جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله در صدد است تا نشان دهد که چگونه اخلاق اسلامی می تواند بر اساس اصولی بنیادین که در نهاد دستگاه فلسفی-عرفانی ارزشهای اسلامی نهفته است با مقتضیات عالم جدید مطابق باشد و احیانا برخی نارساییهای ارزشی و اخلاقی دوران مدرن را تدارک کند . بدین منظور ناگزیر نخست باید به استخراج بنیادی ترین این اصول مبادرت کرد و از آنجا که منطقا می توان نقطه عزیمت های مختلفی برای استخراج این اصول در اندیشه و عرفان اسلامی اتخاذ کرد به نحو روشی نخست پیش فرضها و اصول عام این اندیشه و عرفان را مسلم فرض می کنیم و ثانیا برای نیل به مقصود و تفسیر مطلوب خود الگوی فلسفی عام فلسفه های مدرن را بر می گزینیم و اصول بنیادینی را که این الگو فرا نهاده مسلم می گیریم و آنگاه به بازسازی مورد نظر مبادرت می کنیم. بنابراین می پرسیم : مقوّم اخلاقیت برای انسان چیست؟ با توجه به رابطة تکلیف با آزادی، آیا آزادی انسان، به آزادی در علم و آگاهی نیست و معنای آزادی اندیشه این نیست که انسان جهان را آنطور که خود می فهمد و تجربه می کند، بیاراید. پس معنای انسانیت، نفوذ همین اندیشه انسان در زندگی است و نفی سلطة امور بیرونی. آیا اخلاق اسلامی این تجربه انسانی را در علم و نظام بخشی جهان تبیین می نماید؟ پس انسانیت یعنی توجه به «مرتبه و استعداد» انسان که حاوی نگاه طمعناک او به هستی است. «استعدادی» که جهان را به رنگ مدرَکاتش درآورده و برگزیده هایش را به رنگ فهمش درآمیخته است، مسئولیت را تحمل رنجی قرار داده برای عملی کردن درست ها و بایسته های انسان. درجه آزادی فرد به همین مسئولیت پذیری اوست و فردیت هر انسان به میزان قبول مسئولیت او شکل می گیرد و از دیگران تمایز می پذیرد. مفروض این گفته ها، اصولِ انسانیت، عقلانیت، آزادی و فردیت اند. آیا می توانیم با تحلیل مباحث هستی شناسی و معرفت شناسی فلسفه اسلامی، اصول فوق را بازخوانی کنیم؟ و شرایط پیشین تحقق اخلاق را دریابیم؟ این نوشتار نگاهی است از نوع معرفت درجه دوم، بی آنکه به صحت و سقم مدعیات درجه اول فلسفه اسلامی بپردازد. مبانی آن مدعیات را جستجو می کند. در این بررسی، عمق و معنای اصول مذکور را در فلسفه اسلامی نشان داده ایم و توان این فلسفه برای ورود به گفتمان جهانی اندیشه را آشکار کرده ایم. در این معنا، اخلاق برای آن ممکن است و اندیشه حکماء که در پیوند با عرفان نظری است و ادبیات فارسی در کنار کتب رسمی فلسفه به حکایت نغز آن پیوسته است، به قوت حکایت از این امکان می کنند

چکیده (فارسی): آنچه این رساله عهده دار است ، تبیین و تحلیل انسان فلسفی در اندیشه دکارت به عنوان خاستگاه انسان شناسی فلسفی عصر جدید است . در عصر جدید انسان به عنوان فاعل شناسا از بررسی ماهیت دوگانه انسان به عنوان متعلق شناخت خود آغاز می کند . به عبارت دیگر انسان شناسی فلسفی در عصر جدید ، با انسان هم به عنوان فاعل شناسایی و هم به عنوان متعلق این دو سروکاردارد . بارزترین نمونه این نوع تفکر پیرامون انسان ، که