جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مجموعه وسیعی از مناظرات كلامی و احتجاجی در تاریخ فرق اسلامی است راجع به مسئله امامت. یك طرف این مناظرات شخصیتی مدافع اندیشه شیعه و اثبات حقانیت این مذهب و در طرف دیگر افرادی از اهل ‏سنت به دفاع از دیدگاه خود می ‏پردازند. مولف در كتاب «مناظرات في الإمامة» این مناظرات را با تفحص در متون روایی و تاریخی و كلامی به دست آورده و به ترتیب تاریخی آنها را مدون ساخته است. مناظره امام علی (ع) با ابوبكر، مناظره امام باقر (ع) با هشام بن عبدالملك، مناظره امام صادق (ع) با غیلان بن جامع، مناظره شیخ مفید با قاضی عبدالجبار، مناظره شیخ كاظمی با آلوسی، مناظره پدر شیخ بهایی با بعضی از فضلای حلب، بحث در عدالت صحابه، حدیث ائمه اثنی‏ عشر، مناظره سیدمهدی روحانی در حكم مسح پاها در وضو برخی از مهم ترین عناوین این مناظرات را تشكیل می‏ دهد. موضوع اكثر مناظره‏ ها بحث امامت است اما دیگر عقاید اختلافی شیعه و سنی هم در مناظره ها منعكس شده است.

«راه‍ی‌ ب‍ه‌ س‍وی‌ ح‍ق‍ی‍ق‍ت‌» ترجمه کتاب «م‍وت‍م‍ر ع‍ل‍م‍اء ب‍غ‍داد» است که به مباحث اختلافی بین شیعه و سنی پرداخته و در قرن 5 ق روی داده است. کتاب در رابطه با مناظره مشهوری که در منابعی معروف است در عهد سلطان ملکشاه سلجوقی بین حسین بن علی علوی، عالم بزرگ شیعه و عباسی، عالم بزرگ اهل سنت شکل گرفت. در خلال این مناظره حسین بن علی با آوردن مدارک و شواهد و ادله‌ ای که در مناظره مورد قبول واقع شد، سلطان ملکشاه سلجوقی و نظام الملک طوسی را درباره حقانیت تشیع قانع نمود. او در این مناظره از وقایعی چون داستان غرانیق، بدعت‌ های عمر بن خطاب، زنای خالد بن ولید، واقعه بیت بضعة الرسول، واقعه فدک، نماز تراویح، و سنت متعه یاد کرده و باعث شد که سلطان ملکشاه سلجوقی و خواجه نظام الملک طوسی از عقیده به مذهب سنت، دست بردارند.

«المراجعات» کتابی درباره اثبات حقانیت شیعه و امامت امام علی (ع) بلافاصله پس از پیامبر است. این کتاب مجموعه نامه‌ های مبادله شده میان سید عبدالحسین شرف الدین، از علمای سرشناس شیعه در لبنان و شیخ سلیم البشری، عالم بزرگ اهل سنت مصری است. در این کتاب دلایل متعدد امامت علی (ع) از قرآن و روایاتی که در منابع اهل سنت بوده و مورد قبول آنهاست بیان شده و ابهاماتی که برای اهل سنت در این زمینه وجود دارد به طور مفصل مورد بررسی قرار گرفته است. نام دیگر این کتاب «المناظرات الازهریة و المباحثات المصریة» است. مکتوب بودن مباحث رد بدل شده اتقان علمی آن را بالا می‌ برد و به هر یک از طرفین این فرصت را می‌ دهد تا با فرصت کافی محکم‌ ترین پاسخها را به طرف مقابل بدهند. این کتاب بدون کوچکترین توهین و با انصافی متقابل تالیف گشته است. این کتاب یکی از کتب مهم عقاید استدلالی شیعه است که دارای منابع قوی و مستدل با لحنی روان است.

«الاحتجاج» کتابی است کلامی به زبان عربی از کتب معتبر شیعه و نویسنده آن، ابو منصور شیخ احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی از محدثین موثق و علمای بزرگ است. این کتاب، شامل بحث‌ ها و استدلال‌ های معصومین علیهم‌ السلام و بزرگان دین با مخالفان در موضوعات مختلف كلامی و سایر موضوعات محاجات و مناظرات پیغمبر اسلام و ائمه شیعه و استدلال‌ های برخی از اصحاب ائمه در برابر مخالفان و افراد مختلف و پیروان ادیان غیر اسلامی، نسبت به اصول و فروع دین اسلام و مذهب شیعه اثنی عشری است. الاحتجاج از كتب معتبری است كه علماء به آن اعتماد داشته و روایات آن را نقل می‌ كنند. تنها اشكال روایات این كتاب، مرسله بدون اكثر روایات است و هیچ سندی در كتاب برای روایات یافت نمی‌ شود. كتاب با آیات و روایاتی كه به بحث و استدلال با مخالفین ترغیب می‌ كنند شروع و اجر و ثواب حمایت‌ كنندگان از دین خدا را بیان می‌ كند. سپس احتجاجات پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم‌ السلام را به ترتیب ذكر كرده و در بین آن‌ ها گاهی استدلال‌ ها و بحث‌ های اصحاب و اهل بیت پیامبر علیهم‌ السلام را نیز آورده است و در پایان، توقیعات امام عصر علیه‌ السلام را در پاسخ به سؤالات و مشكلات شیعیان ذكر كرده است.

