جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫بررسي آيات و روايات نشان مي‌دهد که تحقيق و کاوش در فلسفه احکام، هيچ مانعي ندارد، و حتي بر اساس اقتضائات زماني، و خصوصاً براي دفاع عقلاني از احکام ديني، مي‌تواند ضرورت پيدا کند. در اين راستا، مي‌توان گفت که اصول و ضوابط حاکم بر نظام کيفري اسلام، ريشه در وحي و حکمت الهي داشته، و با فطرت انساني سازگار است. اين ويژگي که مبتني بر شناخت درست از تمام ابعاد وجودي انسان است، نظام حقوقي اسلام را از ساير مکاتب جزايي متمايز ساخته و از افراط و تفريط موجود در آن مکاتب، محفوظ مي‌دارد. تساوي در مجازات، قانوني بودن مجازات، شخصي بودن مجازات، اصل برائت، ممنوعيت شکنجه و منع تجسس، از ديگر ويژگي‌هاي نظام کيفري اسلام است. دانش حقوق درباره فلسفه مجازات به دو نظريه "سزادهي" و "اصالت فايده" اکتفا کرده است؛ اما به نظر مي‌رسد که براي تبيين فلسفه مجازات از ديدگاه اسلام، بايد نظريه‌اي دوگانه و ترکيبي ارايه کرد که بر کل نظام کيفري اسلام حاکم است. بر اين اساس، درباره قصاص مي‌توان گفت که اسلام در حکم قصاص، هم به جرم و استحقاق مجرم و تحقق عدالت توجه کرده، و هم آثار و نتايج فردي و اجتماعي آن مانند ابقاي حيات، جلوگيري از هرج و مرج، امنيت اجتماعي، اصلاح و تربيت، و تسلي و التيام روحي اولياي مقتول را از نظر دور نداشته است. پس با مجازات قصاص هم اهداف رويکرد گذشته‌نگر، و هم اهداف رويکرد آينده‌نگر تأمين مي‌گردد. مهم‌ترين کارکرد قصاص، حفظ حيات انسان‌ها مي‌باشد، که براي تحقق آن، وجود قانون قصاص مهم‌تر از اجراي آن است. اشکالاتي هم که درباره حکم قصاص مطرح مي‌شود، يا ريشه در عدم آشنايي با خصوصيات و اصول موجود در نظام کيفري اسلام دارد، و يا معلول عناد و دشمني نسبت به دين اسلام است که با اغراض سياسي جهت ايجاد تزلزل در احکام جزايي اسلام به آن دامن زده مي‌شود.