جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫مسأله اصلي اين پژوهش، بررسي فرهنگ و تمدن اسلامي از سال 389 تا 617 هجري قمري در آسياي مرکزي، خراسان قديم، تمامي ماوراء النهر و بخش شرقي ترکستان است، که امروز شامل کشورهاي ازبکستان، تاجيکستان، قزاقستان و قرقيزستان مي‌شود. با وجود آرايه‌هاي قومي و جمعيتي آسياي مرکزي، نفوذ اسلام در اين منطقه با سرعت قابل ملاحظه‌اي صورت گرفت، و نهادهاي بزرگ مذهبي مانند مساجد، مدارس و کتابخانه‌ها بنا گرديده، و دانشمندان بزرگي در اين منطقه از جهان اسلام، پا به عرصه ظهور نهادند. تمدن اسلامي در اين منطقه، از دوره غزنويان، سلجوقيان و خوارزمشاهيان در زمينه‌هاي گوناگون علوم و معارف، شعر و شاعري، گسترش مراکز علمي و فرهنگي، صنعت و هنر، تجارت و بازرگاني، معماري و عمران و تصوف و عرفان رشد چشم‌گيري يافت. مسلمانان آسياي مرکزي در دوره مورد مطالعه، نه‌تنها در زمينه توسعه قلمرو ارضي رشد نموده بودند، بلکه با کمک اسلام، نظام اجتماعي و فکري منطقه نيز دچار تحول شده، و با بهره‌گيري از آموزه‌هاي ديني و تربيت دانشمندان نامي در زمينه علوم، فلسفه، اخلاق، صنايع، هنر و ديگر مظاهر فرهنگ و تمدن اسلامي، پيشرفت قابل توجهي نمودند؛ به‌گونه‌اي که اين دو قرن، به يکي از حلقه‌هاي درخشان تمدن و دوره‌هاي طلايي فرهنگ اسلامي و ادب فارسي تبديل گرديده است. رشد فرهنگ و تمدن اسلامي از دوره سامانيان، با حمايت از علماي بزرگ آغاز گشت، و غزنويان نيز روش سامانيان را در پيش گرفتند، و در مقايسه با ديگر حکومت‌ها، در بخش علوم، توسعه مراکز فرهنگي و آثار معماري و هنري، به پيشرفت چشم‌گيري دست يافتند. گرچه سلجوقيان اين روند را با تأسيس مدارس نظاميه سرعت بخشيدند، اما با قتل عام اسماعيليان، و توسعه اقطاع‌داري در زمينه فکري و اقتصادي دچار رکود گشتند. همچنين خوارزمشاهيان نيز با در پيش گرفتن رويه‌اي نادرست در زمينه حکومت و سياست، ناکارآمدي خود را نشان دادند.