کتاب های 4 جلدی احتجاج ترجمه اثر معروف کلامی شیعه (ابومنصور احمد بن علی طبرسی) است که پیرامون مناظرات و احتجاجات پیامبر، ائمه و اصحاب ایشان در مقابل مخالفان ایشان نگاشته شده است و توسط احمد غفاری مازندرانی ترجمه شده است. این ترجمه سلیس نبوده و به نثر قدیمی نگاشته شده است. در ضمن وی بر این ترجمه اضافاتی از مقدمه و فهارس، ایجاد نکرده و فقط به ترجمه متن کتاب پرداخته است. تنها کاری که انجام داده است، کتاب دو جلدی احتجاج را در چهار جلد ترجمه نموده است. مولف علاوه بر مباحث اصول مکتب اثنی عشری شیعه همانند امامت و خلافت به مباحث مهدویت و توقیعاتی که در زمان غیبت صغری به دست شیعیان و علما رسیده اشاره کرده است. در مجموعه کتب احتجاج به موضوعاتی مانند: معنای جدال به احسن، احتجاج پیغمبر با یهودان، فضایل امیرالمومنین (ع)، داستان سقیفه بنی ساعده، احتجاج علی (ع) درباره خلافت، احتجاج علی (ع) بر طلحه و زبیر، احتجاج علی (ع) بر احبار یهود، احتجاج فاطمه (س) در موضوع فدک، خطبه امام حسن (ع) در بیان فضیلت اهل بیت (ع)، احتجاج زینب (س) بر کوفیان، احتجاج امام باقر (ع) در معرفت خدا، احتجاج امام صادق (ع) بر ابن ابی العوجا و ابوحنیفه، احتجاج امام رضا (ع) بر زندیق در وجود خداوند و صفات او، احتجاج امام عصر (ع)، توقیع در رابطه با غلات و دیگر موضوعات مرتبط اشاره شده است.

آزادی بحث و انتقاد یا مناظره در مسائل دینی از ویژگیهای فرهنگ اصیل اسلامی است. پیامبر اکرم (ص) در امر دعوت مشرکان و سایر ادیان به آیین اسلام، از روش مناظره برای تضارب آراء و پویایی اندیشه ها و انگیزش عقول مخاطبان بهره می گرفته اند که بخشی از آن در کتابهای حدیثی به ما رسیده است. در این مقاله مجموعه مناظرات توحیدی رسول اکرم (ص) از جهات مختلف مورد بررسی قرار گرفته و ضمن ارزیابی مخاطبان، بیشتر موضوعات طرح شده در جلسات مناظره با آنان نیز به تفکیک، استخراج گردیده است.

کتاب های 4 جلدی احتجاج ترجمه اثر معروف کلامی شیعه (ابومنصور احمد بن علی طبرسی) است که پیرامون مناظرات و احتجاجات پیامبر، ائمه و اصحاب ایشان در مقابل مخالفان ایشان نگاشته شده است و توسط احمد غفاری مازندرانی ترجمه شده است. این ترجمه سلیس نبوده و به نثر قدیمی نگاشته شده است. در ضمن وی بر این ترجمه اضافاتی از مقدمه و فهارس، ایجاد نکرده و فقط به ترجمه متن کتاب پرداخته است. تنها کاری که انجام داده است، کتاب دو جلدی احتجاج را در چهار جلد ترجمه نموده است. مولف علاوه بر مباحث اصول مکتب اثنی عشری شیعه همانند امامت و خلافت به مباحث مهدویت و توقیعاتی که در زمان غیبت صغری به دست شیعیان و علما رسیده اشاره کرده است. در مجموعه کتب احتجاج به موضوعاتی مانند: معنای جدال به احسن، احتجاج پیغمبر با یهودان، فضایل امیرالمومنین (ع)، داستان سقیفه بنی ساعده، احتجاج علی (ع) درباره خلافت، احتجاج علی (ع) بر طلحه و زبیر، احتجاج علی (ع) بر احبار یهود، احتجاج فاطمه (س) در موضوع فدک، خطبه امام حسن (ع) در بیان فضیلت اهل بیت (ع)، احتجاج زینب (س) بر کوفیان، احتجاج امام باقر (ع) در معرفت خدا، احتجاج امام صادق (ع) بر ابن ابی العوجا و ابوحنیفه، احتجاج امام رضا (ع) بر زندیق در وجود خداوند و صفات او، احتجاج امام عصر (ع)، توقیع در رابطه با غلات و دیگر موضوعات مرتبط اشاره شده است.

