جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحقیقات باستان‏شناسی و بررسی سیر تحول معماری مجموعه خانقاهی و آرامگاهی شیخ صفى‏ الدین اردبیلی بیانگر آن است که این اثر تاریخی فرهنگی، یکی از حلقه‏ های گمشده‏ ی هنر ایران در بین سده‏ی هشت هجری تا افول صفویان در ربع اول سده‏ی دوازده هجری اهمیت ویژه در بررسی تحولات معماری تشکیلات خانقاهی و آرامگاهی ایران و جهان اسلام دارد.بازنگری جدیدترین دستاوردهای معماری حاصل از مطالعات باستان‏شناختی در محوطه‏ های غرب و شرق مجموعه خانقاهی و آرامگاهی شیخ صفى‏الدین اردبیلی از جمله راهبردهای روشمند بررسی تحولات معماری چهارصد ساله این مجموعه مذهبی؛ از بنیاد اولین فضاهای مذهبی؛ زاویه و چله‏ خانه در ۷۰۰ هجری تا توسعه و الحاقات متعدد معماری و روند افول و تخریب بسیاری از آثار مجموعه است.تحقیقات علمی باستان‏شناسی سال‏های ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸ و ۱۳۸۵ به ترتیب در محوطه‏ های باستان‏شناسی غرب و شرق حیاط معروف به باغ شیخ فرصت مناسبی بود تا تحولات معماری این مجموعه به روش علمی با استفاده از مطالعات میدانی و کتابخانه‏ ای و تحلیل اسنادی مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین در رساله‏ ی حاضر برای شناخت روشمند این مجموعه مذهبی، کل پیکره‏ ی معماری آن همراه با بقایای حاصل از جدیدترین دستاوردهای باستان‏شناسی بررسی و ساختار تک‏ تک بناها به عنوان جزیی از کل، جای‏ نام‏ شناسی آن‏ها، هرمنوتیک تزیینات و گاهنگاری آثار معماری به صورت دقیق مورد بازبینی قرار گرفته ‏است. بررسی و تطبیق اسناد تاریخی با شواهد جدیدترین دستاوردهای باستان‏شناسی در محوطه‏ های تاریخی غرب و شرق مجموعه و بازنگری مدارک تاریخی بیانگر ارتباط آثار معماری دو محوطه با یکدیگر و انتساب آن‏ها به یک دوره تاریخی است. اجرای دو برنامه توسعه گسترده در سده‏ی هشت هجری و نیمه اول حکومت صفوی(۱۰۳۸-۹۰۷ ق)، این مجموعه را به یکی از بزرگ‏ترین و موثرترین مراکز خانقاهی و آرامگاهی ایران و حتی خاورمیانه تبدیل نماید و شرایط مناسب را برای تبدیل دارالارشاد اردبیل به مرکز خیزش نهضت ملی ایران و تشکیل دولت فراگیر شیعی آن را فراهم نماید.در ایجاد و توسعه و رونق این مجموعه مذهبی شیخ صفى‏الدین اردبیلی، عوامل مختلفی چون موقعیت خاص جغرافیایی اردبیل و پیشینه ‏ی تاریخی آن، وقف و موقوفات، تولیت مناسب، تجارت و اجاره اراضی و اخذ مالیات، دیدگاه تصوف و مریدان بی‏شمار، تشکیل دولت صفوی و دوام درازآهنگ آن، عفو و بخشش‏های مالیاتی، محبوبیت شیخ صفى‏الدین اردبیلی و شیوخ صفوی و نفوذ آن‏ها در حاکمان وقت، اهتمام شیوخ و شهریاران صفوی به امور مستمندان و بنیاد تشکیلات خیرخواهانه نقش موثر داشته‏ اند.

چکیده: در زندگى بشرى، چاره‏اى از دوستى و همنشینى افراد انسانى با یکدیگر نیست. تک تک انسانها با طبایع و عواطف گوناگونى که دارند، نقاط مشترک یکدیگر را مى یابند و با هم دوست و هم نشین مى‏گردند. از رهگذر این دوستی ها، و همنشینی ها است که نتایج متعددى به بار مى‏نشیند؛ خوش بختی، و یا بدبختی نصیب انسان می گردد. مسأله اثر گذاری هم نشین و همنشینی ها بر ساحت روح و روان انسان یکی از موضوعات بسیار مهم در تفکر دینی محسوب می گردد، چرا که انسان یک موجود موثر و متأثر است یعنی نه تنها بر محیط پیرامونش اثر میگذارد بلکه از آنهم تأثیر می پذیرد، اساسا زمانی که انسان وارد مجموعه از انسانها می شود به تعبیر جامعه شناسان روح جمعی حاکم بر آن مجموعه افسار مدیریت روح و روان انسان را بدست می گیرد اگر اعضای مجموعه انسان ها مزکی و تر بیت شده ای باشند روح جمعی انسان ها را بسوی سعادت رهبری می کند ولی اگر اعضا را انسان های فاجر، و فا سق تشکیل بدهند انسان به سمت انحطاط پیش می رود. لازم به یاد آوری است که میل به همنشینی، و رفاقت در دوران نوجوانی و جوانی از شدت و حدت بسیار والایی برخوردار است، لذا ضروریست که انسان درگزینش آن محتاطانه عمل نموده تا از آسیب های که شئونات زندگی مادی و معنوی آنها را دچار می کند؛ در امان باشد.جامعه شناسان ایجاد همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی جامعه را ناشی از عواملی چون اعتقادات و احساسات مشترک و تعادل و هماهنگی میان باورها و ارزش ها می دانند و عامل اصلی واگرایی انسانها را جدال و ستیز و کمبود امکانات مادی تلقی می کنند. در نگاه اسلامی از جمله عوامل تقویت کننده همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی در سطح نظری و عملیعلم و آگاهی ، باور وایمان ، مشورت و تفاهم، مهربانی و مدارا ، صفا و یکرنگی و نوعدوستی،پیمان برداری واعتماد ومحبت است وبرای رسیدن به انسجام وهمبستگی اجتماعی انتخاب یک دوست وهم نشین خوب را پیشنهاد می کند و خصوصیات را مانند : ایمان، احترام به مقدسات و مسائل دینی،راستگویی ،دوستی دوطرفه، دورو نبودن، خیرخواه بودن وخوش اخلاق بودن درنظر گرفته. وعوامل موثر در انتخاب هم‌نشین را: همجواری، نیازها و جاذبه‌ها و مشابهت. و عوامل موثر درهمنیشنی را: تلاش برای همرنگ کردن همنشینان، همنوایی و عدم خویشتن داری در برابر وسوسه های شیطانی می داند. وباالاخره آثار و نتایج فردی و اجتماعی برای همنشینی قایل است.واژگان کلیدى: هم‌نشین، انسجام، همبستگی، انسان، اسلام، اثرپذیری و اثرگزاری.