جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشتار مجمل تلاشی است برای بررسی ابعاد مختلف آداب قرآن دربرخورد با مخالفین و بیان صور و اشکال آن و استفاده از آن آداب در جهت‌دعوت به سوی خداوند و اجرای دستورات انسان ساز قرآن کریم و شریعت‌اسلام و انعکاسی است از سیره انبیاء هنگام اختلاف با دشمنان و مخالفان ومقارنه بین اسلوب برخورد آنها با شیوه‌های مبتنی بر عناد و لجاجت و جهل‌دشمنان حق و حقیقت . واژه اختلاف و آداب مربوط به آن از ابتدای حیات‌انسان و تجسم زندگی اجتماعی مطرح بوده است .

ظهور واژه «تجربه دینی» در ادبیات برخی روشنفکران مسلمان با همان بار معنائی غربی برای توجیه منشاء گزاره‌های وحیانی باعث نگرانی دانشمندان اسلامی‌شد؛ زیرا عوامل و دلائلی که در غرب نظیر وجود تحریف، تعارض با علم، خرافه در کتب مقدس که باعث شد فیلسوفان غربی برای دفاع از آن متون، منشاء گزاره‌های دینی را از حوزه تفکر و عقلانیت خارج و در ساحت تجربه و قلوب مومنان توجیه کنند؛ ابداً در اسلام وجود نداشته، به علاوه این که لزوماً پیامدهائی مانند: منطقی و مستدل نبودن قرآن، تاریخی و خرافی بودن آن و پلورالیزم دینی را بر متون اسلامی‌تحمیل می‌کرد.آقای دکتر عبدالکریم سروش از طرفداران نظریه تجربه دینی است.در این تحقیق بعد از مباحث مقدماتی به تبیین دیدگاه ایشان در مورد وحی در هفت مولفه که عبارتند از:1- وحی از سنخ تجربه دینی است.2ـ تجربه دینی بسط پذیر است.3ـ فاعلیت پیامبر در ایجاد وحی4ـ دو بعد معناو صورت وحی5ـ تأثیرپذیری وحی از فرهنگ عصر نزول6ـ بشری بودن وحی7ـ محدودیت علم پیامبرو پیامدهای آن شامل:1- استمرار وحی و تکامل تدریجی آن2- پلورالیزم دینی3- ثابت نبودن احکام و گزاره‌های دینی4ـ خطا پذیری وحی ؛ پرداخته شده است و در بخش دیگر مبانی صدرالمتألهین ، تبیین فلسفی فرآیند وحی، ضرورت وجود نبی از نظر صدرا و سپس مولفه‌های نظر دکتر سروش با دیدگاه صدرا مقایسه، ارزیابی و نقد گردیده است.و نتیجه این که: نظر دکتر سروش فاقد پشتوانه‌های فلسفی صدرائی است و اصرار و دفاع از آن حدّاقل بی‌دلیل است.

لطفا برای مشاهده متن چکیده فارسی و عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

