جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خردورزی، تکیه بر عقل و تاکید بر نقش و جایگاه آن، موضوعی است که در قرآن کریم و روایات اسلامی اهمیت فراوانی دارد. از طرف دیگر در تاریخ تفکر اسلامی، دیدگاه های متفاوتی درباره عقل و محدوده حجیت آن، از سوی اندیشمندان ارائه گردیده که اختلافات فراوانی با یکدیگر داشته و بعضاً در تقابل با هم قرار می‌گیرند. هدف ما در این پژوهش، بررسی دیدگاه‌های دو اندیشمند جهان اسلام، آیت الله جوادی آملی و آیت الله ملکی میانجی، به عنوان نماینده دو مکتب فکری نوصدرایی و تفکیک، در باب چیستی عقل و نقش آن در خداشناسی است. با توجه به دستاورد‌های این پژوهش روشن گردید که آیت الله ملکی میانجی و آیت الله جوادی آملی در باب چیستی عقل و حجیت آن، اختلاف نظر اساسی با یکدیگر دارند که این اختلاف، به مبانی انسان‌شناختی و معرفت شناختی ایشان بازمی‌گردد. آیت الله جوادی آملی، نفس انسانی را موجودی مجرد می‌داند که عقل نیز یکی از قوای آن بوده و به نظری و عملی تقسیم می‌شود. به عقیده ایشان، شأن عقل نظری تعقل و استنباط بوده و انسان به مدد آن می‌تواند به معرفت حقیقی دست یابد و همین معنای عقل است که در کتاب و سنت نیز مورد تعظیم قرار گرفته است. در دیدگاه دیگر، آیت الله ملکی، نفس انسانی را موجودی ظلمانیدانسته که همه کمالات آن از قبیل علم، قدرت و ...، خارج از ذات اومی‌باشند. به عقیده ایشان، منظور از عقل حقیقی که در کتاب و سنت از اهمیت ویژه ای برخوردار است، عقل مصطلح فلسفی نمی باشد؛ بلکه حقیقتیاست نورانی، مجرد و خارج از ذات انسان که خداوند به تملیک خود، آن را بر ارواح انسانها افاضه می‌کند. این دو اندیشمند در باب نقش عقل در خداشناسی نیز اختلاف نظر اساسی و مبنایی با یکدیگر دارند. به عقیده آیت الله جوادی، انسان به کمک عقل برهانی می‌تواند به شناخت حقایق هستی بپردازد و از آنجا که واجب بالذات نیز در قلمرو هستی جای دارد، عقل اولا می‌تواند با استفاده از براهین منطقی، به اثبات وجود او پرداخته و ثانیا با اتکا به نظریه اشتراک معنوی، به معرفت من وجه از اوصاف وی دست یابد. در دیدگاه دیگر، آیت الله ملکی معتقد است که اثبات وجودخداوند، نیازمند اقامه برهان نیست زیرا انسان به تعریف خودِ خداوند، او را می‌شناسد.به عقیده ایشان، عقل انسان، راهی به شناخت پروردگار ندارد و براهینی که برایتبیین صفات کمالی الهی اقامه شده‌اند، مبتنی بر اتصاف خالق به کمالات مخلوقات بوده و منجر به تشبیه می‌شود، لذا به معرفت حقیقی منجر نمی‌گردد.با توجه به نتایج این پژوهش می‌توان گفت که دو اندیشمند در باب چیستی عقل و نقش آن در خداشناسی، اختلاف نظر اساسی با یکدیگر دارند. این اختلاف نظر، ریشه در مبانی انسان‌شناختی و معرفت شناختی آنها داشته و عمیق می‌باشد.

