جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه ترجمه و بررسی بخشی از کتاب الاتقان فی علوم القرآن تألیف عبدالرحمن سیوطی (849 911 ق) است. این بخش «نوع چهل و چهارم درباره مقدم و مؤخر قرآن» نام دارد .

این تحقیق به بررسی زندگی و دیدگاه های کلبی در زمینه علوم قرآنی و روش تفسیری او و احیای تفسیر وی اختصاص دارد و مطالب اصلی آن به این شرح است: نخست زندگی نامه کلبی و آثار و استادان و راویان او گزارش شده، سپس دیدگاه های او در زمینه علوم قرآن نظیر اولین و آخرین آیات نازله، حروف مقطعه، ترتیب نزول سوره ها، شأن نزول آیات، مکی و مدنی، نسخ و قرائات آمده است و در ادامه روش تفسیری کلبی و انواع نکات تفسیری ملحوظ در روایات تفسیری او بیان شده است و در پایان روایات تفسیری کلبی از تفاسیر روایی سنی و شیعه استخراج و به ترتیب سوره ها نقل شده است

چکیده در پژوهش حاضر با تتبّع در تفسیر المیزان، ابتدا دیدگاه علّامه دربارهی توقیفی یا اجتهادی بودن چینش آیات و سوره ها تبیین می شود. سپس در ذیل عنوان «ارتباطات برون سوره ای»، ارتباط میان اسامی سوره و مضمون آن با نگاه به مبنای بحث (توقیفی یا اجتهادی بودن اسامی) و ارتباط میان سوره ها مورد ارزیابی قرار می گیرد. در ذیل عنوان «ارتباطات درون سوره ای»، نخست رویکرد مؤلّف المیزان نسبت به پذیرش ارتباط میان آیات یک سوره بررسی می شود و در ادامه با ارزیابی گسترهی این پذیرش، در ذیل عنوان «ارتباطات برون آیه ای» پیوستگی میان مضمون و غرض سور با بسمله، فواتح و خواتم و داستان های مطرح در آنها کاویده می شود، و همچنین ارتباط میان آیات ابتدایی و انتهایی یک سوره با یکدیگر مورد بررسی قرار می گیرد. در مورد «ارتباطات درون آیه ای» نیز نگاه علّامه به 1) ارتباط میان جملات و فرازهای یک آیه 2) تناسب ذیل آیات با مضمون آنها و 3) سیاق آیات کنکاش می شود و در آخر نیز با تتبّع در تفسیر المیزان، اشکال و گونه های پیوند و ارتباط میان آیات و جملات آنها استخراج می گردد. همچنین در خلال مباحث مذکور به تعارض میان اعتقاد علّامه به اجتهادی بودن چینش آیات از یک طرف و التزام به عدم تحریف و تناسب آیات از طرف دیگر پاسخ داده می شود.

. پایان نامه حاضر با عنوان تفسیر محمدبن السائب کلبی با یک مقدمه و پنج فصل تنظیم شده که مهم ترین موضوعات مورد بحث آن بدین قرار است : ‎1- شرح حال محمدبن السائب کلبی شامل شخصیت علمی، آثار، راویان، مشایخ و اتهام او به کذب.... ‎2 - دیدگاههای علوم قرآنی او در مباحث : ترتیب نزول، شان نزول، حروف مقطعه، قرائات، مکی و مدنی، نسخ و ... ‎3 - روش تفسیری کلبی : تفسیر اثری، لغوی، قرآن به قرآن ...‎4 - مجموعه قرا ات و روایات تفسیری محمدبنالسائب کلبی، که از دوازده منبع تفسیری گردآوری شده است و تعداد آنها به ‎773 روایت می رسد./

این پایان نامه در دو بخش با این مباحث تنظیم و نگارش شده است: بخش اول، تهدیدات روانی: شیوه های فعالیت روانی، ابزارهای فعالیت روانی در جهان معاصر، گروه های فعال در جنگ روانی از دید قرآن؛ بخش دوم، شیوه های مقابله با تهدیدات روانی در قرآن: استراتژی قدرت (عامل بازدارنده)، استراتژی اطلاع رسانی (آگاه کردن جامعه)، استراتژی هدایت و تربیت (واکسینه کردن جامعه).