رسول اکرم (ص) برای همه ی مسلمانان و برخی اهل کتاب، به عنوان یک انسان کامل و یک اسوه ی ایده آل محسوب می شوند. گفتار، کردار، رفتار و حتی پندار پیامبر مد نظر تمامی مسلمانان می باشد. در قرآن ایشان به عنوان اسوه ی حسنه و یک انسان کامل به مردم معرفی شده است.به چند دلیل مسلمانان علی رغم تمامی محدودیت ها، من جمله منبع کتابت و دشمن طبقه حاکم بعد از پیامبر، با نوشتن و تحریر سیره رسول اکرم (ص)، به تدوین سیره پیامبر پرداختند و این حرکت ،یعنی نوشتن سیره پیامبر به دست صحابه و عالمان دینی و تاریخی، مانع از بین رفتن سیره نبوی شد. درمقابل طبقه ی حاکم و جریان های مختلف سیاسی و دینی ماند امویان، به دلیل غرض ورزی های سیاسی و قومی، به کتابت درآوردن خصوصیات و فضائل پیامبر اکرم (ص) به دست سیره نویسان مخالفت می کردند و به جعل حدیث و تحریف روایات می پرداختند. بدینوسیله فضیلت های پیامبر و اهل بیت را منکر و برای خود و طایفه شان، فضیلت های دروغین و احادیث جعلی می ساختند.کوشش مسلمانان در تدوین سیره پیامبر و جمع آوری حوادث تاریخصدر اسلام، منجر به پیدایش مکاتب تاریخ نگاری و تدوین سیره های بزرگی از رسول گرامی، اصحاب کبار آن حضرت گردید.بررسی تطور و تحولات این کوشش ها، کاری است که در این نوشتار بدان پرداخته شده است.رسول اکرم (ص) برای همه ی مسلمانان و برخی اهل کتاب، به عنوان یک انسان کامل و یک اسوه ی ایده آل محسوب می شوند. گفتار، کردار، رفتار و حتی پندار پیامبر مد نظر تمامی مسلمانان می باشد. در قرآن ایشان به عنوان اسوه ی حسنه و یک انسان کامل به مردم معرفی شده است.به چند دلیل مسلمانان علی رغم تمامی محدودیت ها، من جمله منبع کتابت و دشمن طبقه حاکم بعد از پیامبر، با نوشتن و تحریر سیره رسول اکرم (ص)، به تدوین سیره پیامبر پرداختند و این حرکت ،یعنی نوشتن سیره پیامبر به دست صحابه و عالمان دینی و تاریخی، مانع از بین رفتن سیره نبوی شد. درمقابل طبقه ی حاکم و جریان های مختلف سیاسی و دینی ماند امویان، به دلیل غرض ورزی های سیاسی و قومی، به کتابت درآوردن خصوصیات و فضائل پیامبر اکرم (ص) به دست سیره نویسان مخالفت می کردند و به جعل حدیث و تحریف روایات می پرداختند. بدینوسیله فضیلت های پیامبر و اهل بیت را منکر و برای خود و طایفه شان، فضیلت های دروغین و احادیث جعلی می ساختند.کوشش مسلمانان در تدوین سیره پیامبر و جمع آوری حوادث تاریخصدر اسلام، منجر به پیدایش مکاتب تاریخ نگاری و تدوین سیره های بزرگی از رسول گرامی، اصحاب کبار آن حضرت گردید.بررسی تطور و تحولات این کوشش ها، کاری است که در این نوشتار بدان پرداخته شده است.

