جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫پس از تشکيل نخستين دولت اسلامي توسط رسول خدا‌( در مدينه، مسأله فتوحات بخش مهمي از تاريخ اسلام را به خود اختصاص داده است. پژوهش حاضر با روش توصيفي و تحليلي به بررسي رفتار و عملکرد سياسي و اجتماعي مسلمانان در زمان فتح سرزمين‌هاي جديد پرداخته است. پس از صلح حديبيه در زمان رسول خدا‌(، سپاه اسلام توانست به تدريج تمام جزيرة‌العرب را فتح نمايد. در عصر خلفا و پس از پايان جنگ‌هاي رده، فتوحات مسلمانان به‌سوي شامات و عراق آغاز شد، و در مدت اندکي، فاتحان مسلمان، سرزمين‌هاي بسياري از امپراتوري روم شرقي و ساساني را تصرف کردند. اين فتوحات در زمان معاويه و مروانيان نيز در شرق و غرب جهان اسلام ادامه يافت. مسلمانان در عصر رسول خدا‌(، با انگيزه ديني و رفتار مبتني بر موازين وحياني به ميدان فتوح وارد مي‌شدند، و تنها آرمان ايشان گسترش دين اسلام بود. در عصر خلفا نيز اگرچه فراخوان نيروها براي اعزام به عرصه‌هاي فتوح با دو انگيزه ديني و اقتصادي همراه بود اما به دليل نزديکي به زمان رسول خدا‌(، نظارت و ساده‌زيستي دو خليفه نخست، و فرمان ايشان مبني بر رعايت مقررات اسلامي و معيارهاي ديني، فاتحان مسلمان در مجموع عملکرد و رفتار مثبتي داشته، و از کشتار، تخريب و غارت خودداري مي‌کردند. در اين دوره پرداخت جزيه و خراج، امنيت مالي و جاني مردم سرزمين‌هاي فتح شده را در پي داشت. البته در دوران پيامبر اسلام(ص) و خلفا، تخلفاتي نيز از سوي فاتحان مسلمان صورت مي‌گرفت، که با سرزنش و توبيخ رسول خدا‌( و خلفا روبرو مي‌شد. اما تبديل خلافت اسلامي به حکومت موروثي پادشاهي در عصر امويان، تغييرات بسياري را در انگيزه‌هاي خلفاي اموي، کارگزاران ايشان، فرماندهان و سربازان ايجاد کرده بود، که عملکرد فاتحان مسلمان را متفاوت مي‌ساخت؛ دست‌يابي به اموال و غنايم، نقش مهمي در فتوحات اين دوره ايفا مي‌کرد؛ هرچند افرادي هم بودند که با انگيزه گسترش دين اسلام، در اين دوره فعاليت مي‌کردند.