جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب الزهراء علیهاالسلام و مناوؤها تالیف اسماعيل انصاری زنجاني خوئيني پیرامون مباحثات حضرت زهرا(س) با دشمنان می باشد. در اين كتاب گزارشی از مواجهات، احتجاج‌ها و مبارزات حضرت زهرا(س) با دشمنان و مخالفان آن حضرت به اختصار بيان شده است. به عقيده نويسنده، نوع بيان، مخالفت و رو در رويی حضرت(س) در عرصه عقيده، جهان‌بينی و دفاع از حق برای شيعيان درس‌آموز است. در اين كتاب گزارش اتفاقات و مباحثات هشداردهنده حضرت زهرا(س) در حوادثی نظير سقيفه، غصب فدك، هنگام شهادت و ديگر حوادث سياسی كه حاوی خطبه‌های معروف و آتشين و كلمات عبرت‌آموز حضرت است، روايت شده و به طور مستند مبارزات فاطمه زهرا(س) با دشمنان امامت و اهل‌بيت(ع) و نحوه برخورد با آنها انعكاس يافته است. اين گزارش از متون كهن روايی و منابع حديثی اهل سنت و كتاب‌های تاريخی گردآوری شده است.

خلافة محمد صلی الله علیه و آله، پژوهشی پیرامون خلافت نخستین نوشته ویلفرد مادلونگ، اسلام‌پژوه، محقق و مستشرق مسیحی است. وی با استفاده از منابع فراوان، کتاب را درباره جانشینی پیامبر (ص) و بررسی خلیفه واقعی ایشان تألیف کرده است. این کتاب از ماجرای بیعت با ابوبکر آغاز شده و تا آغاز دوره مروانیان را دربرمی‌گیرد. مادلونگ، انگیزه خود را در تألیف کتاب، تجدید نظر در بی‌اعتمادی شدید اغلب مورخان غربی به منابع اسلامی مربوط به صدر اسلام و افسانه کهن شمردن آنها و نگاهی دوباره به تحلیل این رخدادها بر پایه نزدیکترین منابع به آن دوره معرفی و به کوشش خود برای ایجاد توازن مناسب بین اختصار و وفادار بودن به متون و روایات تصریح کرده است. مؤلف ابتدا با نگاهی به موضوع خویشاوندی در قرآن به نقش خانواده‌های پیامبران پیشین در حمایت از انبیاء و هم وراثت آنان می‌پردازد و و نتیجه می‌گیرد که بر اساس قرآن، جانشین طبیعی پیامبر (ص) نمی‌تواند ابوبکر باشد. وی می‌نویسد: تا آنجا که قرآن، افکار محمد (ص) را بیان می‌کند روشن است که او در نظر نداشت أبوبکر جانشین طبیعی او باشد و نه به انجام این کار رضایت داشت. مادلونگ در ادامه مقدمه، دیدگاه‌های دو شاهد واقعه یعنی عایشه و عبدالله بن عباس را بررسی کرده است. این بحث او در حقیقت واکنشی است به گفتار آن دسته از محققان غربی که گزارش‌های این دو را تعصب‌آمیز و تحت تأثیر حب و بغض‌ها معرفی کرده‌اند و مواردی را که به نفع شیعیان است، از جعلیات دوره‌های بعدی دانسته‌اند. وی همچنین در ابتدای کتاب، دو شجره از خاندان هاشم و امیه و همچنین سه صفحه گاهشمار حوادث مهم تاریخ صدر اسلام ارائه می‌دهد. کتاب در ۴ فصل و یک خاتمه ادامه می‌یابد: ابوبکر: جانشین رسول خدا و خلافت قریش. مادلونگ در این فصل، بازگو کننده حوادثی است که در سقیفه بنی ساعده گذشت و به چگونگی انتخاب ابوبکر و دیگر حوادت، مفصلا اشاره می‌کند. عمر: امیر مؤمنان، شایسته سالاری اسلامی، شورا و امپراتوری عربی. مؤلف در این بخش بیشتر درباره چگونگی توزیع قدرت سیاسی از سوی عمر به ویژه در ارتباط با بنی هاشم و علی (ع) بحث کرده است و البته اشاراتی هم به مسائل مهمی جون ماجرای قتل خلیفه و مسأله فتوحات دارد. عثمان: خلیفه خدا و فرمانروایی بنی عبد شمس. محور اصلی مطالب این بخش، مسأله زمینه‌ها و مسائل مربوط به ماجرای قتل خلیفه است که در ذیل دو بخش «اعترافات علیه خلیفه» و «بحران و شورش» سامان یافته است. مؤلف در این بین به دیگر حوادث عصر عثمان اشاره دارد. علی: واکنش بنی هاشم نسبت به خلافت. این بخش با عنوان «اختلاف در جانشینی و جنگ جمل» و با بحث درباره چگونگی به خلافت رسیدن علی (ع) و سپس ورود به ماجرای جنگ جمل آغاز می‌شود و با عنوان «معاویه و صفین» که طبعا ویژه بررسی واقعه صفین است تداوم می‌یابد و سرانجام با بحثی تحت عنوان «حکمیت، شورش خوارج و سرانجام کار» بررسی درباره حوادث عصر امیرمؤمنان و شهادت آن حضرت به پایان می‌رسد. خاتمه: بازگشت نظم به جامعه و تشکیل سلطنت خودکامه. بررسی چگونگی بیعت با حسن بن علی و چاره‌اندیشی معاویه برای روی کار آمدن و حوادث عصر اموی تا مرگ نخستین خلیفه مروانیان مطرح شده است.