از خود " انسان" شروع می کند ، در اندیشه دکارت می توان دید . در تاریخ فلسفه غرب همواره اندیشه دکارت دارای اعتبار خاصی بوده است . زیرا او تاثیر بسزایی در تغییر اندیشه و نوع نگاه انسان به خود و عالم داشته است و البته انسان محوری نماد برجسته ای از اندیشه دکارت است که اندیشمندان عصر جدید به شکل های مختلف آن را پذیرفته اند . برای تبیین نوع نگرش دکارت به انسان در بخش اول این رساله ، ابتدا نظری به پیشینیان وی داشته و با بیان تلقی انسان در اسطوره های یونان باستان و برخی از حکمای پیش ازسقراط ، سوفسطائیان ، همچنین انسان در فلسفه مسیحی ، به نوعی خاستگاه اندیشه دکارت را می توان یافت . بخش دوم رساله تحت عنوان تلقی دکارت از انسان شامل سه فصل است که انسان دکارتی را در سه عرصه معرفتی ، وجودی و عملی مورد بحث قرار داده است . در واقع دکارت با عبارت " می اندیشم ، پس هستم " بر اصالت و نقش قوام بخشی اندیشه انسان تاکید می کند . با " می اندیشم " دکارت است که عقل انسان به عنوان یک عقل مستقل شناخته می شود ، زیرا انسان خود می تواند به شناخت دست یابد و بالاخره همه چیز از دیدگاه انسان معنا پیدا می کند و همه چیز " ابژه " و مورد توجه و متعلق شناخت انسان می شود . "می اندیشم" دکارتی نخستین و یقینی ترین اصل وجودی است . دکارت مخصوصا"در تامل سوم نمی خواسته فلسفه خود را بر پایه یک اصل منطقی انتزاعی ، بنا نماید . او علیرغم سخنان برخی از منتقدین با ذوات یا ممکنات سرو کاری ندارد ، بلکه به واقعیت موجود پرداخته واصل نخستین او یک اصل وجودی است . بدین سان دکارت به انسان و واقعیت انضمامی او توجه دارد . برای همین است که بخصوص بعدازانتشار کتاب "اصول" سعی بیشتر او بر این بوده که نظریه اش را درباره طبیعت تکمیل کند و همچنین به انسان انضمامی توجه کند ، یعنی به موجودی که در نزد او نفس و جسم کاملا" اتحاد دارند . اینجاست که در بحث انسان در عرصه وجودی بعد از اثبات وجود جواهر سه گانه در هستی شناسی دکارت ، به واقعیت وجودی ابعاد دوگانه انسان نزد وی پرداخته شده است . تاکید دکارت بر نفس غیر مادی ، محور و بحث انگیزترین بخش ثنویت اوست . دکارت برای اثبات جوهر نفسانی و تجرد آن و استقلال وجودی آن از بدن ابتدا وجود نفس را اثبات می کند و سپس به بیان ماهیت آن می پردازد . در واقع بخش مهم در مابعدالطبیعه دکارتی پیرامون طبیعت و ماهیت انسان بخش فکر انسان است. نگاه به انسان دکارتی در عرصه عمل ، یکی دیگر از مهمترین جنبه های انسان شناسی دکارت است ، چون عقیده دکارت بر این بوده که قبل از تدوین اخلاق علمی باید اول از همه علم مربوط به طبیعت انسان را وضع کرد ، در فصل سوم از بخش دوم رساله ابتدا به علم مربوط به وظایف الاعضاء پرداخته شده است . بعد از توضیح بعد جسمانی و چگونگی عملکرد آن ، پیرامون انفعالات و اینکه دکارت آن را صرفا" از منظر طبیعی تبیین می کند ، پرداخته شده است . در واقع نظریه اتحاد نفس و جسم چار چوبی برای بحث هایی است که او در مورد انفعالات مطرح می کند . جایگاه اخلاق