جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين پژوهش با روش تحليلي تاريخي به بررسي رابطه حاکميت و مردم در صدر اسلام، با محوريت مسأله بيعت پرداخته، و اين فرضيه را پي‌گيري مي‌کند که از صدر اسلام تا پايان دوران حکومت امام علي(ع) ، تنها در عصر پيامبر اسلام(ص) و امام علي(ع) ، بيعت نقش اساسي در شکل‌گيري قدرت داشته است. بيعت به‌معناي معامله و قراردادي ميان حاکم اسلامي و مردم است، که حاکم در برابر اطاعت مردم، براي سعادت دنيوي و اخروي آنان تلاش مي‌کند. بررسي نظريات بيعت نشان مي‌دهد که بيعت از نظر شيعه، نقشي در مشروعيت ندارد، اما اهل سنت اعتقاد دارند که بيعت، مشروعيت مي‌آورد. شاخص مناسب براي تبيين نقش بيعت در شکل‌گيري قدرت، بررسي بيعت‌هاي پيامبر بر اساس متون معتبر تاريخي است. از مجموع بيعت‌هاي صورت گرفته در زمان پيامبر اسلام(ص) پنج اثر و نتيجه کلي شامل: تشکيل جامعه سياسي، پيوند ديانت و سياست، انتقال مرکزيت از مکه به مدينه، ايجاد زمينه براي رشد اسلام، و مقبوليت، قابل استخراج است. بررسي تطبيقي اين نتايج در زمان پيامبر و خلفا نشان مي‌دهد که بيعت مردم با پيامبر، اگرچه در حقانيت و مشروعيت حکومت پيامبر، نقشي نداشت اما اثرات پنج‌گانه فوق بر آن مترتب شد. اما در بيعت با ابوبکر، اين روابط حزبي و قبيله‌اي بود که در تشکيل جامعه سياسي نقش‌آفرين بود. در زمان خلافت او، بذر جدايي دين از سياست در ثقيفه کاشته شد، انحرافات بزرگي در اسلام پديدار شد، و حکومت او بدون شمشير خالد بن وليد و تازيانه عمر هيچ مقبوليتي نداشت. در زمان خلافت عمر و عثمان نيز اين وضعيت ادامه يافت و بيعت‌هاي اين دوره، فاقد اثرات بيعت پيامبر بود. اما در دوران حکومت امام علي(ع) ، نقش بيعت مردم با آن حضرت، در تشکيل حکومت و جامعه سياسي کاملاً آشکار بود. در اين دوران، بار ديگر ميان دين و سياست، پيوندي کامل برقرار شد، امام علي(ع) از مقبوليت بالايي برخوردار بود و با انحرافات بزرگي مانند انحراف خوارج به مبارزه برخاست.