جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تعیین جهت قبله از ابتدای ظهور اسلام، در بین مسلمانان از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.در این مقاله ضمن بررسی اجمالی کوششهای گذشتگان، روش جدید و نسبتاً دقیقی ارائه شده است، که ابزار آن یعنی خورشید به راحتی در دسترس همگان است.با داشتن یک جدول، به راحتی می‌توان دانست که در هر روز از سال در هر محل معین، خورشید در چه ساعتی از روز دقیقاً در راستای قبله قرار می گیرد، به طوری که امتداد سایة یک شاخص، راستای قبله را نشان می‌دهد.بدین منظور یک برنامه کامپیوتری تهیه شده است که ورودی آن تنها، طول و عرض جغرافیایی و تاریخ (سال و ماه و روز) و خروجیش ساعت انطباق خورشید با راستای قبله است.این برنامه در سه مرحله کار می‌کند: 1- تعیین دقیق جهت قبله با در نظر گرفتن طول و عرض جغرافیایی محل؛ 2- تعیین دقیق بعد و میل خورشید در روز مورد نظر؛ 3- به دست آوردن ساعت انطباق سمت خورشید با جهت قبله. در این مقاله بیشتر به جنبة آموزشی مسأله تأکید شده است و لذا برخی مفاهیم با تفضیل مطرح می‌گردد.

غدیر خم توانست در خلال چهارده قرن گذشته دو جریان شیعه و سنی را ایجاد کند که مهمترین عامل در پیدایش آن ها اختلافی است که پیروان این دو جریان در فهم آن حادثه پیدا کرده اند، اختلاف در فهمی که به ظاهر معلول معنا شناسی واژه «مولی » است.در این مقاله ابتدا نشان داده شده است که ادعای متفکران سنی در فراوانی معانی این واژه واقعی نبوده، سپس ضمن بیان دیدگاههای متکلمان شیعه و سنی در مفاد حدیث ولایت، به این نکته توجه داده شده است که اختلاف در اینکه «اولی» از جمله معانی این واژه هست یا نیست، تاثیری در اثبات حقانیت نگرش شیعه ندارد و خلافت و ولایت امیرالمومنین را بدون در نظر گرفتن این مطلب نیز می توان اثبات کرد.

قانون مجازات اسلامی، برگرفته از فتاوای مشهور فقیهان شیعه، همه موارد شش گانه خون بهای مسلمان را «اصل» دانسته و بزه کار را در انتخاب هر یک از این موارد، آزاد گذارده است.در نوشتار پیش رو، مستندات فتاوای بالا، طبق ضوابط اجتهاد، نقد و بررسی شده و از نظریه اصالت دینار، در عصر رواج پول، همراه با ذکر دلایل آن، دفاع شده و بر این اساس راه جمع روایات متفاوت در شمار درهم، گاو، گوسفند و حله، در مقدار پرداختی دیه شرح داده شده است. همچنین بر عدم موضوعیت عین اصول دیه و کفایت پرداخت بهای آنها، تاکید گردیده و در نهایت نظریه مشهور را در انتخاب بزه کار از موارد شش گانه، نقد نموده و به جای آن، نظریه ای نو افکنده و با ذکر شواهدی انتخاب قاضی را مطرح ساخته است.

شهادت (بینه) یکی از راههای اثبات دعاوی و جرائم است و شاهد یکی از ارکان مهم آن می‌باشد. نظر به تأثیر شهادت دعاوی، جرائم و صدور احکامی دائر بر رد مال، بقای زوجیت، انحلال آن، قتل، تازیانه و...، لازم است که شاهد دارای شرایطی باشد. یکی از این شرایط عدالت است. شهادت غیر عادل (فاسق) پذیرفته نیست. این جستار تعاریف مختلف عدالت را مورد نقض و ابرام قرار می‌دهد و عدالت را صرفاً در حالت درونی (نه ملکه که بر خلاف نظر مشهور است) دانسته که منجر به اجتناب از کبائر و عدم اصرار بر صغائر می‌شود و قید مروت را نیز در تعریف عدالت قبول ندارد (بر خلاف نظر مشهور). هر چند این بحث در مورد عدالت شاهد است، از آنجا که در برخی موارد دیگر (مانند امام جماعت، قاضی،...) صفت عدالت لازم است، مباحث طرح شده راهگشای نظری و عملی در ْآن موارد نیز خواهد بود.

