جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«تعلیم و تربیت نه تنها می‌تواند در رشد اخلاقی و عقلانی و عاطفی و حتی جسمانی فرد مؤثر باشد، بلکه وسیله‌ای در جهت رفع نیازهای اساسی اجتماعی به شمار می‌آید. نقش تعلیم و تربیت نه تنها در عینیت بخشیدن به زندگی مادی و معنوی فرد متوقف نمی‌شود؛ بلکه تمام شئون اجتماعی او را دربر می‌گیرد و عامل رشد تحول اساسی جامعه می‌گردد.» کتاب حاضر در جهت مطالعه تطبیقی نظریات تربیتی «افلاطون»، «ژان ژاک روسو» و «جان دیویی» به نگارش درآمده است. بر این اساس، اهداف آموزش و پرورش، روش تدریس مناسب و نقش معلم و شاگرد، منشأ معرفت یا شناخت، ویژگی‌های مدرسه و محیط مناسب برای تعلیم و تربیت و ...، از دیدگاه این اندیشمندان مورد بحث و بررسی قرارگرفته است.

یکی از مهمترین مضامین مشترک قابل بررسی در آثار سه ادیب بزرگ جهانی، حافظ و گوته و پوشکین، موضوع «عشق» است. حافظ آشکارا خود را «بنده عشق» می خواند و عشق را ماندگارترین صدا در همه اعصار در زیر این گنبد دوار می داند. گوته نیز در دیوان غربی- شرقی با الهام گیری از حافظ، عشقی انسانی و آسمانی را به نمایش می گذارد، و درسرگذشت ورتر از عشقی نافرجام سخن می گوید، و در فاوست، عشق مارگریت را مایه نجات روح سرگشته فاوست معرفی می کند. پوشکین نیز در دختر سروان، عشق پتر و ماریا را با فرجامی خوش طرح می ریزد، و در یوگنی آنه گین، از عشق تراژیک آنه گین و تاتیانا پرده برمی دارد، و در دختر دهاتی، ناظرایستگاه، دوبروفسکی، روسلاولو و منظومه های غنایی خویش از تاثیر گذاریهای عشق سخن می گوید.

سال 1999 میلادی با دویست و پنجاهمین زاد روز یوهان ولفگانگ فون گوته، شاعر و نمایشنامه نویس بزرگ آلمانی مقارن بود که نماینده برجسته ادبیات کلاسیک کشور خود است و بسیاری از آثارش به عرصه ادبیات جهانی درآمده است. مقاله حاضر از این فرصت بهره جسته و به معرفی دیوان غربی- شرقی این شاعر نامدار می پردازد. دلیل انتخاب این اثر برای تشریح آن است که گوته اندیشه و احساس نهفته در فصول این کتاب را ملهلم و مدیون شاعران ایرانی، خاصه حافظ است.

گوته، شیلر و کلایست در نمایشنامه های تاریخی گتس فن برلیشینگن (Götz von Berlichihgen)، ویلهم تل (Wilhelm Tell) و نبرد هرمان (Hermansschlacht) با نگاهی به گذشته موضوع خود یاری را در مقابل اشکال متفاوت ظلم در دوران مختلف دگرگونی تاریخی مطرح می کنند. در اثر «گتس» گوته به روند تحول قانون خودیاری قرون وسطی به نظام حقوق رومی، وضعیت نابسامان قضایی و سو استفاده از حاکمیت چه در قرن 16 میلادی و چه در زمان حیات خود می پردازد. در اثر «ویلهم تل» شیلر به مقاومت سویسی ها در مقابل حاکمیت والیان هابسبورگ با نگاهی به انقلاب فرانسه اشاره می کند و در نمایشنامه «نبرد هرمان» منظور کلایست از ایستادگی ژرمن ها در مقابل تجاوز رومی ها، در حقیقت چیزی جز فراخوانی ملی برای مبارزه با ناپلئون نیست. در این سه نمایشنامه به موضوع ایستادگی در مقابل استبداد و تجاوز خارجی که در حول و حوش 1800 میلادی مساله مهم روز در آلمان بود.، پرداخته می شود.

