جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله درصدد است با روش تحليلي ـ توصيفي رهاوردهای آیت‌الله مصباح در بررسی اقسام میل، چیستی و اقسام تزاحم امیال با استناد به آیات قرآن را بررسی نمايد. غایت قصوای آفرینش انسان و جهان، نیل آدمیان به کمال است و بی‌شک مسئلة چیستی کمال انسان و چگونگی تحقق آن، از مهم‌ترين مباحث انسان‌شناسی است و نیل انسان به کمال، با توجه به اینکه آدمی موجودی مختار و واجد امیال متنوع و متزاحم است، در گرو تسلط عملی وی بر امیال است و تسلط بر امیال و مدیریت آگاهانة امیال، تحقق نمی‌یابد مگر در پرتو علم به میل‌های گوناگون و اقسام تزاحم امیال. تحقیق پيش‌رو، به هدف توسعة شناخت در افق امیال، نخست به معرفی تقسیمات «امیال» در چهره‌های گوناگون آن می‌پردازد؛ در گام بعدی تصویری قابل دفاع از «تزاحم امیال» ارائه می‌دهد و در پایان، «اقسام تزاحم امیال» را به‌نحو توسعه‌یافته‌تر از آنچه در آثار رقیب یافت می‌شود، به‌عنوان دستاورد نهایی تحقیق عرضه می‌نماید. در هر بحث و هر قسم، تا حد امکان به آیات متعددی از قرآن کریم استناد شده است. تقسیمات امیال و چیستی تزاحم امیال، غالباً از آثار آيت‌الله مصباح است و تقسیمات تزاحم امیال نیز به‌گونه‌ای الهام‌گرفته از یکی از تقسیمات امیال است که ایشان ارائه فرموده‌اند.

اين مقال شرحي است بر كلام اميرمؤمنان علي علیه السلام در صفات شيعيان واقعي. قناعت از ديگر نشانه‌هاي شيعيان واقعي است. براي فهم قناعت بايد دو مفهوم اسراف و خرسندي از مصرف بهينه را درك كرد. در اسلام ثروت فراوان نكوهيده نيست،‌ اسراف و تبذير ناپسند است. فرد بايد به قدر نياز مصرف و از زياده‌روي در مصرف با هدف لذت‌طلبي اجتناب كند. فرد قانع بايد كم مصرف كند و اسراف نكند و از اسراف نكردن ديگران خشنود باشد. ازاين‌رو، حرص و طمع همواره با قناعت در تضاد و ناسازگار است. بهترين راهكار براي دستيابي به قناعت، شناخت سيرة معصومان و تأسي به آنان است؛ روح تعبد و ولايت‌مداري را بايد در خود تقويت كند. علت توصيه به قناعت در اسلام، اين است كه انسان اگر همواره در پي تهيه مال و ثروت‌اندوزي باشد، ميل سيري‌ناپذيري به لذايذ دنيوي موجب مي‌شود همه عمر خود را صرف كسب مال دنيا كند و هميشه هم احساس مي‌كند كم است. درحالي‌كه هدف خلقت قرب الهي و نيل به سعادت است كه نيازهاي مادي دنيا مقدمه و ابتدايي‌اند و به طور مستقيم به زندگي ابدي و اخروي مربوط نيستند. توجه به قناعت و استفاده درست از امكانات مادي و اجتناب از اسراف و طمع‌ورزي براي اين است كه نيروهاي ما بيش از اندازه صرف نيازهاي مادي نشود و از نيازهاي اصيل باز نمانيم.

بحث از انسان به‌عنوان یکی از سه محور مهم فلسفه در کنار خدا و جهان، همواره مورد توجه مکاتب فلسفی جهان قرار گرفته است. همچنین یکی از مهم‌ترین سؤالاتی که حول محور انسان از قدیم‌الایام مورد توجه بوده است، سؤال از ماهیت و چیستی انسان می‏باشد. آیت‌الله مصباح معتقد است که انسان علاوه بر عنصر مادی، دارای بعد روحانی می‏باشد، که البته همین بعد روحانی، اصل و حقیقت انسان می‏باشد. وی معتقد است که انسان‏ها دارای سرشت و طبیعت مشترک هستند که هم در حوزة میل و گرایش و هم در آگاهی و شناخت انسان مطرح می‏باشد؛ اما ژان پل سارتر فیلسوف فرانسوی، معتقد است که انسان‏ها هیچ‌گونه سرشت مشترکی ندارند. چیستی او از‌پیش‌تعیین‌شده نیست. انسان، ازآنجا که فاقد هرگونه ماهیت و تعریف پیشینی است، آزاد است؛ بلکه برابر با آزادی است. در این مقاله دو دیدگاه متفاوت دربارة ماهیت انسان از این دو فیلسوف به‌صورت تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است.

اين مقاله شرحي است بر كلام اميرمؤمنان علي علیه السلام در خصوص اسوة صبر و مقاومت، به‌عنوان ويژگي شيعيان واقعي. از منظر اميرمؤمنان علیه السلام شيعيان در سختي‌ها آرام و وزين و در مشكلات و ناگواري‌ها مقاوم و بردبار، و در رفاه و خوشي‌ها سپاسگزار مي‌باشند. هرچند امروزه اين اوصاف در قبال خدمت ديگران، از زمرة ارزش‌ها و هنجارهاي اجتماعي محسوب مي‌شود، اما در كلام اميرمؤمنان علیه السلام اين خصلت‌ها نه ازآن‌روست كه آنها، هنجارها و ارزش‌هاي اجتماعي و عقلايي به‌شمار مي‌آيند، بلكه هدف و خاستگاه آن ارزش‌ها والاتر و عالي‌تر از هدف و خاستگاه مدنظر عقلاست و مهم روش دستيابي به آنها با روش عقلا متفاوت است؛ كسب رضايت خدا؛ هدف شيعيان واقعي در كسب فضايل اخلاقي است. آسان‌ترين راهكار كسب فضايل اخلاقي، توجه به رضايت الهي است.

