جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشتار کوششی است برای زدودن غبار ره از چهره ادبیات قدیم، تلاشی است در توجیه جاودانگی شاهکارهای ادبی و تپش قلب آن در طول زمان، نمودن باوری است در ارتباط تنگاتنگ سرمایه های ادبی و هنری با نیازها و خواستهای روانی و احساسی و وجدانی انسانها در هر عصر و روزگار. این پژوهش مبتنی بر اصول زیر است: 1- ادبیات ابعاد و لایه های مختلف دارد که در محدوده مفهوم قاموسی لغات و منطوق تنگ الفاظ نمی گنجد. 2- ادبیات شکوهمند خزان ندارد و این، برداشتها و تفسیرهای مقطعی و تک بعدی از آن است که دیر نپاید. 3- ادیب و هنرمند شبحی مجمل از ابعاد محصول خود در ذهن دارد، و عمیقا به همه زوایای آن آگاه نیست. 4- بالندگی شاهکارهای ادبی، پس از مرگ هنرمند شروع می شود؛ زیرا این شرایط زمان، تاریخ، و نقد ناقدان است که ذخیره های ادبی و هنری را بارور می کند و ابعاد آن را می نمایاند.

برای همه آشنایان ادبیات فارسی، به ویژه شیفتگان تغزلات شاعرانه سرایندگان ایرانی، آشکار است که معشوق شاعران ما، شباهتی تام با یکدیگر دارند و توصیفات و تشبیهات به کار رفته درباره آنها یکی است. برای نگارنده - همانند بسیاری دیگر - مدتها چنین می نمود که این یکنواختی و مشابهت معشوق شاعران ما، معلول کلیشه ای شدن پاره ای از تصاویر شعری و محدودیت غزل در پذیرش شمار اندکی تصویر و تشبیه و استعاره بوده است ؛ اما اینک نگارنده در این نوشتار با شناختی که از انگاره زن ایزد آناهیتا در فرهنگ ایرانی حاصل نموده ، می تواند این فرضیه را طرح کند که تمام توصیفات و خویشکاری های منسوب به آن زن ایزد ایرانی، در تمام توصیفات شاعرانه از معشوق ایرانی، پژواک و استمرار یافته است ؛ به عبارت بهتر، شاید آن زن ایزد، ارکتیپ یا کهن الگو و سنخ باستانی معشوق شعری ما ایرانیان باشد.

خودستایی در هر سامانه منشی و اخلاقی خوبی نکوهیده است و تنها در قلمرو هنر و هنروری پسندیده و روا شمرده می شود. بسیاری از شاعران بلند آوازه زبان فارسی از جمله خاقانی ، انوری و غضایری رازی نازشنامه هایی دارند که نه تنها از ارجمندی آنان نکاسته بلکه بر آوازه شاعری آنان نیز افزوده است. چامه سرایان پارسی گوی به ویژه در سده ششم دشت سخن را ناوردگاه خویشتن می بینند و هماورد جویانه خود را بر چکاد ادب می نشانند. نکوهشنامه ، رویه دیگر این شیوه سخن است که شاعر با خوار انگاشتن خود در برابر پدیده های ورجاوند به خویشتن ارجمندی می بخشد. خویشتن باوری و خودشیفتگی سرمایه نمود هنری شاعر است.

علی احمد سعید مشهور به ادونیس، شاعر معاصر سوریه، پیشگام قصیده جدید عربی و مبدع "قصیده کلیه" است. شعرش تجسم غربت و تنهایی انسان درد آشناست در پهنه حیاتی که بر پایه نظام های فرسوده و تهی از حقیقت در نوسان و تلاطم است و ناچار روح ناآرام او را به عصیان و تمرد می خواند. شعر اسطوره ای او تبلوری بدیع از همین مفاهیم است که اوج آن در ترسیم سیمای جاودانگان شهید رخ می نماید.