جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اسطوره‌ها و نماد‌ها قدیمی‌ترین لایه‌های فرهنگ معنوی یک جامعه را بازتاب می‌کنند. نماد‌ها در سیر تحولشان همه خصوصیات مراحل پیشین خود را از دست نمی‌دهند، چه در قالب و چه در محتوا آثاری از زندگی گذشته خویش را برایخود نگه می‌دارند. الیاده معتقد است دین، بازتابی از فرهنگ یک جامعه بوده و دین نماد‌ها را در بر می‌گیرد. با توجه به دو جریان فرهنگی متضاد در دوره آل‌بویه یکی فرهنگ اسلام‌خواهی با رویکرد شیعی و دیگری احیای هویت ایران قبل از اسلام، بسیاری از نقوش از نظر صورت تحت تاثیر هنر ساسانی و از لحاظ معنا تحت تأثیر عقاید شیعی قرار گرفتند. با حضور این نقش مایه‌ها بر روی آثار هنری این دوره خصوصا منسوجات این سوالمطرح می‌شود که معنا و مفهوم این نقوش در اسلام شیعی چیست؟ هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوایی ونماد‌شناسی نقوش آثار هنری این دوره بوده، ضمن اینکه به گونه‌شناسی نقوش نیز توجه شده‌است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف بنیادین و از لحاظ روش در مقطع نقد و شناسائی منابع ، تاریخی _ توصیفی است. روش توصیفی در مقطع شیوه نگارش و شناخت نقوش از نوع توصیفی _ تحلیلی می‌باشد. روش گردآوری اطلاعات به روش اسنادی، منابع مکتوب معتبر، مقالات علمی _ پژوهشی، پایگاه‌های اینترنتی، سایت‌ها و استفاده از پایان نامه‌ها ما را به این نتایج رسانید که نقش تکرار شونده بروی آثار هنری آل‌بویه، عقاب و عقاب دو‌سر است. کاربرد منسوجات با این نقش مایه اکثراً کفن یا پوشش قبر بوده‌است. بر این اساس چنین استنباط می‌شود که این نقش مایه با آئین مرگ، تدفین و جهان مردگان در ارتباط است. عقاب دو‌سر با دو چهره مرگ و زندگی در هند به‌صورت وایو، در بین‌النهرین به‌صورت انلیل و در ایران به‌صورت وای و زروان (خدای زمان) حضور می‌یابد. این خدای دوگانه به‌صورت مرغ دو‌سر (ایزد باد) شناخته‌شده که پدید‌آورنده زندگی در ابر باران‌زا و مرگ در طوفان و یکی از اسرار-آمیزترین خدایان هند و اروپائی است.

مقاصد شریعت اهداف و غایاتی است که شارع در تشریع خود لحاظ کرده است و اساساً احکام شرعی برای تحقق این غایات جعل‌شده است. با توجه به اهمیت موضوع و نقش مهمی که نگاه به مقاصد شارع در اجتهاد فقهی دارد شایسته است تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه صورت پذیرد تا ابعاد مسئله روشن‌تر و بحث از انسجام بیشتری برخوردار گردد. این پژوهش با روش کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی تحلیلی به بررسی مبانی و روش‌های کشف مقاصد شریعت پرداخته و جایگاه آن را در فرایند استنباط حکم شرعی با نگاهی تطبیقی در مذاهب اسلامی تحقیق نموده است به این صورت که ابتدا مطالب مرتبط با موضوع از منابع مذاهب اسلامی جمع‌آوری‌شده و پس از تقسیم‌بندی آن‌ها، نظرات مختلف در ارتباط با هر مسئله با یکدیگر مقایسه شده و پس تحلیل و بررسی نظریه مختار انتخاب‌شده است. بررسی و تحلیل متون فقهی علمای مذاهب اسلامی نشان می‌دهد که مقاصد شریعت نقش مهمی در مسیر استنباط حکم شرعی، توسعه و کارایی فقه و اجتهاد و نیز تطبیق و اجرای احکام شرعی دارد. اگرچه مقاصد شریعت نمی‌تواند به‌عنوان سند حکم شرعی قرار گیرد لکن می‌تواند به‌عنوان یکی از مرجحات در باب تعارض روایات و تزاحم قرار گیرد. همچنین مقاصد می‌تواند در فهم و تفسیر نصوص و به‌عنوان معیاری برای سنجش متن روایات بکار گرفته شود و درنهایت مقاصد در اصدار حکم حکومتی، قاعده سازی، نظام سازی فقهی، جلوگیری از احتیاط های ناروا و تطبیق و اجرای احکام شرعی نقش بسزایی دارد.

