جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان فطرتاً الگو طلب است و کشش به سمت الگو گزینی ریشه در ذات و سرشت آدمیان دارد اما اینکه کدام الگو تأمین کننده‌ی سعادت و کدامیک به شقاوت منتهی می گردد، از موضوعات مهمی است که نیازمند بررسی است. بی شک خداوند متعال الگوهای راستین دینی را به بشریت معرفی نموده است اما در عصر تکنولوژی و ارتباطات شاهد آن هستیم که برخی دنبال ارضاء کاذب این گرایش فطری بویژه در نسل جوان هستند و از طرق مختلف و در قالبهای جوان پسند به معرفی الگوهای دروغین و کاذب رو می آورند. اولین و مهمترین الگوهای آدمیان از جنبه‌ی خاستگاه آن، والدین و پس از آن دین، فرهنگ، محیط‌های اجتماعی و... است که متناسب با شرایط زندگی بر ساختار شخصیتی فرد تأثیر گزار است. از محورهای ویژه که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته، ارتباط میان الگوها با سبک زندگی و معنای زندگی است. یک نوع برداشت در نسبت میان الگوهاو سبک زندگی آن است که الگو به معنای اسوه بعنوان معیار سبک زندگی ومبنای آن است و در این معنا الگوها، سازنده‌ی سبک‌ها هستند و در برداشت دیگر الگو به معنای مدل و راهنمای عمل در رفتارهای اجتماعی و یا یک مدل تجسم یافته که همان سبک است، می باشد. از طرف دیگر پرداختن به موضوع «معنای زندگی» بدون توجه به الگوها شدنی نیست و هدف در این پژوهش معرفی شاخص‌های الگوهای راستین و دروغین است تا با تکیه بر آیات و روایات، در مواجهه با الگوهایی که در جامعه معرفی می شود بتوان به بازشناسی و قبول یا رد آنها اقدام نمود. نتایج به دست آمده در این تحقیق گویای آن است که مهمترین شاخص در ارزشمندی یک الگو، خدا محوری آن است و سایر شاخص‌ها با تکیه بر این معیار مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. از پرتوهای شاخص خدامحوری می توان به شاخص‌های عقل محوری، هماهنگی با فطرت، شریعت محوری، جاودانگی، عدالت محوری و هدفمندی اشاره نمود. در نقطه‌ی مقابل، شاخص دعوت به خود محوری‌ترین شاخص الگوهای دروغین به شمار می آید. سایر شاخص‌های الگوهای دروغین نیز عبارتند از: عقل گریزی، تعارض با فطرت، شریعت ستیزی، تکثر گرایی، نفی کرامت انسانی، تناقض و تعارض و عدالت ستیزی.

