جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫شهيد صدر از علماي بزرگ اسلامي است که نوآوري‌هاي گسترده‌اي را در عرصه اصول فقه، ارايه نموده است، و پژوهش حاضر به بازشناسي اين آرا و انديشه‌ها پرداخته است. شهيد صدر برخلاف مشهور که علم اصول را علم به قواعدي دانسته‌اند که در راستاي استنباط احکام شرعي قرار مي‌گيرد، براي اجتناب از ايرادات اين تعريف، علم اصول را "علم به عناصر مشترک فرآيند استدلال فقهي بر جعل شرعي کلي" تعريف کرده است. او همچنين حقيقت حکم شرعي را "قانون‌گذاري صادره از طرف خدا براي نظام‌بخشي به زندگي انسان" دانسته است. از نظر شهيد صدر، "حفظ ملاک اهم" بهترين راه براي سازش کامل حکم ظاهري و حکم واقعي است؛ و فرق ميان اماره و اصل نيز ريشه در اهميت ملاک‌ها دارد؛ يعني اگر اهميت از لحاظ احتمال باشد اماره است، و اگر اهميت از لحاظ محتمل باشد اصل عملي است، و اگر اهميت از هردو سرچشمه بگيرد اصل تنزيلي است. او تعلق امر را نيز به‌صورت‌هاي ذهني مي‌داند نه افعال خارجي. در بحث علم اجمالي، به‌دليل آن‌که شهيد صدر حجيت قطع را ذاتي نمي‌داند، و در صورت علم اجمالي، قاطع به وجوب جامع ممکن است خود را مخاطب شارع ببيند، ايشان براي امکان ترخيص، محذوري نمي‌بيند. او همچنين "توقف جزا بر شرط" را ضابطه‌اي براي مفهوم داشتن جمله شرطيه دانسته است. در نظر شهيد صدر، يقين در تواتر به‌واسطه حساب احتمالات حاصل مي‌شود؛ و اجماع نيز از طريق حساب احتمالات، راهي براي احراز دليل بر حکم شرعي مي‌باشد و نه دليل صحت خود حکم. همچنين به‌دليل آن‌که کشف مرتکز ذهني نزد متشرعه، ملاک حجيت اجماع است، پس اجماع مرکب نمي‌تواند حجت باشد. او قاعده تسامح در ادله سنن را نمي‌پذيرد، و موضوع حجيت ظهور را ظهور تصديقي به شرط عدم علم به قرينه منفصله مي‌داند. شهيد صدر برخلاف مشهور، تکليف را در صورت اضطرار به سبب سوء اختيار مکلف، ثابت مي‌داند؛ و به عدم ملازمه ميان حکم شرع و حکم عقل اعتقاد دارد.