یکی از بحث انگیزترین مسائل مربوط به زندگی حضرت ام کلثوم(سلام الله علیها) ازدواج ایشان با خلیفه دوم «عمر بن خطاب» است. عده ای معتقدند که این نقل، از تحریف‏های تاریخی است و عده ای هم می گویند که درست است. تعداد زیادی از علمای شیعه با اسناد تاریخی، این مسأله را رد کرده اند؛ از جمله: «سید محمد علی حلو» در كتاب حاضر (کشف البصر عن تزويج ام كلثوم من عمر).

مقدمة فى تاريخ صدر الاسلام تألیف عبدالعزيز الدورى در موضوع تاريخ صدر اسلام كه به زبان عربى و در سال 2005 م نوشته شده است. اين اثر از آن جهت كه به صورت موجز و خلاصه بيان شده، در نوع خود حائز اهميت است. نويسنده در اثر خود، مولفه‌هاى متعددى را به خوانندگان خود ارائه مى‌كند كه در هنگام مطالعه و كنكاش در تاريخ صدر اسلام بايد آن‌ها را در نظر داشت و در پژوهش خود به آن‌ها توجه كرد.

این کتاب، نتیجۀ تحقیق یک مورّخ مصری به نام دکتر حسین مؤنس است که در شش فصل نگارش یافته است. خواننده در این اثر مفصل و خواندنی با تاریخ قریش و قوم عرب از آغاز پیدایش آن در صحنۀ تاریخ تا امروز، سیرۀ رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، روش دعوت از مشرکان، چگونگی ظهور اسلام و فراز و نشیب‏‌هایی از تاریخ امت اسلامی آشنا می‌‏شود.

كتاب نسب قريش، نوشته ابوعبدالله، مصعب بن عبدالله بن مصعب زبيرى، در قرن سوم هجرى، به زبان عربى مى‌باشد. زبيرى، براى نماياندن انساب قريش كه امرى مهم در زمان خود تلقى مى‌شده و البته امروزه نيز براى درك بسيارى از مسائل مهم تاريخى قابل استفاده است، دست به تأليف چنين كتابى زده است. كتاب، از دوازده بخش تشكيل يافته كه هر بخشى مستقلاً با بسمله و حمد و ثناى الهى و صلوات بر پيغمبر و آل و اصحاب وى آغاز شده است. انسابى كه در بخش‌هاى دوازده‌گانه ذكر شده‌اند، همگى به هم مربوطند.