در این پژوهش محقق با مطرح ساختن موضوع:«بررسی روش های تربیت دینی و اخلاقی فرزندان از دیدگاه پیامبر اسلام6» و با استفاده از روش تحقیق توصیفی،تحلیلی از نوع مطالعه‌ی کتابخانه‌ای،با جامعه تحلیلی شامل تمام منابع مربوط به موضوع پژوهش و نمونه تحلیلی که محقق به لحاظ بضاعت علمی و نیز موقعیتی به آن دسترسی داشته و بیشترین استفاده را دراین پژوهش از آنها داشته به تبیین سوالات پژوهش و تجزیه و تحلیل آنها پرداخته،بدین صورت که بعد از مرور مطالعاتی و بررسی مبانی نظری و پیشینه پژوهش و بر اساس تحلیل و تبیین داده‌های پژوهش،به ارائه پاسخی مناسب برای سوال های پژوهش اقدام نموده،ازجمله به بررسی اهداف،معانی و ویژگی‌های تربیت دینی و اخلاقی پرداخته و هر یک را بر اساس اصول پژوهشی دسته بندی کرده سپس با توجه به توصیف و تحلیل موضوع به استخراج اصول عمومی تربیت دینی و اخلاقی شامل: اصل کرامت و شرافت انسان،مساوات و برادری،اختیار و آزادی،توجه به ابعاد وجودی انسان،تفاوت های فردی،فطری بودن مفاهیم،سهولت،تدریج،صداقت و راستگویی،مداومت و محافظت،آگاهی بخشی و خلاقیت،اعتدال و میانه روی و اصل تعقّل پرداخته است. در ادامه فصل4 یافته های تحقیق در خصوص تربیت فرزندان به تجزیه و تحلیل و بررسی مباحث :محبت ذاتی فرزندان،محبت پیامبر ص به فرزندان،عدالت بین فرزندان،عوامل موثر در تربیت فرزند و...پرداخته و در ادامه به 5 روش عمومی تربیت فرزندان اشاره داشته است:1.راستی و صداقت2.تشویق و تحسین3.زدودن زمینه های تخلف4.پرهیز از عیب‌جویی5.پرهیز از تنبیه بدنی. در بخش دیگری از فصل یافته‌ها به تجزیه و تحلیل بحث تربیت اخلاقی پرداخته و روش‌های تربیت اخلاقی را به 5 دسته تقسیم نموده: 1.روش‌های زمینه‌ساز2. روشهای پرورش آگاهی و بصیرت اخلاقی3. روشهای پرورش تفکر اخلاقی4. روشهای پرورش گرایشها و عادتهای مطلوب اخلاقی5. روشهای اصلاح گرایشهای و عادتهای نامطلوب در بحث تربیت دینی نیز موارد ذیل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته: معانی دین و تربیت دینی، الگوی کلی تربیت دینی،ویژگی‌های تربیت دینی، اصول تربیت دینی،رویکردهای تربیت دینی، راه‌کارهای عملی و سازنده برای نیل به تربیت دینی،ساختار دین اسلام، تربیت اعتقادی تربیت عبادی و در بخش پایانی یافته ها به روش های تربیت دینی پرداخته است:1.روش الگویی2.روش محبت3.روش تکریم شخصیت4. روش موعظه و نصیحت5. روش ترغیب و ترهیب پرداخته است.ودر فصل پنجم به تجزیه و تحلیل سوال های پژوهشی و جواب آنها پرداخته است:1.روش تربیت فرزندان؟ 2.روش تربیت اخلاقی؟ 3.روش تربیت دینی؟نتیجه گیری : نتیجه که اینجانب به عنوان یک پژوهشگر از این تحقیق به طور قاطع می توانیم بیان کنیم اینکه روش پیامبر (ص) روش سراسر و سرشار از محبت و دلسوزی به انسانیت بود ، این انسان وارسته همه انسان ها را دوست می داشت ، به همه عشق می ورزید حتی دشمانش را دوست می داشت و برایشان دعای هدایت از پروردگارش طلب می کرد . حال اگر جامعه نمونه با تأسی از این بزرگ مرد تاریخ بشریت همین یک روش را در زندگی خود جاری کنند ، چه نتایجی به بار خواهد آورد ، بچه ای که با تمام وجود دوستش داشته باشیم ، عشقمان را از وی دریغ نداریم بلکه آن را در تمام لحظه ها ابزار نماییم ، چه آثاری به دنبال خواهد داشت ، براستی که عشق و محبت سنگ ها را نرم می کند تا چه رسد به دل آدمی . «از محبت خارها گل می شود»

