جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم از زمان نزول تاکنون به صورت متواتر در اختیار مسلمانان قرار گرفته و تلاش دانشوران اغلب در پی فهم آن¬ بوده¬است. قرآن، سخنان پیامبر اکرم (ص) را وحی الهی و مبیّن خود دانسته و اشاره دارد که اهل بیت (ع)، صاحبان دانش کتاب الهی و وارثان دانش نبوی هستند و "بهره¬گیری از احادیث" در جهت تبیین ارزش¬ها و احکام دینی، نیازمند فهم دقیق مراد و مقصود معصوم (ع) است. درآموزه¬های دینی، اعتبار و حجیت احادیث پیامبر اکرم (ص) در عرض آیات قرآن است؛ اما این احادیث، گاهی با اسناد متعدد و به صورت متواتر، گاه به شکل خبر واحد و در برخی کتاب¬ها بدون سند نقل شده¬اند. بی¬تردید جایگاه روایات در "فهم قرآن و تفسیر آن"، انکار ناپذیراست. دانش تفسیر و "روایات تفسیری" همزاد با نزول وحی و موثر در فهم کلام الهی بوده و بخش بزرگی از ميراث حديثی مسلمانان را تشکيل می¬دهد؛ به طوری که تعداد آن¬ها در مصادر حديثی شيعه، بيش از پانزده هزار حديث است. "روایات تفسیری" همواره در گذر زمان از آفات گوناگون بیرونی و درونی رنج برده و "بهره¬ جستن" از آن¬¬ها با «مشکل» مواجه شده است. ظهور رویدادهای تلخ و ناگوار در تاریخ حدیث و تفسیر؛ هم¬چون ماجرای منع نگارش حدیث در عهد خلفا، نفوذ خرافات و اندیشه‌های انحرافی اهل کتاب (اسرائیلیات) در جامعه مسلمانان و به تبع آن، ثبت و ضبط آن‌ها در منابع حدیثی و تفسیری، حذف تدریجی سندهای شمار زیادی از «روایات تفسیری»، فراهم شدن بستر فرهنگی و اجتماعی برای دروغ‌پردازی و وضع احادیث و نشر آن‌ها در فضای فکری و علمی جامعه دینی مسلمانان، همگی در آلوده ساختن سخنان پیشوایان معصوم(ع) و آمیختگی آن‌ها با سخنان ساختگی جاعلان،‌ نقشی اساسی ایفا نموده و آثار حدیثی و تفسیری را به ناراستی‌هایی مبتلا کرده است. از همین¬رو «تبیین راه¬کارهای چگونگی فهم حدیث» و استخراج قواعد فقه الحدیثی، امری ضروری می¬نماید. بررسی¬های انجام شده تاکنون در این حوزه، حکایت از تلاش و توجه پژوهشگران به شناخت و رصد آسیب¬های روایات دارد تا معطوف بودن به «موازین سنجش اعتبار روایات تفسیری». نوشتار پیش¬رو، به روش توصیفی - تحلیلی سامان یافته و می¬کوشد تا با دقت، «مشکلات و موانع فهم صحیح» و برداشت استوارگونه از «روایات تفسیری» را شناسائی و تبیین نموده و آن¬ها را با معیارها و «موازین توثیق روایات تفسیری» که عبارتند از: عرضه بر قرآن، سنت، عقل، مسلمات تاریخی، علم¬ قطعی، اجماع و ضروری دین و مذهب، سنجیده و تحلیل نماید. ضمن این¬که قرائن و مرجحات، به اثبات وثوق¬ سندی و صدوری¬ حدیث پرداخته و به اعتباربخشی روایات¬تفسیری کمک شایانی می¬کند.