«الغدیر» اثر گرانبهاى علامه امینى، در این مجموعه یازده جلدى زیر نظر دکتر علیرضا میرزا محمد، ترجمه، ویراسته و عرضه شده است. هر جلد از این اثر، توسط یک یا دو مترجم به فارسى برگردان شده که به ترتیب عبارتند از: جلد اول: محمدتقى واحدى؛ دوم: محمدتقى واحدى و على شیخ‌ الاسلامى؛ سوم: سید جمال موسوى؛ چهارم: محمدباقر بهبودى؛ پنجم: زین‌ العابدین قربانى؛ ششم: محمد شریف‌ رازى؛ هفتم و هشتم: اکبر ثبوت؛ نهم و دهم: جلال‌ الدین فارسى و جلد یازدهم: جلیل تجلیل. ویراستار کتاب، به بررسى اجمالى متن ترجمه پرداخته و پس از مراجعات مکرر به متن اصلى، در مقام مقایسه و تطبیق برآمده و دریافته است که ترجمه حاضر، با تمام محاسن و ویژگى‌ هاى خود، نه‌ تنها نیاز جدى به ویرایش اساسى و پر دامنه دارد و باید با متن اصلى مقابله و سنجیده شود، بلکه لازم است کاستى‌ ها و نادرستى‌ هاى نحوى و زبانى آن اصلاح گردد و افزون بر این، رعایت قواعد خط نگارى، نشانه‌ گذارى، سند آورى و صفحه‌ آرایى در دستور کار قرار گیرد. بر این اساس، ایشان سه ویرایش محتوایى، زبانى و فنى در مورد این اثر، انجام داده است که با توجه به ترجمه بیست‌ و دو جلدى کتاب، در بیش از هفت هزار صفحه و به قلم نه تن از مترجمان، کارى سترگ و وقت‌ گیر و توان فرسا مى‌ باشد، به‌ ویژه که درک علمى و شیوه نگارش مترجمان این اثر، در ترجمه با یکدیگر متفاوت بوده است، چنانکه برخى از آنان ترجمه‌ اى متین و شیوا و روان ارائه داده‌ اند و برخى دیگر ترجمه‌ اى نه چندان مناسب و مطلوب؛ به همین جهت، در برخى مجلدات پاره‌ اى از عبارات و فقرات آنچنان آشفته و درهم و برهم ترجمه شده است که ویرایش آنها جز با ترجمه مجدد یا تغییر در ساختار امکان‌ پذیر نبوده است. در تفاوت شیوه مترجمان این ترجمه، همین بس که ترجمه‌ اى به خاطر حفظ امانت، بیش از حد تحت‌ اللفظى شده است و ترجمه‌ اى در اثر گرایش به فارسى‌ نویسى، موجب نامفهوم آمدن بعضى جمله‌ ها گردیده است و کاربرد تعبیرات عامیانه ناخوشایند نیز در ترجمه‌ اى دیگر به اعتبار آن خدشه وارد کرده است و برعکس، تبحر همراه با دقت نظر برخى از مترجمان، حاصل کارشان را ارزشمند جلوه داده است. البته، مخفى نماند که عموماً متن ترجمه‌ ها در تمامى مجلدات از جهت صورى هماهنگ و یکدست نبوده و در آرایش صفحات ذوق و سلیقه به کار نرفته بوده است. در هر حال، ویراستار محترم به لحاظ حجم زیاد غیر متعارف کتاب و کثرت مترجمان و نیز به منظور تسریع در کار، تصمیم گرفته است تا از همکارى ویراستارانى در ویرایش فنى بهره گیرد تا لااقل به حک و اصلاح رسم الخط فارسى و رعایت ضوابط نقطه‌ گذارى و تنظیم ارجاعات و مواردى از این قبیل اهتمام ورزند. ایشان در این اثر، اقدام به ویرایش اساسى پر دامنه محتوایى و زبانى با تمام دشوارى‌ ها و پیچیدگى‌ هاى آن نموده و بدین‌ منظور، کار خود را از مقابله متن ترجمه با اصل عربى آن آغاز کرده و همزمان به ویرایش زبانى مطالب پرداخته است که گویا در اثناى کار، با ناهماهنگى در عملکرد همکاران و اعمال سلیقه‌ هاى گوناگون مواجه گردیده و لذا خود را ملزم دیده است تا به موازات ویرایش محتوایى و زبانى، در رفع نقایص و تکمیل نواقص نوظهور همت گمارده و با عزمى جزم، کار را به گونه اى سامان دهد که حتى‌ المقدور نثر ترجمه از نظر فنى یکدست و یکنواخت گردد.