موضوع این پژوهش « تهذیب نفس در قرآن واحادیث » می باشد. مهمترین هدف در این تحقیق ،ارائه اثری جامع در موضوع تهذیب ومتناسب با فهم جوان امروزی وکمک به حل مشکلات اخلاقی جامعه است. نفس به معانی گوناگونی از جمله جان و روان و...وتهذیب به معنای پاکسازی وفرد مهذّب کسی است که دارای اخلاق پسندیده و نیکو و به دور از رذائل اخلاقی باشد بر این اساس نفس انسان دارای سه مرتبه مطمئنه ،لوّامه و امّاره است. نفس انسان درآفرینش دارای گرایش به بدی ها و نیکی هاست و انسان مکلف به پاکسازی و سرکوب بعد منفی آن شده است،زیرا راه رسیدن به رستگاری تنها درآن است. اهمیت تهذیب نفس به حدی است که درقرآن آیات اخلاقی بیشتراز آیات احکام دیده می شودوتهذیب بزرگترین مبارزه و وظیفه بزرگ الهی وهدف بزرگ پیامبران است. تهذیب نفس بوسیله عوامل فردی مانند توجه به فطرت و خود شناسی و...و عوامل اجتماعی مانند مصاحبت و معاشرت با صاحبان فضائل و مسئولیت دولت و... انجام می گیرد. مهذب نباید نفس را به خود واگذارد بلکه موظف به حراست از آن است: پاسداری از نفس با تقوی وانجام اعمال مستحب صورت می گیرد. آثارتهذیب نفس فردی مانند صبر و تسلیم در برابر حق و...،اجتماعی مانند انصاف،صلح و سازش و ... واخروی مانند آمرزش پروردگار و خشنودی خداوند و... است و موانع تهذیب نفس در مواردی از جانب خود فرد است مانند خودپسندی و غفلت و...و مواردی متأثر از جامعه است مانند محیط نا مناسب و ... لذا باید به هوش بود که موانع را از سر راه تهذیب به کنار زد. ویژگی این پژوهش در مقایسه با آثار پیش از خود ، برخورداری از ساختار منطقی و نظمی شیوا و تمرکز موضوع و بیان بیشترین عوامل و آثار و موانع به صورت روان با استناد به آیات و روایات است . این مطلب پنج بخش ذیل رادربر دارد. مفهوم شناسی و اهمیت تزکیه نفس،چگونگی تهذیب نفس،پاسداری از نفس، آثارتهذیب نفس ،موانع تهذیب نفس کلیدواژه ها : اخلاق اسلامی ،نفس،تهذیب،تزکیه،طیّب،طهارت ،تقوی،اصلاح نفس

موضوع تحقیق بررسی تقوا از منظر قرآن و سنت می باشد که در آیات بسیار به آن تأکید شده است. این تحقیق در صدد بیان این نکته است که، تقوا پیشوای تمام خویهای نیک است و کسانی که خواهان خودسازی و تهذیب نفس هستند، جز از راه تقوی به این هدف والا نخواهند رسید. منابع مورد استفاده دز این تحقیق شامل کتب: اصول کافی، بحارلانوار، نهج البلاغه، مصباح الشریعه و غررالحکم و دررالکلم و کتب تفسیری چون: تفسیر نمونه، تفسیرالمیزان و تفسیر مجمع البیان و تفسیر روشن می باشد. لازم به ذکر است که تحقیق به شیوه کتابخه ای و فیش برداری جمع آوری شده است. آن چه در این تحقیق مورد بحث قرار گرفته عبارتند از: تعریف و مفهوم تقوا و پی بردن به ارزش و مقام والای تقوا و این که متقین دارای چه صفاتی هستند و راه های به دست آوردن تقوا و موانع تقوا و همچنین رابطه تقوا و ایمان و تقوا و آزادی و آثار و فوایدی که تقوا برای انسان به همراه دارد بیان گردیده است. می توان نتیجه گرفت که تقوا یک نیروی کنترل درونی است که انسان را در برابر طغیان شهوات حفظ می کند و آن گاه نسبت به مراتب معرفت انسان ها مختلف می گردد، تمام آیات و روایات اهل بیت - علیهم السلام – درباره تقوا و همچنین آثار و فواید بسیار مهم آن همه حاکی از ارزش و اهمیت عنصر تقوا است و تقوا ملکه ی باطنی است که در اثر تکرار زیاد در نفس انسان پیدا می شود. تقوا و ایمان رابطه تنگاتنگی با یکدیگر دارند، تقوا هم مقدمه ایمان است و هم نتیجه آن و تقوا بالاتر از ایمان شمرده شده است زیرا تقوا به سختی به دست می آید. راهکارهای زیادی برای رسیدن به تقوا وجود دارد با توجه به آیات قرآن راه ها عبارتند از: راه اسلام، آیات قرآن و ... و همین طور موانع تقوا نیز متعدد می باشند از جمله جهل، دنیا طلبی و... و در آخر این که تقوا آثار و فواید فراوانی به همراه دارد و این انسان متقی است که جامع خیر دنیا و آخرت می گردد از جمله روشن بینی و درک حقایق، رهایی از مشکلات و روزی بی حساب، ایمنی از کید و مکر دشمنان و بسیاری موارد دیگر. واژگان کلیدی: تقوا، ایمان، قرآن، سنت.