اين متن شرحي است بر كلام اميرمؤمنان علیه السلام در صفات شيعيان واقعي و مؤمنان راستين. از ديگر نشانه‌هاي مؤمنان واقعي، ستم نكردن به دشمن، آلوده نشدن به گناه به واسطه محبت به دوستان و نداشتن تبعيض ناروا در حق آنان مي‌باشد. در پرتو تربیت اسلامی، وظيفه والدين رعايت عدالت، انصاف و پرهيز از تبعيض و بي‌عدالتي در ميان فرزندان و وظيفه مسئولان نظام نیز خدمت يكسان به همه آحاد افراد جامعه است؛ چراكه در قرآن و روايات متواتر بر مودت و محبت به اهل‌بيتعلیه السلام تأكيد شده، به‌گونه‌اي‌كه قرآن محبت را اجر رسالت بيان كرده است. اين امر اختصاص به شيعيان ندارد. اهل‌سنت، حتي هندوهاي بت‌پرست هم به امام حسينعلیه السلام علاقه دارند. اين علاقه مؤمنان نسبت به اهل‌بيتعلیه السلام، در مرتبه نازل‌تر بايد نسبت به دوستان و ساير مؤمنان و حتي رعايت انصاف نسبت به دشمنان هم بايد اعمال شود. این مقاله، به تفصیل به اوصاف شیعیان در باب رعات عدل و انصاف می‌پردازد.

اين مقاله شرحي است بر كلام اميرمؤمنان علي علیه السلام در باب اوصاف شيعيان واقعي. از ديگر ويژگي‌هاي شيعيان، عدالت‌ورزي و تسليم بودن در برابر حق است. يك مؤمن در كمك به برادران ايماني خود و اختصاص امكانات و اموال شخصي به آنها مي‌تواند تبعيض قائل شود و هر قدر دوست دارد بذل و بخشش كند، اما در اختصاص بيت‌المال بايد رعايت عدالت نمايد و دوست و دشمني را نبايد در انجام وظيفه خود دخالت دهد. همچنين در اختلافات حقوقي و مالي بين افراد و هنگام مراجعه به دادگاه، بايد به حكم دادگاه تمكين نمايد. برخي به‌ظاهر مدعي پذيرش احكام اسلامي و تبعيت از دستورهاي خدا هستند،‌ اما وقتي منافع آنان به خظر مي افتد، از پذيرش احكام اسلامي سر باز مي‌زنند. بايد در اختلافات و در جايي كه قاضي مطابق موازين اسلامي حكمي را صادر كرد، آن را پذيرفت، هرچند به ضرر خود فرد باشد.

اين متن به شرح و تفسير كلام امام محمدباقر علیه السلام به يكي از اصحاب خويش جابربن يزيد جعفي است در خصوص اوصاف شيعيان واقعي. مؤمنان نبايد به ديگران ظلم كنند، مسلمانان بايد قوي و توانمند باشند و در برابر دشمن و ظلم او تسليم نشوند؛ نه ظلم‌پذير باشند و نه اجازه دهند كسي به آنان ظلم كند و همواره درصدد استيفاي حق خويش برآيد، اما گاهي اوقات عفو و گذشت، بر استيفاي حق برتري و رجحان دارد؛ آنجاكه موجب متنبه شدن طرف مقابل مي‌شود. در سيره حضرات معصومان علیها السلام نمونه‌هاي بسياري از اين دست به چشم مي‌‌خورد. از ديگر اوصاف شيعيان پرهيز از خيانت در امانت است. در ادامه استاد به شرح تفصيلي اين ويژگي مي‌پردازد.

اين مقاله شرحي است بر كلام امام محمدباقر علیه السلام در اوصاف مؤمنان. يكي از صفات شيعيان واقعي نزد امام باقر علیه السلام آن است كه از ستايش و مدح ديگران شاد نمي‌شوند. هرچند انسان به طور طبيعي دوست دارد از او به نيكي ياد شود و زشتي‌هايش پنهان بماند. اما در روايت هم آمده كه اجازه ندهيد چاپلوسان، فرصت تعريف و تمجيد از شما را بيابند؛ زيرا صرف‌نظر از دلايل تعبدي، قوام زندگي انسان به روابط اجتماعي است و اگر كسي بخواهد در انزوا زندگي كند و به ديدگاه مردم درباره خود اهميت ندهد، پيشرفتي براي او حاصل نمي‌شود. افزون بر اين، اگر عيوب انسان آشكار شود و مردم از كاستي‌ها و عيوب يكديگر باخبر باشند، زندگي اجتماعي مختل شده، اعتماد افراد نسبت به هم سلب مي‌شود. به همين دليل، خداي متعال ستارالعيوب است. در پايان اين مقال نيز راه‌كارهايي حضرت استاد برشمرده‌اند كه انسان از مدح ديگران خوشحال نشود.