نقش تمدّنی پیشوایان دین یکی از کارکردهای آنها محسوب می‌شود؛ پیامبراکرم (ص) به فرمان الهی، تمدّن اسلامی را بر پایۀ فطرت الهی انسان ها بنیان نهاد که بیش از همه علی (ع)، نقشی که پیامبر پایه گذار آن بود، در حکومت خود در تمامی عرصه ها به خصوص عرصه حقوق اجتماعی توسعه داد. حضرت علی (ع) با تعالیم و آموزه‌ها و عملکرد و اقدامات و مقابله با موانع در عرصۀ حقوق اجتماعی در زمان حکومتشان، نقش تمدّنی بسزایی ایفا کرد.روش کار این پایان‌نامه، تاریخی ـ تحلیلی با محوریت نهج البلاغه لاست. پایان‌نامه ابتدا به مبانی مبحثتمدن پرداخته و تعالیم و آموزه‌های حضرت علی (ع) در زمینه‌های پاسداشت آزادی‎های عمومی، پاسداشت حرمت و کرامت انسان، پاسداشت برابری همگان در مقابل قانون را تبیین کرده، سپس روشها و اقدامات تمدّنی امام(ع) از جمله اصلاح نظام آموزشی، اقتصادی، اداری، سیاسی، فرهنگی، قضایی و دفاعی و هم‌چنین موانع تمدّنی موجود در این زمینه را مورد بررسی قرار داده است و این نتیجه حاصل شده است که پایه ای ترین ارزش های مدنی، اعتقاد به حریت و آزادی، التزام به برابری مقابل قانون در زندگی جمعی است که حکومت علوی به این ارزش ها به شدّت پایبند بوده و تحت هیچ شرایطی، این موارد نقض نشد. آموزه های حضرت در عرصه حقوق اجتماعی و اقدامات و برنامه های حکومتی استخراج شده نقش تمدنی ایشان را تبیین می‌کند.

چکیده:امامت موضوع بسیار مهم و اساسی و البته مورد اختلاف بین فرق اسلامی است، از سویی دیگر تمام فرق اسلامی در قرآن متفق القول هستند، بر همین مبنا بر آن شدیم در تحقیق پیش رو مسئله امامت در قرآن مورد مداقه قرار گیرد.

خداشناسی به عنوان اساسی‌ترین و پایه‌ای‌ترین موضوع در حوزه‌ی معارف دینی است به گونه‌ای که باقی امور بر آن استوار می‌شوند، از این‌رو، داشتن پایه‌ای مستحکم و استوار می‌تواند به استحکام و استواری دیگر حوزه‌های معارف دینی منجر شود. در این رساله نگارنده در نظر دارد تا به این موضوع مهم و مسائل مرتبط با آن مانند «منابع و راه‌های خداشناسی، صفات خداوند وامور مربوطه، رابطه ذات با صفاتو رابطه خداوند با مخلوقات» از دیدگاه استاد سیدان به عنوان یکی از معاصرین مکتب تفکیکبپردازد و در ضمن آن، از چارچوب فکری وی و نیز مبانی فکری که از آن متاثر بوده‌اند یعنی مکتب تفکیک، تصویری روشن و شفاف ارائه کند.آنچه که شاخصه‌ی چارچوب فکری ایشان و مکتب تفکیک می‌باشد، تاکید بر پیوند عقل و نقل با میزان دانستن نقل و با تاکید بر عقل است تا تعادل اینها، نتایجی هماهنگ و سازگار، با معارف دینی را به ارمغان آورد و این نگرش، منجر به جهت‌گیری این مکتب نسبت به برداشت‌ها و تاویل‌های به دور از ضوابط عقلی و نقلی، می‌شود. از این رو است که نسبت به معارف و آموزه‌های فلسفی و عرفانی، جهت‌گیریمی‌کند و مبانی، روش و نتایج آنها را بررسی کند و در صورت وجود تعارض با معارف وحیانی، آنها را نقد کند و در مقابل، پیشنهادهای خود را ارائه کند.تحقیق حاضر در قالب پنج فصل تهیه شده که در فصل اول به کلیات تحقیق اعم از ضرورت، فرضیات، اهداف، ساختار، پیشینه تحقیق، چارچوب نظری استاد سیدان و برخی از مکاتب و... پرداخته شده است. در فصل دوم راه‌های خداشناسی اعم از فطری و عقلی و ویژگی‌های مهم هر یک از آنها مورد بحث و توضیح قرار گرفته است. همچنین صفات الهی از جمله صفات ثبوتی و سلبی به تفصیل در فصل سوم این تحقیق آمده است. در چهارمین فصل این رساله نیز به رابطه ذات با صفات الهی پرداخته که در ابتدا به معرفی مکاتب مختلف از جمله معتزله، اشاعره و متکلمان شیعه وروش‌های کلامی و اصول اعتقادی و افراد شاخص آن مکاتب اشاره شده است. همچنین در این بخش،دیدگاه استاد سیدان در رابطه با مسئله رابطه ذات و صفات الهی مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل آخر این تحقیق رابطه خالق و مخلوق مورد بررسی قرار گرفته شده و نظریه‌هایی از جمله نظریه‌ی بینونیت، نظریه سنخیت و نظریه عینیت خالق و مخلوق به تفصیل آورده شده است. در پایان نیز در قسمت بحث و نتیجه‌گیری آمده است هدف از این تحقیق طراحی چارچوبی است که عقل مقید به آن چارچوب گردد. این کار نوعی استاندارد کردن خروجی های عقلی بر پایه ضوابط نقلی می‌باشد. در اینجا نقل نقش یک متعادل کننده کفه ترازویی را دارد که در کفه دیگر آن نتایج عقلی قرار می‌گیرد. بدیهی است اینگونه توازن و تعادل بین عقل و نقل از انحرافات احتمالی جلوگیری می‌کند.کلید واژه ها: خداشناسی- سنخیت – عینیت – بینونت- مکتب تفکیک- سید جعفر سیدان

