک سوی دیگر کارکردهای فرهنگی – اجتماعی را نیز به همراه خود دارد. برآیند این دو کارکرد زمینه ساز اقبال عمومی و استقبال مردم از مساجد است، موضوعی که نوعی سرزندگی و شادابی معنوی را به همراه می آورد. مسجد را می توان به عنوان محوری ترین، کانونی ترین و ارزنده ترین عنصر کالبد متبلور کننده مدنیت جامعه اسلامی دانست. بناهای مذهبی یکی از اساسی ترین عناصر بافت، ساخت و شکل شهر ها بوده و هستند. تداوم حضور بناهای مذهبی در شکل شهر از ظهور اولین شهرهای شناخته شده تا امروز با حیات شهر عجین شده اند. در بناهای مذهبی درون شهر ها مسجد جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص می دهد. مسجد به مثابه برجسته ترین عنصر معمارانه منبعث از دین اسلام، از اولین روزهای حضور مدنی این دین، با جامعه همراه بوده است. مسجد کانون عبادتی، اجتماعی، فرهنگیِ فرهنگ دیرپایی است که هرگز نمی تواند از ساختار اجتماعی و شهری آن جدا شود همچنین ارتباط گسترد? مسجد با بافت شهری از طریق مسیر های ارتباطی منتهی به ورودی مسجد برقرار می شود و بر این اساس می توان ارتباط کاربران مسجد را تبیین‌نمود. اما امروزه در هم تنیدگی و پیوستگی مسجد با بافت های شهری بسیار کمرنگ شده است. بجز تحولات دوران مدرن وشکل گیری دیدگاه های عملکردگرا و تفکیک حوزه های عملکردی در طراحی مدرن شهر، مشکلات مختلف از جمله ایجاد درب های متعدد در مسجد باعث شده طراحان چندان به آن علاقمند نباشند. مشکلات امنیتی، تداخل عملکردهای شهری بافت مجاور با عملکردهای مسجد، تداخل کاربران سایر فعالیت ها با مسجد و کم رنگ شدن حریم مسجد و عدم رعایت شأن مسجد از مهمترین این مشکلات است.از این رو همواره پرسش هایی از این جنس در ذهن نگارنده مطرح بوده، این که بطور مثال هویت معمارانه مساجد چگونه باید نمود یابد که از طرفی پیوند با گذشته را از دست ندهد، ضمن آن که تن به تقلید صرف ندهد. و یا این که با توجه به تغییرات وسیعی که در کارکرد مسجد پس از ظهور نیازهای فرهنگی و اجتماعی جدید به وجود آمده، مسجد تا چه حد و میزان توان و صلاحیت پذیرش این کارکردها را می تواند بیابد. اصولا چنین کارکرد هایی چگونه باید با اصلی ترین نقش و عملکرد مسجد که کانون عبادت و راز و نیاز بنده با خداست، تلفیق شود.