کتاب «پنج مقاله» تالیف مرتضی مطهری شامل بر پنج مقاله به قلم استاد شهید است که وجه مشترک آنها نگاه کلی یا خاص به اسلام و قرآن است. عناوین مقالات به ترتیب درج در کتاب عبارتند از: دین و مذهب، احتجاجات قرآن، نقدی بر ترجمه قرآن به قلم مرحوم ابوالقاسم پاینده، نماز، اسلام برتر است. در مقاله دین و مذهب نویسنده از احتیاج فطری بشر به دین می آغازد و آن گاه سخن را در هشت محور پی می گیرد. خداشناسی، پیغمبران، اسلام، پیغمبر اسلام، قرآن مجید، علی (ع)، ائمه اطهار (ع) و معاد. نویسنده در این هشت محور، اسلام را در زمینه ای از مباحث تاریخی، معارفی و گاه کلامی معرفی می کند. مقاله «احتجاجات قرآن» قسمتی از درس استاد شهید در دانشکده الهیات دانشگاه تهران تحت همین عنوان بوده است. این نوشته به استدلال های عقلی قرآن می پردازد. نویسنده در مقام نقد به چهار نکته اشاره می کند: ۱- قرآن همواره دم از تعقل و تفکر می زند ۲- قرآن بسیاری از مطالب را با دلایل عقلی اثبات می کند ۳- قرآن تاریخ بشر را با طرز منطقی مبنی بر روابط علی و معلولی قضا یا تفسیر می کند ۴- قرآن معمولاً برای احکام خود، فلسفه و حکمت ذکر می کند. مقاله «نقدی بر ترجمه ای از قرآن» نقد استاد مطهری بر ترجمه مرحوم ابوالقاسم پاینده از قرآن است که برای نخستین بار در حدود ۱۳۴۰ در مجله یغما به چاپ رسیده است. نقد استاد مطهری بر این ترجمه، فقط شامل سوره یاسین است که در پنج محور مرتب شده است. مقاله «نماز» در حدود ۱۳۵۶ و در سال های نزدیک به پیروزی انقلاب اسلامی که مارکسیسم زدگی و تأویل مادی مفاهیم دینی بر برخی محافل حاکم بود، نوشته شده است. عنوان اصلی این مقاله «حرکتی بر ضد سیر آب» است. مقاله پایانی کتاب عنوان «اسلام برتر است» را بر خود دارد. عنوان اصلی مقاله حدیث نبوی «الاسلام یعلو و لا یعلی علیه» است.

«بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)» مشهور به بحار الانوار، مفصل‌ ترین مجموعه حدیثی شیعه است که با نظارت علامه مجلسی تألیف شده است. تألیف این کتاب که مجموعه‌ ای از آموزه‌ ها و تعالیم شیعی است، بیش از ۳۰ سال طول کشیده و گروهی از شاگردان علامه مجلسی او را در این کار یاری کرده‌ اند. مؤلف، کتاب را بر اساس ۲۵ موضوع کلی طراحی و آن را در ۲۵ جلد جای داده است (در دوره‌ های اخیر به صورت ۱۱۰ جلدی منتشر می‌ شود). در هر جلد ریز موضوعات مربوط به آن را در ابواب مختلف گرد آورده است. او در هر باب، ابتدا آیات قرآنی مرتبط با موضوع را ذکر کرده و تفسیر آنها را می‌ آورد و در مرحله بعد احادیث مربوط به آن باب را نقل می‌ کند. مجلسی تلاش کرده است که در بحار الانوار تمام موضوعات و مسائل موجود را پوشش دهد. برای مثال، این مجموعه با عنوان کتاب العقل و الجهل آغاز و با مباحث مربوط به خداشناسی و توحید، عدل الهی، و تاریخ پیامبران ادامه پیدا می‌ کند. از جلد ۱۵ تا ۵۳ چاپ ۱۱۰ جلدی، به تاریخ زندگی و فضایل پیامبر اسلام (ص) و حضرت زهرا (س) و امامان شیعه (ع) اختصاص دارد. بحار الانوار به خاطر ذکر مستند بیشتر روایت‌ های منقول از ائمه شیعه (ع)، باب‌ بندی موضوعات، شرح و بیان بسیاری از روایات، تحقیقات گوناگون کلامی، تاریخی، فقهی، تفسیری، اخلاقی، حدیثی و لغوی، نزد محققان و پژوهشگران مقامی والا داشته است؛ چنانکه با وجود حجم زیاد، از همان روزگار تألیف، نسخه‌ های خطی بسیاری از آن نوشته شده و با رواج صنعت چاپ، همه یا بخش‌ هایی از آن بارها به چاپ رسیده است.