جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عنوان موضوع « شهید و شهادت در قرآن و سنت» است. شهید از ماده « شهد» که در لغت بر حضور، آگاهی و آگاه کردن دلالت می کند و در قرآن و حدیث افزون بر معنای لغوی، به معنای کشته راه خدا هم به کار رفته است و شهادت در هر دو معنا مصدر آن می باشد. نویسنده اثر پیش رو را در 5 بخش و 11 فصل با عناوین زیر سامان بخشیده است: 1-مفهوم شناسی شهید و شهادت 2- عوامل توفیق شهادت 3- مقام شهید 4- معادل های شهادت روش های تحقیق بکار رفته: تحلیلی، توصیفی، کتابخانه ای، بنیادی،دینی است و مهمترین منابع مور د استفاده کتاب های تفسیر قرآن کریم، حدیث و در مواردی هم تاریخی ، اخلاقی و فقهی می باشد. و رهاورد بحث مطالب زیرند: وجه نامگذاری کشته راه خدا به شهید با معنای لغوی آن مرتبط است زیرا گفته اند : فرشتگان رحمت شاهد اویند، خدا و فرشتگان در بهشت شاهد اویند، شهید ناظر بر کرامات و نعمت های الهی است، همچنان زنده و حاضر است و ... قرآن کریم و سخنان معصومان(ع) ارزس شهادت را به خوبی بیان کرده اند و آن را برترین مرگ و قطره خون شهید را محبوب ترین قطره ها نزد خداوند دانسته اند و ... ارزش شهادت والاتر از آن است که در پی عوامل دستیابی به آن نباشیم، این عوامل در دو دسته فردی و اجتماعی قرار می گیرند. فردی: اخلاقی: صبر، استقامت ، شجاعت، تسلیم و ایثار گری و معرفتی: اخلاص، یقین به آخرت و دعا و اجتماعی شامل: جهاد و دفاع است. شهید در همه ادوار حیات : دنیوی، برزخی، و اخروی، از مقام والایی برخوردار است. در دنیا راه، خون، هدف و شخصیت او ارزشمند است.علاوه بر آن جامعه ای فعال و حق جو ، تقدیم بشریت می کند. شهید با رخت بستن از دنیا زندگی خود را حفظ می کند و به عالم برزخ وارد می شود. در آنجا زندگی دوباره ای را آغاز می کند و در تفاسیر مختلف بیان شده است که : شما حال شهیدان را درنمی یابید، ایشان زنده اند و از فضل و روزی خدا بهره مند می شوند. علاوه بر آن بازخواست قبر ندارند و در سرور کامل به سر می برند. در آخرت فضایل بی شماری نصیب شهیدان می گردد: ایشان نخستین گروه بهشتی می باشند و پاداش بی نظیری به آنان داده خواهد شد بهترین منازل در انتظار آنان است، آنان شفاعت کندگان روز محشرند، و ملائکه آنان را غسل می دهند و مهمترین پاداش آمرزش گناهان و نظر به وجه الله می باشد. خون شهید آن قدر والا و ارزشمند است که طبق احکام فقهی با لباس های خون آلوده ی خود بدون غسل و فقط با نمازگزاردن بر او دفن می شود. پاکی بدن او به حدی است که لمس نمودنش مستوجب غسل مس میت نیست. در اجتماع: مشارکت در تشیع و تجلیل شهید، گریه بر او، دارای ارزش و ثواب می باشد،چرا که پیامبر اکرم(ص) خود به تشییع شهدا می رفتند و در کنار جنازه ی آنان اشک می ریختند و دیگران را نیز به این کار تشویق می کردند. حرمت خاک و مزار شهید هر دو تا حدی است که بر زیارتش پاداش فراوانی ثبت می شود. ارزش و اهمیت خانواده های شهدا در نزد خدا بسیار بالا است، چرا که پیامبر به خانواده های شهدا ارج می نهادند و برای آنان احترام خاصی قائل بودند. و ثواب تسلیت و همدردی با خانواده های شهدا به آنان آرامش خاطری می بخشد و خداوند در قیامت بهترین پاداش را به تسلیت دهنده عطا خواهد کرد. و در پایان باید گفت: فرصت نیل به مقام شهادت تعطیل بردار نیست زیرا خداوند آن قدر به بندگان خود لطف و عنایت دارد که فرموده است:اگر بندگان من اعمالی را از روی اخلاص انجام دهند ثواب شهادت به آنان می دهم. موارد ذیل اجری معادل پاداش شهید دارد: 1) امور قلبی: صادقانه از خدا درخواست شهادت کند،روابط دوستی اش، برای خدا باشد و به خاندان ائمه عصمت و طهارت(ع) عشق بورزد و ولایت آنان را بپذیزد. 2) اعمال: دفاع از حق خود و خانواده، صبر بر بیماری، مرگ در حوادث طبیعی، تحمل فقر و ناداری، مرگ طالب علم و ...