به رغم مرزهای کهن فرهنگی – عقیدتی میان شرق و غرب، مهاجرت انسان و سرمایه در دو مسیر مخالف، مردم این دو خطه را پیوسته به هم نزدیک تر، و همزیستی و تفاهم آنان را امری پیوسته ضروری تر می سازد. میراث ادبی شرق شناسی کشورهای آلمانی زبان که در دیوان غربی – شرقی گوته اوج و تبلور خاص خود را می یابد، می تواند در راه برقراری این تفاهم نقشی سازنده داشته باشد. این مقاله از این منظر به بررسی دیوان گوته می پردازد.

اخلاق و تربیت اخلاقی در عصر حاضر از بنیادی‎ترین موضوع بشریست که همواره مورد توجه اندیشمندان و صاحبنظران مختلف در اقصا نقاط جهان بوده است. از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی مقایسه‌ای اهداف تربیت اخلاقی از دیدگاه روسو و آیت الله جوادی آملی انجام شده است. روش تحقیق این پژوهش تحلیل تطبیقی می‎باشد. یافته‌های پژوهش حکایت از آن دارد که هدف غایی تربیت اخلاقی در نظام طبیعت‎گرایانه[1] روسو تبعیت انسان از طبیعت و در نظام وحیانی آیت الله جوادی آملی تقرب انسان به سوی خدا می‎باشد. روسو برای نیل به چنین غایتی محافظت از نفس، تواضع و اعتدال، تحقق آزادی، نوع‎دوستی و دگرخواهی و آیت الله جوادی نیز شناخت خالق، شناخت خود، فطرت‎جویی، تواضع و اعتدال، کرامت‎مداری، تحقق آزادی، نوع دوستی و دگرخواهی را به عنوان اهداف واسطه‎ای معرفی نموده‎اند. وجوه اشتراک خاصی بین اهداف ترسیم شده هر دو اندیشمند وجود دارد که از مهمترین آن توجه ویژه هر دو اندیشمند به تربیت اخلاقی است. ولی از مهمترین وجوه اختلاف دو صاحب نظر این است که، روسو دستیابی به اهداف اخلاقی را در دوری از جامعه می‎داند، در حالی که از نظر استاد جوادی آملی دست‎یابی به چنین مقاصدی در درون جامعه محقق می‎شود. همچنین محوریت طبیعت از یک سو و خداوند متعال از سوی دیگر از مهم‌ترین تضادهای ماهوی و سرچشمه‎های معرفتی اهداف تربیت اخلاقی در دو دیدگاه است که جهت دهی زیست اخلاقی آدمی را از ابتدا تا انتها بر عهده دارد. [1]. طبیعت‎گرایی (Naturalisme) یا فلسفه اصالت طبیعت از جمله فلسفه‌های محض قدیمی است که طبیعت را تنها واقعیت می پندارد و تقریباً به غیر آن معتقد نیست. به عبارت دیگر، به نظر پیروان این سیستم فکری آنچه واقعیت دارد، همان «طبیعت» است آنچنان که حواس ما در می‎یابند. هیچ گونه علت و قدرت فراسوی طبیعی بر جهان حکومت نمی کند بلکه جهان، قائم به ذات است، توضیح آن در خودش است، اداره‎اش به عهده خودش می‌باشد، و خود، راهنما و رهبر خویشتن است. طبیعت ‎گرایی نظام فکری کسانی است که همه علل غایی را در طبیعت می‎یابند. طبیعت‎گرایی، که ساده‌ترین و روشن‌ترین فلسفه‎های محض است، واقعیت و طبیعت را یکی یا مترادف می‌‎داند، و آدمی را فرزند طبیعت می‎پندارد نه جامعه (شعاری ‎نژاد، 420:1383).