تعقّل وتفکّر از جنبه های گوناگون قابل تأمّل وبررسی می باشد؛ امّا آن چه دراین تحقیق مورد توجّه قرار گرفته است ، تعقّل و تفکّر از دیدگاه قرآن و سنّت است که سعی شده اکثر آیاتی که در قرآن با واژه ی تعقّل وتفکّر آمده است، ذکر شود ، ولی از آن جایی که احادیث وروایات در این زمینه فراوان است؛ به پاره ای از آن ها با توجّه به عنوان بخش ها پرداخته ایم. این نوشته ؛ از کلیات و شش بخش تشکیل یافته است؛ که در قسمت کلیات، مقدمه، تعریف و تبیین موضوع، ضرورت واهمیت موضوع، فوائد و اهداف تحقیق، پیشینه موضوع، سؤالات اصلی و فرعی، فرضیه، روش تحقیق، ساختار تحقیق و محدوده، کلیدواژه ها ومحدودیت ها و مشکلات تحقیق ذکر شده است. بخش اول ؛ مبانی عقل و فکر می باشد که شامل دو فصل است، که در فصل اول؛ به تعریف واژه های عقل ، فکر، اندیشه و تدبّر پرداخته شده و در فصل دوّم؛ به مفهوم شناسی تعقّل و تفکّر در برخی علوم ( اخلاق ، روانشنا سی ، فلسفه ، منطق ،علوم اجتماعی و سیاسی) اشاره شده است. بخش دوم؛ برخی از انواع عقل و تفکّر بیان شده، فصل اول شامل؛ عقل الهی و شیطانی، هیولایی و بالفعل و عقل بالملکه و مستفاد، نظری و عملی، بالطبع و تجربه می باشد. در فصل دوم؛ انواع تفکّر ( تفکّر دینی ، تفکّر از لحاظ روان شناسی، تفکّر منطقی و فلسفی) بیان گردیده است. بخش سوم؛ به موضوعات و منابع تعقلّ و تفکّر می پردازد. در فصل اول مراحل چگونگی رسیدن به موضوعات و در فصل دوم منابع تعقّل و تفکّر در اسلام ( قرآن وسنّت) آورده شده که در قسمت آیات، زیرمجموعه هایی از قبیل؛ آفریده های آسمانی،آفریده های زمینی،دنیا وسرای آخرت، احکام الهی،تاریخ و ... و در قسمت سنّت، عناوینی چون؛ دعوت تعقّل و تفکّر از کلام ائمه « علیهم السلام»، کلام ائمه«علیهم السلام» باعث تفکّر و برخی موضوعات تعقّل و تفکّر از کلام ائمه « علیهم السلام» مورد بحث قرار می گیرد. بخش چهارم؛ عوامل و زمینه های عقل و فکر، که شامل دو فصل می باشد. در فصل اول؛ به عوامل رشد عقل و فکر، و در فصل دوم؛ به زمینه ها و شرایط عقل و فکر اشاره شده است. بخش پنجم؛ امتیازات و فوائد عقل و فکر که این بخش به صفات اولی الاالباب، امتیازات عقل و فکر در سنّت و آثار و پیامد های تعقّل و تفکّر می پردازد. و بخش ششم؛ در طی دو فصل به آسیب شناسی عقل و فکر در قرآن و سنت پرداخته شده و مورادی که عدم بکارگیری عقل و فکر باعث آسیب آن می شود، به طور اجمال بیان گردیده است. در پی دست یافتن به مطالب این موضوع ، تلاش بر آن شد که تا حد امکان مطالب، متقن و صحیح باشد و اکثر آیات که واژه ی عقل و فکر دارند، ذکر شده و برای بررسی اطلاعات ابتدایی، اکثر تفاسیر را مطالعه