جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫تحولات و حوادث اجتماعي مانند قيام‌ها، انقلاب‌ها، جنبش‌ها و شورش‌ها محصول عوامل و انگيزه‌هاي سياسي، اجتماعي، اقتصادي و مذهبي است، که قيام امام حسين(ع) نيز از اين امر مستثني نيست. بررسي زمينه‌ها و عوامل قيام امام حسين(ع) و چگونگي شکل‌گيري اين قيام در ابعاد مختلف، مهم‌ترين مسئله اين رساله است که عواملي چون جريان سقيفه بني‌ساعده، تحولات سياسي اجتماعي پس از رحلت پيامبر، و عملکرد خلفاي سه‌گانه و امويان، در ايجاد آن موثر دانسته شده است. نظريه‌هاي مختلفي از جمله نظريه تعبد، مديريت، نزاع حق و باطل، دفاع، انقلاب، و اصلاح درباره قيام امام حسين(ع) ارائه گرديده، که از ميان آن‌ها، نظريه اصلاح به اهداف امام نزديک‌تر است. با انحراف از جانشيني پيامبر، و اقدامات تبعيض‌آميز خلفا به‌ويژه عثمان، و سيطره امويان بر امور اسلامي و پيدايش بدعت‌هاي ديني توسط معاويه و يزيد، جامعه به‌سوي بحران سوق داده شد. خلافت يزيد و بيعت خواستن اجباري او از امام حسين(ع) ، زمينه سياسي قيام امام را فراهم نمود. انحراف جامعه ديني از سيره پيامبر اسلام(ص) ، که از ره‌آوردهاي سقيفه مي‌باشد به مهجوريت اهل بيت(ع) و بازگشت جامعه به سنت‌هاي جاهلي انجاميد؛ در نتيجه با آغاز خلافت يزيد، شيعيان و ياران پيامبر چنين وضعيتي را تحمل نکردند و امام پس از عدم بيعت با يزيد، دعوت کوفيان را پذيرفت و در مسير حرکت به‌سوي کوفه، قيام خونين آن حضرت شکل گرفت. عامل امر به‌معروف و نهي از منکر نقش اساسي را در اين قيام دارا بود. از سوي ديگر مي‌توان گفت که پيدايش نظام طبقاتي و زنده شدن تعصبات قبيله‌اي، و عملکرد عمر، عثمان و معاويه در تقسيم بيت‌المال، جامعه را به دو قطب اقتصادي تبديل کرده بود؛ و کوفيان و موالي که از حقوق مساوي اقتصادي بي‌بهره بودند تلاش کردند با قيام عليه امويان و کسب قدرت سياسي حقوق از دست رفته خود را بازيابند و با تمسک به امام حسين(ع) عدالت را برقرار نمايند.