أخبار الدولة العباسية و فيه أخبار العباس و ولده، اثری است تاریخى از مؤلفى ناشناخته، احتمالاً مربوط به نیمه نخست سده 4ق، که به سبب داشتن اخبار دعوت عباسى، از اهمیت بسیاری برخوردار است. کتاب به زبان عربی نوشته شده و در سال 1971م، به کوشش عبدالعزیز دوری و عبدالجبار مطلبى در بغداد منتشر شده است. این اثر، بى‌گمان یکى از مهم‌ترین نوشته‌های برجای‌مانده از سده‌های نخستین هجری درباره عباسیان و به‌ویژه اخبار مربوط به دعوت عباسى است. مى‌توان گفت از زمان انتشار این کتاب، بسیاری از زوایای تاریک آن دوران روشن شده و محققان، جزئیات اخبار آن را بررسى کرده‌اند.

کتاب «وقعة الجمل» نوشته محمد بن زكريا بن دينار غلابي، از تاریخ نویسان شیعه بصره -که کتاب دیگری به نام الجمل المختصر نیز داشته است - دربردارنده گزارش‌های جنگ جمل است که در منطقه بصره اتفاق افتاد. این کتاب، در عین اختصار، حاوی مستندات مهم تاریخی در این رابطه است که آن را جزو منابع اولیه تحقیق و پژوهش در سیره حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السّلام قرار داده است. این کتاب، به زبان عربی بوده و تحقیق آن توسط جناب آقای محمد حسن آل ياسين صورت گرفته است.

الغارات نوشته ابواسحاق ابراهيم بن محمد بن سعيد بن هلال ثقفى كوفى (م283) است. چون هدف مؤلف در اين تأليف آن بوده كه غارت‌هايى را كه بعد از جنگ نهروان به قلمرو اميرالمؤمنين على عليه‌السلام و سرزمين‌هاى تحت تصرف او از طرف معاويه شده ياد كند آن را الغارات ناميده است. اين نوع تأليف در آن زمان ميان مورخان متداول بوده و ابومخنف، هشام كلبى، مدائنى و نصر بن مزاحم در اين موضوع تأليف داشته‌اند. با اين حال به دليل آگاهى‌هاى فراوان مؤلف، مطالب ارزشمندى خارج از عنوان اصلى غارات بر اين كتاب افزوده شده است. این کتاب در برخی منابع به نام «الاستنفار و الغارات» و در بعضی دیگر با نام «الاسفار و الغارات» ثبت شده است ولی در میان علما و محافل علمی به «الغارات» معروف است. به نظر می‌آید که نام کتاب بر گرفته از یکی از سخنان امام است.(شُنَّت عَلیکُمُ الغَاراتُ) جلد دوم کتاب به ذکر جنایات عمال معاویه در قلمرو حکومت امام علی علیه السلام، و هشدارهای حضرت به کارگزارانش می باشد.

النزاع و التخاصم فی ما بین بنی أمیة و بنی‌هاشم، اثر تقی‌الدین مقریزی (845-766ق)، با تحقیق حسین مونس، کتابی است در مورد اختلافات بنی‌هاشم و بنی امیه که به زبان عربی و در اوایل قرن نهم هجری نوشته شده است. این اثر، از کتاب‌های معتبر فلسفه علم تاریخ و نمونه ای از آراء‌اندیشمندان در این زمینه قلمداد می‌شود که قدرت تفکر و بیان و نگارش و استدلال مؤلف خود را به خوبی نشان می‌دهد. کتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در چندین عنوان، مطرح گردیده است.روش مقریزی در این اثر، مانند روش استادش ابن خلدون، تحلیلی است. وی به رخدادهای تاریخی به عنوان یک سلسله وقایع که پی درپی می‌آیند، نگاه نمی‌کند. او تلاش می‌کند وقایع تاریخی را تحلیل و از آن نتیجه گیری کند.