کتاب تاریخ الحدیث النبوی و مُؤَثًراتُ الهَوی و المَورَوثُ الجاهِلی عَلیه توسط علی شهرستانی به رشته تحریر در آمده است. کلامِ خداوند متعال و رسول گرامی اش دو اصل اساسی در شریعت اسلامی است و احکام اسلامی را از آن اخذ می کنند. اما کسانی هستند که به کتاب الله و سیره نبوی, سیره شیخین و صحابه عامه را هم اضافه می کنند و حتی این دو را اصل ثابت می دانند. نویسنده محترم در این کتاب درصدد بیان تاریخ احادیث نبوی و تأثیرات آن در تاریخ اسلام را بیان می کند. این کتاب شاملِ مقدمة مؤلف, تمهید و مباحثی نظیرِ دوران ریشه حدیث نبوی, عرب و حدیث پیامبر (ص) قبل بعثت و بعد بعثت, ادله نهی کنندگان از تدوین حدیث, ادله تجویزکنندگان حدیث, تعلیق و استنتاج, حدیث رسول الله در دوره خلافت راشده, حدیث رسول الله در زمان ابوبکر, اهتمام به حفظ و نسب, نظر در خلافت و امامت, معیار در تولی است نه اهلیت و تقوی, قریش اجتماع نبوت و خلافت را در بنی هاشم بد می دانست, الضرورات تبیح المحظورات, اختلال در قوانین ارث, مشروعیت رأی در حسبنا کتاب الله و خاتمه می باشد. نویسنده می گوید: هدف از این بحث این است که بر مؤثرات عصرِ آغازین اسلام متمرکز شویم و مبانی و اصول فکری که منعکس شده بر حدیث نبوی و تاریخ اسلامی را بشناسیم. لذا نصوص حدیثی و اصول فقهیه و عقاید اسلامی به امتداد زمان ظاهر می شود. اما امروزه در کنار احادیث نبوی احادیثی بیان می شود که به صحابه نسبت می دهند و حتی در بعضی مواقع این احادیث صحابه را جزء اصول و مقدم بر احادیث نبوی می نامند و می دانند.

کتاب حاضر یک کتاب حدیثی و حدیث شناسی است که به بررسی برخی از احادیث ناصحیح و جعلی و ذکر منابع حدیثی معتبر و معیارهای شناخت احادیث صحیح می پردازد. بحث حدیث شناسی ، احادیث منتسب به پیامبر ، احادیث کذب درباره امام علی علیه السلام و... از جمله مباحث مطرح شده در کتاب می باشد.

در این کتاب علامه امینی ره سلسله کذابین و جاعلان احادیث دورغین را لیست می کند و لیست حدود هفتصد نفری را ذکر می کند.

مولف در مقدمه می نویسد: بمناسبة الأيام الفاطمیّة واستشھاد مولاتنا فاطمة الزھراء بنت نبي الإسلام محمّد (صلى لله علیه وآله)، نقلاً عن كتاب " الأربعون حديثاً المختارة" ... لا تنسونا من خالص دعائكم.

علامه امینی ره در این کتاب ارزشمند که بخشی از کتاب الغدیر می باشد راویات غدیر را از صحابه و تابعین و علمایی که در این باره کتاب نوشته اند گردآوری کرده است و به ترتیب حروف الفبا آنها را در این کتاب ذکر کرده است.