کار لازمه زندگی بشر است و برای همه اقشار جامعه امری ضروری به شمار می‌آید. پیشرفت هر کشور مبتنی برعملکرد افراد آن جامعه می‌باشد. بر همین اساس مبحث کار و بیکاری یکی از مباحث مهم در علوم مختلف از جمله جامعه-شناسی و اقتصاد می‌باشد. معارف و متون دینی و سیره‌ی اولیاء دین نیز بر این مسئله تأکید فراوان داشته‌اند. اسلام کار را مطلوب و محبوب معرفی می‌کند و به دنبال آن تنبلی و سستی را نکوهش می‌کند. این تحقیق به بررسی مسأله کار و تلاش از دیدگاه حضرت علی (ع) پرداخته است. بنابراین ابتدا مفهوم کار و اقسام آن از دیدگاههای مختلف بررسی گردید. سپس این مقوله از نظر جامعه شناسی آسیب شناسی شد و ضمن بیان انواع بیکاری و علل آن به بررسی معضلات ناشی از بیکاری در جامعه پرداخته شد. در این بخش با استناد به منابع اسلامی، ربا به عنوان یکی از عوامل ایجاد و گسترش بیکاری معرفی گردید. این در حالی است که در علم جامعه شناسی امروز که منبعث از آموزه های غربی است، نظام اقتصادی ربوی جزء عوامل ایجاد بیکاری شمرده نمی شود. در ادامه، مقوله کار و تلاش و واژگان مترادف آن دو در قرآن و روایات حضرت علی (ع) بررسی شد. پس از آن اقسام کار از بعد فقهی و کیفی بیان گردید. از نظر کیفیت، کار را می‌توان به سه دسته مطلق کار، کار شایسته و کار ناشایست تقسیم‌بندی نمود. آثار و اهداف مادی و معنوی کار در بعد فردی و اجتماعی از دیگر نتایجی است که این رساله به بررسی آن پرداخته است. بخش پایانی این تحقیق به بررسی ارتباط کار و تلاش با زهد از نظر حضرت علی (ع) اختصاص یافته است. در این بخش ضمن بیان شواهدی از سنت عملی و گفتاری حضرت علی (ع)، عوامل موفقیت در کار از دیدگاه ایشان و همچنین مساله زهد و آثار و نتایج آن بررسی شد تا مشخص شود که حضرت علی(ع) که خود نمونه کامل زهدورزی بودند هرگز دست از کار و تلاش برنداشتند. همچنین با استفاده از روایات ایشان و الهام از تعاریفی که گذشتگان در رابطه با زهد مطرح کرده‌اند، تعریف جدیدی از زهد ارائه شده است تا مشخص شود که کار و تلاش هیچ تضادی با زهد مورد نظر اسلام ندارد. طبق این تعریف می‌توان گفت زهد نقطه مقابل رغبت است به معنای بی‌میلی به دنیا و می‌توان زهد را برداشت حلال از دنیا به مقدار نیاز دانست.

این پژوهش در پی بررسی تحولات معجزه نگاری پیامبر(ص) از ابتدا پیدایی آن تا سده ششم هجری است. از این پس با منطق اکتشافی از متن روایات و با بهره گیری ازروش های کمی در بین هریک از کتاب های سده اول تا سده ششم هجری، طیفی ترسیم می شود تا فراوانی سنجیو یا فرایند تمرکز و پراکندگی حاکم بر تعداد وانواع معجزات پیامبر(ص) را به خوبی نمایان کند. نتایج بررسی معجزات ارائه شده در کتاب های سده اول تا سده ششم هجری نشان می دهدکه معجزه نگاری از سده نخست تا سده ششم از نظر تعداد و تنوع معجزات دست خوش تحولاتی شده است بطوریکه می توان تحول معجزه نگاری از نظر تعداد روایات را در بین این سده ها، یک سیر فزاینده در نظر گرفت و همچنین بسامد معجزه نگاری در طی این سده ها، تمرکز روایات را بر معجزات علم غیبی پیامبر(ص) و پراکندگی روایات را بر معجزات مبارزه طلبانه ایشان نشان می دهد.

در این رساله تلاش شده است به این سوال پاسخ داده شود که آیا سیره صحابه رسول گرامی اسلام (ص) در زمان ممات و فقدان آن حضرت (ص) مفسر و مبین سنت نبوی قرآن کریم است یا خیر؟ آیا به عنوان یکی از منابع اجتهاد می توان به سیره آنان رجوع کرد؟ اگر می شود چگونه و اگر نمی شود پس چه باید کرد؟

با توجّه به نقش عواطف در تربیت انسان و به ویژه تأثیر انکار ناپذیر آن در امر آموزش و پرورش رسمی و عمومی، این پژوهش در پی آن است تا با بررسی و تحلیل جایگاه عاطفه در آموزه های دین و به ویژه در سیره نبیّ اسلام - که خود بزرگ مربّی انسان ها در طول تاریخ بوده است- دلالت های لازم این بحث را در عرصه عناصر برنامه درسی استخراج نماید و تدابیر لازم را در راستای ساماندهی تربیت عاطفی افراد جامعه ارائه دهد تا زمینه ای برای تقویت جایگاه عاطفه در نظام آموزشی فراهم گردد. این تحقیق از نوع توصیفی است،لذا جهت تبیین جایگاه عواطف در امر تربیت انسان از دیدگاه آموزه های دینی اسلام و سیره پیامبر (ص)، با انتخاب چند کلید واژه اصلی و مراجعه به متن آیات قرآن ، تلاش شده است تا با بهره گیری از تفاسیر قرآن، محتوی آیات دقیقاً با نظر به سوالات تحقیق مورد تحلیل قرار گیرد. همچنین با رجوع به کتب مرتبط با سیره نظری و عملی نبوی، مجموعه روایات مرتبط با موضوع عواطف در دو بعد مثبت و منفی و در سه سطح ذاتی، اجتماعی و عالی احصاء گردیده و با نظر به سوالات تحقیق با بهره گیری از روش تفسیر متن، تحلیل گفتار و رفتار شناسی جایگاه تبیین شده، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و دلالت های استنادات مذکور، به روش استنتاجی در عرصه عناصر برنامه درسی شامل اهداف، روش های یاددهی- یادگیری و ارزشیابی استخراج گردیده است.