نمودیم از جمله ؛ مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، جوامع الجوامع ، المیزان فی تفسیرالقرآن ، فی ضلال القرآن ، تفسیر نمونه و نور است، که در استفاده ی در مطالب پایان نامه ، مناسب ترین متن را برگزیدیم و در بررسی آیات ، کلماتی چون ؛ ظن ، حسان، نفس، روح، نظر و ... ، علی رغم این که مطالب آن جمع آوری شد ، ولی به دلیل گستردگی مطالب ، از ذکر آن ها خودداری کردیم. احادیث و روایات را هم از اصول کافی، تحف العقول عن آل رسول الله « صلی الله علیه وآله وسلّم»، نهج البلاغه، بحار الأنوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، غررالحکم و دررالکلم، نهج الفصاحه، میزان الحکمه ، الحیاة و... استفاده نموده ، و علاوه بر منابع تفسیری و روایی، از منابع تحقیقی همچون، « اندیشه آیینه زلال» نوشته ی مهدی نیلی پور که این کتاب برخی آیات و روایات تعقّل و تفکّر را بررسی نموده، و کتاب « پیروزی فکر» اثر اوریزن ، اسوت ماردن، که تفکّر را از دید روانشناسی بیان کرده است. البته در اکثر منابع، سخنی از تعقل به میان نیامده، ولی آنچه پیش رو دارید، تا حدامکان سعی شده هم واژه ی عقل و هم واژه ی فکر مورد بررسی قرار گیرد. لذا در این نوشته به شیوه های مختلف سعی در تبیین و تفهیم بهتر و بیشتر موضوع شده است، و در نهایت به مطالب زیر دست یافتیم؛ 1- افزایش اطلاعات مردم نسبت به تعقّل و تفکّر . 2- مأنوس شدن هر چه بیشتر مردم به فضایل اخلاقی از جمله؛تعقّل و تفکّر. 3-ذکر اهمیّت این موضوع با توجه به آیات و روایاتی که ذکر شده است. 4-چشاندن شیرینی آثار و نتایج مثبت تعقّل و تفکّر با بکار گیری آن در زندگی . 5- اثبات این نکته که اکثر معضلات فردی و اجتماعی به خاطر عدم تعقّل و تفکّر می باشد. واژگان کلیدی: قرآن، سنّت، حدیث، عقل، فکر.

این پایان نامه در دو بخش تنظیم و تدوین شده است. در بخش اول آیات سوره نجم تفسیر شده ودر بخش دوم روایات مربوطه به القاء شیطان به پیامبراسلام (ص) مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش سوء استفاده خاورشناسان از این روایات نیزتبیین شده است.

مباحث این پایان نامه در سه باب تدوین شده است؛باب نخست، معانی لغوی و اصطلاحی تفسیر و تأویل،تفاوت تفسیر و تأویل و اقسام تفسیر شامل تفسیر به مأثور و تفسیر به رأی. باب دوم، در زمینه پیشینه تفسیرقرآن به قرآن، احادیث مربوط به تفسیر قرآن به قرآن،مفسران شیعه و اهل سنت و تفسیر قرآن به قرآن، قرآن چگونه خود را تفسیر می کند؟ نمونه ای از تفسیر قرآن به قرآن. باب سوم، به بررسی تفسیر موضوعی،اصطلاحات علوم قرآنی مربوط به تفسیر قرآن به قرآن و شیوه تفسیر علامه طباطبائی در المیزان.