جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين نوشتار براساس احکام و فروع فقهي قضا در فقه اماميّه، شرايط و ويژگي‌هاي قاضي را واکاوي و مشخّصات قاضي منصوب و تحکيم از سوي حاکم اسلامي و ولايت داشتن آن ها را بررسي مي‌کند. پژوهش حاضر درچهار فصل سامان يافته است. نويسنده در مقدّمه با اشاره به اهمّيّت منصب قضا و عظمت آن در دين اسلام، هدف خود را از اين تحقيق مطرح مي‌کند. وي در فصل اوّل ضمن ارائه تعريف لغوي و اصطلاحي قضا و مفاهيم متناسب با آن در فقه اماميّه، تفاوت‌هاي داوري کردن و فتوا دادن را بيان کرده و حکم نقض، حکم قاضي و موارد جواز نقض حکم او را توضيح مي‌دهد. سپس اقسام قاضي، اعمّ از قاضي تحکيم و منصوب از سوي حکومت را بيان کرده و مشروعيّت قاضي تحکيم، شرايط معتبر در تحکيم، حکم تکليفي قضا، ويژگي‌هاي بحث از قضا در فقه اماميّه، معناي شرط، اصل عملي و اصل لفظي در شرايط قاضي را بررسيده است. وي در فصل دوم به مهم‌ترين صفات يک قاضي که در امر قضا و صدور حکم قضايي از سوي او لازم است، اشاره کرده و شرط علم، اجتهاد و عدالت او را شرح مي‌دهد. نگارنده در اين زمينه با اشاره به معناي لغوي و اصطلاحي اجتهاد، شرط بودن يا نبودن آن در قاضي را براساس فقه اماميّه بررسيده و ادلّه قائلين به شرطيّت و عدم شرطيّت اجتهاد، اعمّ از اجتهاد مطلق و متجزي را مطرح مي‌کند. نويسنده همچنين دليل هاي اعلميت داشتن يا نداشتن آن براي قاضي در تصدّي منصب قضا و نيز شرط بودن عدالت براي او را باز مي‌گويد. در فصل سوم شرايط قاضي براي اِحراز ولايت در قضا همچون: بلوغ، عقل، اسلام، ايمان، حلال‌زاده بودن، مرد بودن (رجوليّت) و آزاد بودن (بنده نبودن) و ادلّه فقهي هر يک در فقه اماميّه ذکر مي‌شود. در فصل چهارم برخي شرايط کمال در قضا، مانندِ علم به کتابت، داشتن قوّه ضبط و به ياد سپردن امور، گفتار و حوادث مختلف مربوط به قضاي خويش، بينايي، ناشنوا و لال نبودن و دليل هاي مربوط به هر يک از اين شرايط يا عدم شرط بودن آن ها بيان مي‌گردد. نويسنده، اين صفات را از آن جا که امکان دارد در حکم و داوري قاضي و از مدارِ عدل خارج شدن دخيل باشد، تجزيه و تحليل فقهي کرده است.

‫بررسي تاريخ جامعه اسلامي، نشان‌گر اوج گرفتن آنان تا مرحله بنيان‌گذاري تمدني عظيم، و سپس انحطاط و عقب‌ماندگي تدريجي آنان نسبت به ساير جوامع مي‌باشد. پژوهش حاضر علل اين پيشرفت و انحطاط را با توجه به آيات قرآن کريم مورد بررسي قرار داده است. دين اسلام، که برخوردار از آموزه‌هايي ساده، قوت استدلال، آميختگي با عاطفه و يقين، و سازگار با فطرت مي‌باشد، در ترکيب با خصوصيات و روحيات مسلمين، که برخوردار از ايمان تحول‌آفرين و مطابقت گفتار با رفتار انساني و اسلامي بوده و با وحدت و همبستگي از هيچ تلاشي دريغ نمي‌کردند، موجب گرديد تا در شرايطي که جهان از لحاظ اعتقادي، اخلاقي و اجتماعي در جهل، خرافه، توحش، ظلم و بي‌عدالتي فرو رفته، و آمادگي پذيرش آيين حق فراهم بود، پيشرفتي سريع و گسترده را براي مسلمانان به ارمغان آورد. اگرچه برخي معتقدند که اسلام عامل عقب‌ماندگي مسلمين است، اما واقعيت آن است که انحراف از مسير اصلي اسلام، که با فرقه‌گرايي عقيدتي و سياسي، زمامداران گمراه و بي‌لياقت همچون خلفاي اموي، عباسي و عثماني همراه بود، و نيز فعاليت‌هاي تخريبي دشمنان اسلام و اقليت‌هاي مذهبي که از نظر فرهنگي قدرت برابري با اسلام را نداشتند، و تلاش استعمار براي تخريب عقايد اسلامي و از هم‌گسيختگي وحدت بين آنان باعث شد که مسلمانان رابطه خود را با گذشته فراموش کرده، عزت و سيادت خود را از دست بدهند.آن‌ها با مخدوش کردن چهره‌هاي اصيل اسلامي، انديشه جدايي دين از سياست را نيز در جامعه رواج دادند. از نظر اعتقادي، قرآن عوامل انحطاط را در تيرگي روابط انسان با خدا، زير پا گذاشتن ارزش‌هاي معنوي يک جامعه، تفرقه، اختلافات طبقاتي و طغيان مترفين مي‌داند، و راه نجات مسلمين را بازگشت به اسلام و هويت واقعي خويشتن معرفي مي‌کند، تا با اتحاد و يکپارچگي موانع را برطرف کرده، و با جاري نمودن عدالت در همه ابعاد و عرصه‌هاي انساني به شکوه و عظمت حقيقي دست يابند.