جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تبلور شخصیت و هویت انسانی به عوامل گوناگونی از جمله امکان تاثیرگذاری از رهگذر حضور در عرصه اجتماعی وابسته است. از این رو، در حرکت احیاگرانه پیامبران الهی و از جمله پیامبر اعظم (ص) توجه ویژه ای به این موضوع مبذول گردید تا آنجا که با هدف پاسداشت هویت و کرامت انسانی زن، با در نظر گرفتن حقوق متناسب با توانمندی های او به همراه انتظار انجام تکالیف و وظایفی در شان وی، از کهتری مقام زن در برابر مرد کاسته شد و از این طریق امکان تحقق استقلال شخصیتی و رفتاری برای جنس زن فراهم آمد. رسالت پیامبر صلی‏ اله‏ علیه‏ و‏ آله در زدودن خرافات جاهلیت و معرفی جایگاه شامخ زن در حیات اجتماعی - سیاسی، در رفتار آن بزرگوار با فاطمه زهرا علیه السلام تجلی یافت. به رغم همه این اقدامات در پی وفات آن حضرت (ص)، بار دیگر بیم آن می رفت که با تقویت تفکیک عرصه خصوصی از عمومی، جنسیت بر هویت غلبه یابد و انسانیت زن در پیشگاه مردانگی مرد ذبح گردد. از این رو، اقدامی قاطع لازم می آمد که با گرامی داشت مقام زن، کرامت انسانیت را پاس نهد و این مهم جز از رهگذرخاندان نبوت و آن هم به دست تربیت شده بلافصل نبی، شدنی نبود.

شخصیت فاطمه زهرا (س)، در روایات اهل تسنن به عنوان بانویی جامع فضایل انسانی ترسیم شده است. روایات اهل سنت در فضایل فاطمه زهرا (س) اعم از روایات تفسیری و غیرتفسیری است. روایات تفسیری جایگاه آن حضرت را از منظر قرآن نشان داده و بیانگر شخصیت فاطمه زهرا (س) در تعابیر الهی است. در روایات غیرتفسیری ابعاد دیگری از شخصیت حضرت فاطمه با نقل رسول خدا (ص)، آشکار می شود. جمع بندی هر دو دسته از روایات آن که حضرت زهرا (س) در کانون اهل بیت پیامبر (ص) قرار داشته، معصوم از هر خطا، ضامن تداوم نسل پیامبر (ص)، آگاه به حقایق دینی، قاطع در دفاع از حق در دوران رسالت، مدافع حریم ولایت پس از رحلت پدر، محبوبترین شخص نزد رسول خدا (ص)، سرور زنان دو عالم و...  می باشند.

جایگاه زن در عالم وجود از منظر عرفان اسلامی به عنوان شاهکار خلقت و مظهر قابلیت و فاعلیت خداوند مطرح شده است. در این میان سیده زنان عالم، صدیقه کبری (س)، مظهر اتم و اکمل قابلیت و فاعلیت الهی است. تعینات علمی و استعدادها توسط نور وجودی ایشان، تحقق و ظهور پیدا کرده و به فعلیت می ‌رسد. لذا محور اصلی سیر کمالی عبودی، در رضای فاطمه (س) و محبت به او و اهل بیت (ع) است و وصول به مقام توحید و سیر صحیح الی ا... بدون ولایت ایشان ممکن نیست و این همه راز الگوپذیری شیعه است.

قول، فعل و تقریرات حضرت زهرا (س) به عنوان شخصیت بانوی نمونه اسلام، ملاک عمل و نظر محسوب شده و حجیت دینی دارد. از جمله این اقوال، سخنان استوار و قدسی آن حضرت در دفاع از دین خدا و وصی بلافصل حضرت پیامبر (ص) است که به عنوان نخستین باورهای شیعی مورد تایید اهل بیت پیامبر (ص) واقع شده و توسط آنان تکمیل و به عنوان بخشی از عقاید شیعه در آمده است. در واقع مساله جانشینی پیامبر (ص)، ادله اثبات امامت امیرالمومنان (ع) و امامت امامان شیعه، ویژگی های امام، فلسفه امامت و امامت امام دوازدهم از رئوس سخنان گهربار و راهگشای آن حضرت (س) به شمار می رود. این سخنان و تعالیم ارزشمند منظومه ای سیاسی و اعتقادی را ترسیم می نماید که می تواند بیانگر بسیاری از باورها و خطوط فکری کلی شیعه بوده و ملاک نظر و عمل متبعان قرار گیرد.

در بررسی آيات مربوط به صفات الهی، به آياتی بر می خوريم که از نظر معنای ظاهری، خداوند منسوب به صفات و اعضای مخلوقات شده است که مشهور به آيات تشبيهی هستند. متکلمين اسلامی در تبيين و تفسير اين قبيل آيات، راه های مختلفی را پيموده اند. اشاعره به عنوان يکی از مکاتب بزرگ فکری و کلامی در ميان اهل سنت، برای رهايی از اتهام تشبيه و تجسيم خدا و از طرفی پرهيز از تاويل آيات، با حفظ معانی ظاهری آنها، قاعده ای را با عنوان «قاعده بلاکيف» مطرح نموده اند. در اين مقاله به تبيين اين قاعده و نقد آن پرداخته می شود.

الهیات سلبی یکی از رویکردهای الهیاتی در دوران معاصر است که اصطلاحا به آن دسته از مکاتب الهیاتی اطلاق می شود که در تبیین معرفت نسبت به خدا، گزاره های سلبی را اصل قرار می دهند. در میان یونانیان، نوافلاطونیان به تفصیل به این بحث پرداخته اند. پروکلس یکی از نوافلاطونیانی است که در قرن پنجم پس از میلاد می زیسته و سالها ریاست آکادمی اتن را بر عهده داشته است. وی مهمترین فرد نوافلاطونی پس از فلوطین است. در آثار وی از طرفی شناخت ایجابی از مبدا نخستین غیر ممکن دانسته شده است و از طرف دیگر وجود اصولی همچون پیوستگی موجودات با احد، رجعت و نحوی دریافت فیض، مستلزم شناختی ایجابی از مبدا نخستین است. این نوشتار به بررسی مساله شناخت از دیدگاه پروکلس می پردازد و با رجوع به آثار وی سعی در حل پارادوکس مذکور دارد.