در این پایان نامه که به شیوه واژه ای تهیه و تدوین شده است دو کلمه شکر و کفر در آیات قرآن کریم بررسی شده اند مباحث این پژوهش عبارتند از: معنای لغوی و اصطلاحی شکر و کفر، رابطه شکر با فزونی نعمت، مقام شاکرین، درجات کفر و کافر، اوصاف کافران در قرآن.

تعریف شکر : شکر ثناگویی در مقابل نعمت است که در مقابل آن کلمه کفر است که به معنی نیستان و پوشاندن نعمت است یعنی نوعی تعظیم و احترام بین افراد با خدای پوش یا با بندگان خدا است که هم به صورت فردی و هم اجتماعی واقع می شود. شکر دارای آثار و پیامدهای فراوانی است که در آیات و روایات و احادیثی که به ما رسیده اگر توجه کنیم می بینیم که به آن چقدر اهمیت داده اند. زنده کردن حس شکرگزاری و قدردانی در مردم در برابر نعمت های خدا تنها برای این است که طبق فرمان فطرت در برابر بخشنده نعمت، خضوع کننده او را بشناسد و فرمانش را به جان و دل پذیرند و به به این وسیله هدایت و تربیت شوند نه اینکه شکرگزاری کمترین اثری در مقام با عظمت پروردگار داشته باشد بلکه اثر آن همانند آثار همه عبادتها و فرمانهای خداوند به انسان داده که انسانها از شمارش آن عاجزند نعمت سلامتی، وطن، پدر و مادر آسمان و زمین… که ما انسانها به این چیزها دقت نکردیم و به شکر خدای تعالی نپرداخته ایم. اولین اثر شکر نعمت آن است که هر شکر باعث فزونی نعمت می شود که خداوند خود در قرآن به این مورد اشاره کرده است. اثر دیگر شکر اعتراف به خداوند است که معرفت و شناخت نسبت به خداوند در انسانها ایجاد می شود و کاملترین مرتبه شکر الحمدالله رب العالمین است. و عبرت گرفتن از گذشتگان که مرتبه شکر را در حق خدای تعالی بوجود نیاوردند.

تحقیقی که در پیش رو دارید، « شکر نعمت از دیدگاه قرآن و سنت و تأثیر فردی و اجتماعی آن» می باشد. یکی از مهم ترین واجبات فراموش شده، شکر نعمت است. کمتر کسی وجود دارد که این مقوله را بر خود فرض بداند و نسبت به عدم انجامش خود را مقصر شمارد. در صورتی که یکی از راه های مهم تحصیل رضای خداوند، دارا بودن روحیه قدردانی و شکرگزاری از نعمت های الهی است. شکر فقط، گفن الحمدلله نیست، بلکه این یکی از مراحل سه گانه شکر است. شکر قلبی ( که همان توجه و شناخت منعم است) و شکر عملی ( یعنی استفاده از نعمت ها در همان مسیری که به خاطر آن آفریده شده اند.) مراحل بعدی شکر می باشند که اگر این سه مرحله با هم محقق شود ، شکر حقیقی صورت گرفته است. کسانی در زندگی موفق هستند و احساس خوشبختی می کنند که به طور قلبی، انسان های راضی و شاکر باشند و با زبان ، هم معترف به این نعمت های بی شمار الهی باشند؛ ولی کسانی که نعمت های ارزشمند خداوند را نمی بینند و یا آن را انکار می کنند؛ دچار کفران نعمت شده اند، نه تنها در زندگی موفق نیستند و احساس خوشبختی نمی کنند، بلکه پیوسته احساس کمبود و نداشتن امکانات می کنند که این، حالت بسیار آزار دهنده ای برای انسان ها است.