نوشتار حاضر، با عنایت به ضرورت بررسی رهن مستغلات و تصحیح شیوه موجود در جامعه، بیع شرط را به عنوان یکی از سازوکارهای مشروع چنین رهنی که به هدف استرباح و نیز حلیت استیفای منافع صورت می پذیرد بررسیده است. مولف، پس از تعریف لغوی «بیع الخیار» - که در ادبیات کهن فقهی ما به جای آنچه امروزه آن را بیع شرط می نامند به کار می رفته - با اشاره به تحول معنایی این ادبیات از بیع خیار به بیع شرط، از روشهای تصور شرط خیار و رد ثمن سخن به میان آورده، و آن گاه اشکالهای وارد بر این مقوله و سپس ادله صحت و جواز بیع خیار را فراروی نهاده، و در ادامه با نگاهی گذرا به مقوله بیع وفا در فقه اهل سنت کوشیده است راهی به انطباق این دو مفهوم بر یکدیگر بیابد، و از این رهگذر این برداشت را بر کرسی داوری نشاند که بیع شرط می تواند به عنوان سازوکاری جایگزین برای آنچه امروزه در عرف به نام رهن مستغلات انجام می گیرد مورد توجه واقع شود.

رشیدالدین فضل اله همدانی 645-718) ه( از وزیران روشنفکر در ایران دوره اسلامی است که توانست به کمک افکار بلند، همراه با دوراندیشی و آگاهی وسیعی که بر اندوخته های علمی و عملی سیاستمداران ایران پیش و پس از اسلام داشت، با ارائه برنامه های آبادگری تحسین برانگیز خود، اصلاحات اقتصادی و اجتماعی دوران حکومت غازان خان و الجایتو را رقم زده و صفحه درخشانی در تاریخ ایران بعد از حمله مغول پدید آورد. مورخان اعم از قدیم و معاصر، او را به سبب توجه ویژه اش به عمران و آبادانی، با سیاستمداران بزرگ ایران پیش از اسلام همچون داریوش هخامنشی و انوشیروان ساسانی و بزرگمهر بختگان مقایسه کرده اند. رشیدالدین فضل اله بر خلاف دیگر وزیران ایرانی بعد از اسلام، چون بلعمی ها، جیهانی ها، صاحب بن عباد و خواجه نظام الملک و ...، علاوه بر برخورداری از فضیلت علمی، از فضیلت توانایی در مدیریت اجرایی برخوردار بود. او به سبب آگاهی بر ویرانی ها و کشتارهای ناشی از حمله مغول و پیامدهای بعدی آن، همانند یک روانشناس خبره تلاش می کرد تا با توجه به قسمت های مختلف جامعه و بدون گرفتار شدن در دام تعصبات مذهبی و قومی )قاشانی، 95)، برنامه های اصلاحی خود را به مورد اجرا گذارد و با ارائه طرح های مناسب برای آباد کردن شهرها و روستاها و رونق کشاورزی و عمران راه ها، روح امید به زندگی را در کالبد جامعه ایران بدمد. در این مقاله، اندیشه های رشیدالدین به عنوان یک اندیشه زیر بنایی و برنامه کلان اصلاحی و عمرانی که در نامه های او تجلی یافته، بررسی و تجزیه و تحلیل می شود.

اضطرار، احتیاج و ناگزیر بودن از چیزی است. قاعده اضطرار، وظیفه عملی مضطر را تبیین می‌کند و در فقه از طهارت تا دیات کادبرد دارد، ولی فقها عمده بحث را در کتاب اطعمه و اشربه آورده و از آن سه تفسیر ارائه داده‌‌اند: الف) ترس از تلف جان خود ب) ترس، اعم از ترس جان، عضو و ... ج) ترسی که فقط جنبه فردی ندارد، بلکه به خاطر دیگران است.ریشه‌های اضطرار، اکراه، تقیّه، ضرر و ضرورت است در مقاله حاضر، موضوع بحث اضطراری است که منشأ آن ضرورت است. قرآن صریحاً تکلیف را مضطر برداشته است، به شرط آن که ستمگر، متجاوز و متمایل به گناه نباشد. در روایتهای کبری کلی‌ای آمده است که " هیچ حرامی نیست مگر آن که خدواند آن را در حال اضطرار حلال کرده است" . عقلاً ترک واجب و انجام حرام، بر اساس باب تزاحم، جایز است. اجرای قاعده اضطرار شرایطی دارد: الف) امتنانی بودن ب) رافعیت به اندازه رفع ضرورت ج) غیراختیاری بودن د) رعایت تدریج و ترتیب در انجام محرمات. بعضی مدلول قاعده را رخصت و بعضی عزیمت می‌دانند.