مسأله اصلی این رساله اینست که باور شیعیان به علم الاهی و گسترده امامان با چه فرایند تاریخی شکل گرفته است و آیا می توان بر اساس شواهد و قرائن تاریخی اصالت آن را نشان داد. روش ما در این رساله اینست که زمینه های تاریخی شکل گیری این باور را از دوران پیامبر دنبال کنیم و روند رشد این باور را پیش از شکل گیری جریانات و مکاتب فکری شیعی در نیمه دوم قرن دوم ترسیم کنیم. برای این کار تلاش شده مطالعه پدیدار شناسانه در تاریخ وسیره و حدیثو رجال صورت پذیرد و با کمک گیری از روش تحلیل گفتمان و رمز گشایی از برخی گزارش های تقیه ای یا تعصب آمیز در حد امکانگره های این تصویر تاریخی گشوده شود. در مجموع یافته های این پژوهش نشان میدهد کهدر کنار موانع زیادی که برای معرفی مقامات امامان به جامعه مسلمین وجامعه شیعه وجود داشته است به تدریج باور شیعیان به مقام علم الاهی امامان تا میانه قرن دوم خصوصا در میان نخبگان شکل گرفته است. در این پژوهش به کمک شواهد متعددی فرایند این شکل گیری در قالب یک مدل تاریخی تصویر شده است.در این فرایند روشن شده است که باور به علم الاهی پیامبر نیز با مقاومت های زیادی روبرو شد ولی به تدریج و در دوران حیات ایشان در اندیشه مسلمین تثبیت شد. پس از پیامبر نیز علی علیه السلام نقش عمده ای در حفظ و توسعه میراث علمی پیامبر ایفا کرد و در دوران خلافتش به دلیل تجلیات علمی و علنی فراوان که داشتعلی رغم مخالفت های فراوان و سرسختانه مخالفان وی، به عنوان میراث دار اصلی علم پیامبر که بهره های فراوان از اخبارات غیبی نیز دارد شناخته شد و همین نکته نقطه عطف قبول انتقال علم الهی از پیامبر به یک غیر نبی شد. نحوه توسعه و تعمیق تلقی وباور به علم الاهی امامان به کمک شواهد فراوان ترسیم شده است و با کمک گیری از متون تذکره و سیره سنی و گزارش‌های ملل و نحل نشان داده شده است که باور به علم گسترده امام در نیمه اول قرن دوم در میان شیعیان تثبیت شده بود و این چنین نیست که غالیان در قرون بعدی این اخبار را ساخته باشند. در این تحقیق نشان داده شده است که ابوالخطاب نیز نمادی از تندروی شیعی در قبال تندوری انکاری زیدیه نسبت به مقامات اهل بیت بوده است.

صلح حدیبیه یکی از راهبردی ترین تصمیمات پیامبر اعظم| در مقطعی حساس و نقطه عطفی در تاریخ اسلام است. این واقعه سرنوشت ساز در طول تاریخ،کانون توجه مورخین و سیره نویسان بوده و از دیدگاه های مختلف، مورد تحلیل قرار گرفته است. در این پژوهش تبیینی، با رویکردی کیفی ـ کمّی و برپایه قاعده «تلازم عقل و شرع» با استفاده از مدل علمی «سوات»، به تحلیل علمی استراتژی پیامبر اعظم| در صلح حدیبیه پرداخته شده است. براساس نتایج این پژوهش، در چارچوب اصول علمی مدیریت استراتژیک، صلح حدیبیه به عنوان یک تصمیم راهبردی، کاملاً منطبق بر تحلیل های علمی و بهترین انتخاب در شرایط خود بوده است. مدل سوات به کمک تحلیل شرایط درونی و برونی جامعه اسلامی، نتایج شگرف صلح حدیبیه را در پیشرفت اسلام و تغییر وضعیت جامعه اسلامی به صورت علمی، به تصویر کشیده و دوراندیشی پیامبر اعظم| را به عنوان رهبر مدبر جامعه اسلامی از دیدگاه خود ثابت می نماید.

نوشتار پیش رو که در قالب یک مقاله تدوین شده است به دنبال پاسخی روشن برای این سؤال است که آیا در نظام اسلامی مخالفان دارای حقوقی هستند یا خیر؟ اگر حقوقی برای آنها مفروض است، حقوق قابل پذیرش برای آنها به چه میزان است؟ ازجمله گروه های مخالفی که به مخالفت با دولت نوپای مدینه اقدام کردند، سران مشرک قریش، یهودیان، منافقان و افراد ناآگاه بودند. مخالفان در حکومت پیامبر دارای حقوقی مانند: امنیت، آزادی بیان، حق آزادی عقیده، توبه و بازگشت، مصالحه، برخورداری از عدالت و قضاوت عادلانه، هدایت، کرامت انسانی و حق تحزب می باشند. البته برای تحقق این حقوق شرایط و حدودی وجود دارد که عمده ترین آنها: عدم توطئه، عدم برهم زدن وحدت سیاسی، عدم ترغیب مسلمانان برای شرکت نکردن در جهاد و مقابله با دشمن می باشد.