این پژوهشر، سیمای ترسیم شده از رسول خدا(ص)را در آثار تاریخی دوره غزنوی و سلجوقی مورد کنکاش قرار می دهد.ابتدا به شناسایی تمام آثار تاریخی موجود و مفقود این دو دوره که درباره رسول خدا(ص) نگاشته شده اند پرداخته شده سپس، نوع نگاه آن آثار و رویکرد و نگرش آنان به زندگی پیامبر(ص) و روش تاریخ نگاری آنها مورد بررسی قرار گرفته است. فایده‌ای که این تحقیق می‌تواند داشته باشد یکی کمک به شناخت سیر تحولات در مهم‌ترین شاخه تاریخ نگاری اسلامی یعنی سیره نگاری نبوی و دیگری فهم رابطه بین سیمای ترسیم شده از پیامبر اکرم(ص) و شرایط سیاسی اجتماعی و فرهنگی حاکم در هر دوره از تاریخ اسلام می‌باشد، که می‌تواند به پژوهشگران تاریخ این دوره‌ها کمک کند.در این تحقیق به روند شکل گیری و تطورات و تحولات نوع خاصی از سیره نگاری نبوی که در این دو دوره وجود داشت مفصلا اشاره شده است.

پس از رحلت پیامبر (ص) ، گروهی اندک در اقدامی کودتائی ، دور هم جمع شدند و با سو استفاده زیرکانه از وضعیت غمبار حاکم بر جامعه ، یا ابوبکر به عنوان خلیفه رسول خدا بیعت کردند. امام علی (ع) نیز وقتی پذیرش جامعه را دید ، ملاحظه نمود برای حفظ کیان اسلام و وحدت امت اسلامی ، مصلحت جامعه را در همراهی با عموم جامعه دید و به رضایت و انتخاب عموم و اکثر جامعه احترام گذاشت . در دوران خلفای راشدین ، نظام سیاسی و دستگاه خلافت ، دستخوش انحرافات عدیده ای گردید. از اینرو می توان گفت ، اصلاحات سیاسی در سیره امیرالمومنین علی (ع) در جهت زدودن انحرافات بوجود آمده در عصر خلفا و احیا نسبت و سیره نبوی (ص) انجام گرفت.

سیره پیامبر اکرم (ص) همواره مورد مطالعه و تحقیق مستشرقان بوده است. آنان تقریبا در تمام ابعاد و زوایای زندگی پیامبر کتاب نوشته اند، به طوری که سیره پژوهی آنان به ویژه در قرون اخیر بسیار شگفت انگیز است.مطالعه مدخل «سیره و قرآن» نشان می دهد که مهمترین موضوعاتی که ذهن مستشرقان را به خود مشغول نموده عبارتند از: مصدر و منشاء سیرع، تاریخ نگاری سیره و قرآن، ارتباط سیره و زندگی پیامبر با قرآن و ایجاد شبهه در آن و ... هستند.بررسی تحقیقات آنان، مبین این واقعیت است که ریشه اصلی شبهات آنان به انکار وحیانی بودن قرآن و اقتباس سیره پیامبر از تورات و انجیل باز می گردد، به گون های که این موضوع یکی از پیش فرض های عمومی مستشرقان است. عوامل دیگری همچون ضعیف و بی اعتبار بودن منابعی که آنان در سیره پژوهی به آن تمسک جسته اند، عدم دسترسی و مراجعه آنان و یا عدم آشنایی با منابع اصیل اسلامی، ماهیت فهم و نگرش آنان به قرآن، روحیه غرض ورزی و تعصب نشات گرفته از پیشینه های کلیسایی سبب شده که پژوهش های آنان به نتیجه نرسد و دچار لغزش نسبت به قرآن و سیرهشود. این می طلبد که تلاشی جامع جهت بررسی و نقد علمی مطالب خاورشناسان صورت بگیرد و تصویری صحیح از قرآن و سیره بوسیله عالمان مسلمان ارائه شود.