عنوان پژوهش « شکر نعمت از دیدگاه قرآن و سنت» می باشد. این پژوهش سعی دارد فرد و جامعه را با مفهوم و مراتب شکر آشنا سازد و با بیان آثار فردی و اجتماعی آن انسان ها را در جهت کسب این فضیلت بزرگ اخلاقی تشویق نماید. از طرفی ایجاد روحیه شکرگزاری در فرد و جامعه و توجه دادن جامعه به شکر عملی به عنوان کامل ترین شکرگزاری از نعمت ها و آثار و برکات چنین شکری در جامعه نیز، از دیگر اهداف این پژوهش است. برای این منظور، در کتب اخلاقی، روایی و تفسیری مختلف این موضوع جستجو شده و روش جمع آوری اطلاعات نیز کتابخانه ای و به صورت فیش برداری بوده است. شکر، یکی از برترین اعمال و دارای فضیلت بسیار است و از سه عنصر علم و حال و عمل تشکیل شده که علمای اخلاق از آن به حقیقت شکر تعبیر کرده اند. شکر دارای سه مرحله قلبی، زبانی و عملی است که هر سه مرحله شکر، عقلی و وجدانی است و کسانی که به آنها نعمت عقل اعطا شده است می فهمند که باید همه ی مراحل شکر را در مقابل منعم خود انجام دهند، و کوتاهی در هر مرحله حمل بر ناسپاسی می شود و عقلاً ناپسند است. تلاش و توصیه اهل بیت«علیهم السلام» همواره این بوده است که در جوامع انسانی و به خصوص جوامع اسلامی روح سپاس گزاری و شکر زنده بماند و تقویت شود. از راه های ایجاد روحیه و انگیزه شکرگزاری می توان، تفکّر در نعمت های الهی، راضی بودن به قضا و قدرالهی، نگاه به پایین تر از خود درامور دنیوی و بالاتر از خود در امور دینی را نام برد که توجّه به این امور ریشه های ناسپاسی را می سوزاند و روح شکرگزاری را در انسان زنده می کند. ستایش و تمجید از شکر ملازم با نکوهش وذمّ از کفراست. در قرآن و روایات به مذمّت کفران نعمت پرداخته شده و از کفران نعمت به عنوان آفت نعمت ها یاد شده است. کفران نعمت سبب برخی ناهنجاری ها می شود از جمله پستی و حیوانیت، زوال نعمت، کم شدن احسان و نیکی... . از انگیزه های ناسپاسی می توان به جهل به منعم، نشناختن ارزش نعمت ها، فراوانی نعمت و... اشاره کرد.

موضوع این تحقیق صبر از دیدگاه قرآن و سنت است . آشنایی هر چه بیشتر با صبر و اهمیت و ارزش آن درآیات و روایات ائمه ی اطهار « علیهم السلام » از اهداف این تحقیق می باشد . در این تحقیق سعی شده است علاوه بر قرآن از منابع روایی، اخلاقی ، تفسیری و تا حد امکان از کتب دست اول استفاده شود ؛ مضاف بر این که از مراجع و منابع مربوط به این مطلب به قلم اندیشمندان بزرگ اسلامی نیز مدد گرفته شده است از جمله : مکارم الاخلاق شیخ طبرسی ( رحمة الله علیه ) ، اصول کافی شیخ کلینی ( رحمة الله علیه ) ، معراج السعادة ملا احمد نراقی و ... . نوع کار هم به شیوه کتابخانه ای می باشد . استقامت و پایداری در امور زندگی و گریز از تسلیم و ضعف و اظهار عجز در برابر مشکلات حقیقت صبر را تشکیل می دهد . صبر اصولاً برای ادامه ی زندگی هر انسانی به ویژه مؤمنان ، ضرورت دارد؛ چرا که زندگی انسان از همان آغاز خلقت با سختی ها و رنج ها آمیخته شده است . ارزش صبر در مکتب تربیتی اسلام به اندازه ای است که در ردیف ارکان و پایه ی ایمان به خداوند قرار گرفته است . قرآن جایگاه صبر وصابران را در کنار ارزش های والای معنویی همچون یقین ، شکر ، تقوا ، توکل ، عمل صالح و ... آورده است و این مطلب اهمیت فضیلت صبر را می رساند . صبر به لحاظ طاعت و معصیت ، مصیبت و نعمت ، مراتب صابران ، حکم صبر، قوای انسانی و ... دارای اقسامی است. از میان سه قسم اول ، صبر بر معصیت ، درجه و رتبه ی بیشتری نزد خداوند دارد . البته صبر بر نعمت را نیز افضل صبر ها می دانند . قرآن مجید در کنار توصیه های فراوان به پیامبر اسلام و مسلمانان راه های دست یابی به فضیلت صبر را به تفصیل بیان داشته است که عبارتند از : شناخت طبیعت زندگی دنیا ، خودشناسی ، باورداشتن پاداش او ، امید قطعی به گشایش ، ایمان به قضا و قدر و مطالعه ی زندگی قهرمانان صبر. آثار صبر در این تحقیق به دو گروه تقسیم شده است. آثار صبر در ارتباط با خدا که شامل محبت و دوستی پروردگار ، پاداش بدون حساب در قیامت، بهره مندی از بهشت و نعمت های آن و بهترین عامل نجات در قبر می باشد . و آثار و پیامدهای صبر در ارتباط با خود انسان که بسیار فراوان است عبارتند از : نیکو زیستن ، بندگی خداوند و عمل به وظایف ، ترقی و تکامل در پرتو صبر ، مصونیت از طغیان و خسران ، آسانی پس از صبر بر سختی و ... . با توجه به آثار و فضیلت صبر و پاداشی که خداوند برای صابران قرار داده است باید به دنبال یک سری راه کارهایی بود که از طریق تبلیغ آنان ، روحیه ی صبر و استقامت و توکل را در میان جامعه ، خصوصاً قشر جوان زنده و تقویت کرد و آنان را به زندگی امیدوار ساخت.