از جمله رویکردهایی که آموزه ها و مفاهیم دینی با آن ها سنجیده می شود دو رویکرد کلامی و فلسفی است که هر کدام با چند روش و نگرش و با پیش فرض ها و مبانی خاص به مسائل و مفاهیم دینی می نگرند. مقاله پیش رو با توجه به حجم خود، موضوع علم غیب پیامبر و امام راـ که از آموزه های ویژه شیعه به شمار می رود ـ با عنایت به اندیشه چهره های شاخص هریک از مکاتب فلسفی و کلامی مشهور بررسی کرده و به اختصار برآیند نظر هریک را در غیب دانی پیامبر و امام و حد و حدود آن مبتنی بر مبانی و پیش فرض ها، برشمرده و حاصل مباحث را به صورت فشرده آورده است.

با تحلیل مفهوم حجت از منظر لغت و عبارت‌های نهج البلاغه مشخص شد این واژه در همان معنای لغوی‌اش یعنی برهان و استدلال بکار رفته است. در ذیلِ عباراتی که به بیان مصادیق حجت پرداخته، مشخص شد از منظر نهج‌البلاغه عقل، قرآن، پیامبران، ائمه، عمر انسان و وجود هر یک از مخلوقات حجت‌های الهی هستند که بیشترین تأکید چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی بر دو مصداق از مصادیق حجت یعنی پیامبر و ائمه? گردیده است. البته حجیت پیامبران و امامان به اعتبار عصمت آن دو است که این مطلب برآمده از حکم عقل و نیز سخنان حضرت است. حجت از نگاه حضرت از دو منظر تکوینی و تشریعی ضرورت دارد. از نظر تکوین آنچه را که فلسفه و عرفان بیان می‌دارد مبنی بر این که خداوند در مقام غیب مطلق برای ظهور نیازمند واسطه‌ای است که ظرفیت تجلی تمام اسماء و صفات الهی را دارا باشد حضرت در کلام خود از جمله در این عبارت «فَإِنَّا صَنَائِعُ رَبِّنَا وَ النَّاسُ بَعْدُ صَنَائِعُ لَنَا» «همانا ما دست‌پرورده و ساخته پروردگار خویشیم و مردم تربیت شدگان و پرورده‌های مایند.» بدان تصریح می‌نمایند از آنجا که خداوند به طور مستمر هر یوم در شأنی است و این شأن به افاضه‌ای از وجود اوست پس وجود واسطه‌ی فیض برای همیشه و به طور مستمر ضروری است. از نظر تشریع شأن حجت بیان اوامر و نواهی الهی است که در قالب هدایت تشریعی انجام می‌پذیرد، غیر از بیان اوامر و نواهی توسط امام، شأن حکومت برای امام امری عقلی و تشریعی است که این شأن منوط به خواست مردم است که امام (ع) با عبارت «لَوْ لَا حُضُورُ الْحَاضِرِ وَ قِیَامُ الْحُجَّهِ بِوُجُودِ النَّاصِرِ وَ مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى الْعُلَمَاءِ أَلَّا یُقَارُّوا عَلَى کِظَّهِ ظَالِمٍ وَ لَا سَغَبِ مَظْلُومٍ لَأَلْقَیْتُ حَبْلَهَا عَلَى غَارِبِهَا» بدان تأکید می‌کنند.یکی از مباحث مهم درباره‌ی حجت از منظر نهج البلاغه ویژگی‌های ائمه به عنوان حجج الهی است که مباحث مطرح در نهج البلاغه ذیل این عناوین مطرح شده است:هدایت‌گری، الگو بودن، نگاهدارندگانِ تعادل دین، درهای معرفت الهی، عامل عبادت خدا، مرجعیت علمی و غایت انسان بودن. ذیل این عناوین روشن می‌‌شود در ائمه خصلت‌ها و ویژگی‌هایی از طرف خداوند به ودیعه گذاشته شده که انسان‌ها برای سیر تکاملی بدان نیازمندند، یعنی تنها با مراجعه به امام است که می‌توان این خصوصیات را کسب کرد.