بسیاری از انسان ها به خاطر برداشت ها ی غلط شان در مورد دنیا از راه مستقیم و درست خارج می شوند و دنیایی مذموم برای خود می سازند، برای این که آن ها در راه مستقیمباقی بمانند و به افراط و تفریط دچار نشوند، نیاز به اسوه و الگوهایی مثلپیامبر (ص) و علی (ع) دارند تا با بهره گیری از سیره آن بزرگوران دنیایی مطلوب داشته باشند. از این رو این پژوهش در پی آن است که با روش گردآوری اطلاعات و شیوه توصیفی و تحلیلی از نهج البلاغه و منابع روایی و تاریخی ویژگی های دنیای مطلوب را در سیره نبوی و علوی بشناساند. در بررسی های انجام شده در سیره نبوی و علوی این نتایج به دست آمده که دنیایی که انسان را از آخرت باز می دارد و دنیای منهای آخرت مذموم و ناپسند است، اما دنیای مطلوب، دنیایی که انسان در آناصولیمثل معنویت، اخلاق ... و روش های معنوی مثل شکر گزاری و انفاق یا روش های اخلاقی مثل امانت داری و مهرورزی ... و ویژگی ها و شاخص های همانند عدالت و مواسات، عقلانیت و اعتدال ... را مبنای بهره مندی از دنیا و نعمت های دنیا قرار دهد.

سخن و سیره‌ی امیرمومنان(ع) یکی از منابع مهم دینی است. از این رو پژوهش حاضر به تبیین جایگاه مصلحت در گفتار و رفتار امیرمومنان(ع) پرداخته‌ است. از آنجا که از واژه مصلحت در طول تاریخ برداشت‌های صواب و ناصوابی شده است و عده‌ای از آن سوء برداشت کرده‌اند، از سخن و سیره امیرمومنان(ع) ضوابطی را در این زمینه می‌توان در نظر گرفت. به مصالحی مانند حفظ دین، وحدت مسلمین، حفظ نظام و تقدم اهم بر مهم به دیده قبول نگریسته‌ شده ‌است. و دسته دیگر از دید امیرمومنان(ع) جزء مصالح مردود تلقی ‌شده؛ مانند مصلحت‌اندیشی بر ضد کرامت اخلاقی، ناسازگاری با عدالت، حفظ موقعیت و تضییع بیت‌المال مسلمانان، که آن حضرت بر اساس شرایطو اصول مشخصی با این دسته مبارزه ‌کرد. در فصل آخر این پژوهش مصلحت‌سنجی‌های آن حضرت، چه در وقایع قبل از خلافت مانند بیعت و همکاری با خلفا و چه در وقایع بعد از خلافت در زمان زمامداری مانند برخورد با سنت‌های جاهلی، احیای سیره‌ی نبوی و توجه به مصلحت، مورد تحلیل و واکاوی قرار گرفته است. البته مطالعه رفتار و مواضع امیرمومنان} حاوی نکات مهم و برجسته‌ای است که تحلیل و تجزیه آن، بدون توجه به ظرفیت‌های موجود جامعه آن‌روز ما را دچار ذهن‌گرایی و وهم در سنجش خواهد کرد. لذا کشف و شناخت این ظرفیت‌ها، هر چه بیشتر به گذشته برگردد، دشوارتر خواهد بود.