موضوعات این تحقیق بدین قرار است: معنای صبردر لغت و اصطلاح، تعاریف صبر از نظر علمای اسلام ودیگران، مفاهیم صبر مستفاد از آیات و روایات، دامنه صبر به لحاظ انواع و مراتب، اهمیت صبر، ضرورت صبر، امر به صبر، رابطه صبر با موضوعات دیگر نظیرحق، عمل، صلوة، استقامت، امر به معروف و نهی ازمنکر، جهاد، ریاضت و رحمت، عوارض و علل بی صبری، رابطه صبر با مفاهیم اخلاقی مثل ایمان، تقوا،یقین، شکر، علم و توکل، آثار صبر مانند ایجاد آرامش،نشانه و پاداش و مصادیق صابران، قهرمانان صبر دراسلام اعم از زنان و مردان.

این پژوهش مشتمل بر ده فصل به این شرح است: فصل اول، کلیات: معنای لغوی صبر، معنای اصطلاحی صبر؛ فصل دوم، اقسام صبر: صبر بر معصیت و طاعت و مصیبت و نعمت و رفاهیت و صبر جمیل و انواع دیگر صبر؛ فصل سوم: مقام و جایگاه صبر در قرآن، تقسیم دیگر صبر از کتاب مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة؛ فصل چهارم، صبر پیامبران صاحب شریعت؛ فصل پنجم، نقش صبر در زندگی رهبران؛ فصل ششم، آثار جهادی صبر؛ فصل هفتم، آثار اخروی صبر؛ فصل هشتم، عواقب بی صبری؛ فصل نهم، واژه ی صبر در تفاسیر؛ فصل دهم، صبر در متون روایی

یکی از موضوعات بسیار مهمی که از زمان های بسیار دور تاکنون در جامعه اسلامی مورد بحث و گفتگو بوده است، مسئله صبر است که از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. در نزد ائمه علیهم السلام نیز این موضوع همیشه مورد تأکید واقع شده است که داشتن صبر، آثار و نتایج خوب دنیوی و اخروی را به دنبال دارد. امروزه این موضوع به فراموشی می رود و کمتر دیده می شود که افراد در کارها صبر داشته باشند. روشی که من در انجام این کار و طرح این تحقیق دنبال کردم روشی است که برای هر کسی مقدور می باشد.البته در ابعاد متفاوت، همان روش کتابخانه ای است. منابع مختلفی را در نوشتن این پایان نامه مورد استفاده قرار گرفت منابع مختلفی روایی، تفسیری، اخلاقی،... در این پژوهش مورد استفاده قرار داده شده از جمله«تفسیر نمونه» در جلدهای مختلف می باشد که جناب ناصر مکارم شیرازی آن را در اختیار ما قرار داده و نمونه دیگر « تفسیر المیزان» از جناب سید محمد حسین طباطبایی به ما عرضه شده است. و منابع روایی « اصول کافی» نوشته محمد بن یعقوب کلینی همچنین « بحارالانوار» از علامه محمدباقر مجلسی و « میزان الحکمه» نوشته محمد محمدی ری شهری می باشد. از منابع اخلاقی که من از آن استفاده نموده ام « اخلاق در نگاه علامه» نوشته علی اصغر عزیزی تهرانی « مبانی اخلاق» نوشته محمدرحیم نوری و تعدادی کتب دیگر بوده است. و از فرهنگ لغاتی مثل « فرهنگ فارسی معین» نوشته محمد معین و « فرهنگ فشرده سخن» مولف حسن انوری استفاده شده است. نتایج بدست آمده از این تحقیق به شرح ذیل می باشد: 1 صبر خواهش های نفسانی را از انسان دور می کند. 2 زیباترین ارزش های اخلاقی است. 3 صبر نفس را از بی تابی در هنگام گرفتاری و مشکلات نگه می دارد و انسان صبور در برابر مشکلات سختی ها و ناملایمات بردبار است. 4 صبر عامل حفظ دین و نگاهبان انسان از بی میل شدن به حق و حقیقت و عامل تقویت روح و روان و حافظ انسان از افتادن در دام شیطان است.