دو عنصر جاودانگی و خاتمیت دین اسلام – دو روی سکه این دین توحیدی و الهی است - از ویژگی های اصلی آن شمرده می شوند، که به ثبات و نامتغیر بودن این دین مبین، دلالت دارند. و این در حالی است که لازمه حیات دنیوی، تغییر و سیلان است. در یک دیدگاه – به ویژه در میان نو اندیشان دینی - این تعارض (ظاهری) میان دو گزاره: جاودانه بودن حقائق و احکام دین از یک سو و متغیر بودن نیاز ها، از سوی دیگر، دلالت بر این دارد که: تأثیر مقتضیات هر عصر بر استنباط احکام، از ویژگی های مسلم شریعت اسلام، می باشد !؟. در مقابل نیز، کثیری از عالمان و اندیشمندان دینی، بر اساس ادله خود، بر این باورند که: شارع مقدس، دین خاتم و پایانی خود را – بر مبانی پایدار و ضوابط و روش های خلاق و استوار – چنان تشریع فرموده است که همواره و برای جاودانگی تاریخ – تا روز قیامت - پاسخ گوی نیاز های فردی و اجتماعی متغیر باشند. «نکاح» و «ازدواج » نیز، امری است که (ظاهرا) در تمامی ادیان الهی، با دیده تقدس و احترام به آن نگریسته شده است. و در شریعت اسلام نیز، نهاد خانواده به عنوان مهمترین رکن – و اولین واحد تشکیل دهنده ی - جامعه می باشد که اگر بر پایه رعایت حق الله و حق الناس – که در متن دین مبین، پیش بینی شده - بنا شود دچار تزلزل نخواهد شد. بنا بر دیدگاه نخست؛ به نظر می رسد که احکام (فرعیِ) مربوط به زوجین نیز، مانند برخی دیگر از احکام اسلامی، در اثر تحول شرایط زمان و مکان در مواردی - با رعایت اصول و قواعد ثابته ی فقه اسلامی – می تواند امکان تغییر پیدا کند. این پژوهش، به روش «توصیفی – تحلیلی» انجام شده و نتایج حاصله، حاکی از آن است که حقوق و تکالیف زوجین شامل دو قسم مشترک و مختص(به هریک) است که از مهمترین آنها حسن معاشرت و معاضدت، حق تمکین و اطاعت ، حق نفقه و مهریه و ... می باشد و شارع مقدس برای آنها قواعد و احکامی خاص، را وضع فرموده است. نیز؛ از نگاه نخست، برخی از این احکام، ممکن است، با تعلق به موضوع های جدید – به مناسبت تغییر، در برخی قیود و شرایط؛ اعم از زمانی و مکانی وغیره – و متناسب با مواضیع جدید خود، به احکام جدید متحول شود. از جمله مواردی که امکان تغییر در آن ها؛ در برخی شرایط - و بر پایه ی اصول، قواعد و احکام اسلامی - از هر دو دید گاه، مورد بر رسی قرار گرفته، عبارتند از تمکین ، نفقه، مهریه ، اشتغال زوجه و ... ؛ که با توجه به آیات و روایات مرتبط – و نگاهی به آراء برخی صاحب نظران - در رساله به آن پرداخته شده است.