در فلسفه دکارت از مباحث بسیار مهم مربوط به انسان است که به تفصیل در بخش سوم در فصل انسان در عرصه عملی مطرح شده است . بخش سوم رساله به فلسفه مبتنی بر موضوعیت دکارت اختصاص دارد . این اصل بیانگر این است که دکارتی که بنیاد فلسفه اش را بر پایه " فکر می کنم ، پس هستم " به عنوان یک قضیه وجودی بنا نهاده است و نظام فلسفی خود را بر اساس " فاعلیت شناسا " قرار می دهد ؛ در واقع فلسفه مبتنی بر موضوعیت را به عنوان یک مفهوم کاملا" بدیع در دل نظام فلسفی خود قرار داد که خود طرز نگرشی است که در عرصه های مختلف پنچ معرفتی ، اخلاقی و عملی ، زیبایی شناسی و هنر که مبنا را بر فاعل شناسا ، فاعل فعل اخلاقی ، داور زیبا شناختی و پدید آورنده اثر هنری می گذارد . از اینرو فلسفه مبتنی بر موضوعیت در عصر جدید یکی از مباحث اساسی و مهم فلسفه غرب است که با دکارت و اندیشه او مطرح می شود . فلسفه مبتنی بر موضوعیت دکارت در عرصه زیبایی شناسی نیز از مباحث مربوط به بخش سوم است . بالاخره در فصل پایانی از بخش سوم رساله به نتایج و دستاوردهای فلسفه مبتنی بر موضوعیت در نوع نگرش جدید به انسان و طبیعت پرداخته شده . برای همین ابتدا به بحث اصالت بشرکه از پرنفوذترین عناصر فلسفه جدید است ، پرداخته شده که شاخه اصلی آن از بطن فلسفه دکارت برخاسته ؛ دکارتی که در صدد یافتن مبنای یقین بر آمد ، آن را بعد از شک دستوری خود در " انسان " جست و بر اساس معیاری که برای درستی و یقین به دست داده بود ، عقل بشری محوریت می یابد . بالاخره اینکه بادکارت و اندیشه او که فلسفه مبتنی بر موضوعیت مطرح می شود و با تبدیل شدن انسان به محوریتی که در جهان دارد و اینکه جهان تصویری است که در ذهن انسان وجود دارد ، رویداد دیگری به نام تسلط بی حد و حصر انسان بر جهان و بحث تکنولوژی مطرح می شود . ازاینرو شاید بتوان مظاهر عمده عصر جدید مثل : علم و فن آوری ، هنر جدید وعلم جدید را ، همه از آثار و عوارض" فلسفه مبتنی بر موضوعیت" دانست ؛ زیرا وجه مشترک تمام مظاهر عصر جدید این است که در آنها انسان به جهت فاعل شناسا بودن، قدرت استیلا برموجودات راکه اینک متعلق اوهستند، یافته است .

بررسی اراده به عنوان یکی از اوصاف الهی از دیدگاه شیخ مفید، علامه طباطبایی و اسپینوزا می باشد. در این رساله پس از بیان کلیات تحقیق، اراده الهی از دیدگاه وجودشناسی، اراده الهی از دیدگاه معناشناسی، اقسام و مراتب اراده الهی، رابطه اراده الهی با دیگر صفات الهی، غرض و غایت افعال حق تعالی، و اراده الهی و قضا و قدر، مورد بحث قرار گرفته و سپس گستره اراده الهی در آفرینش، اراده الهی و امر محال، اراده الهی و شرور، و اراده الهی و افعال موجودات بررسی شده است. نویسنده در پایان رساله، ملحقاتی را مطرح کرده و در ضمن آن، سنت غلبه اراده الهی، و اراده الهی و معجزه انبیاء را تحلیل نموده است

رساله حاضر که به بررسی آثار گران فلسفه پرداخته از دو بخش تشکیل شده که دربخش اول با استفاده از آیات و روایات سعی در اثبات دلالت هستی پروردگار بر وجودش، ثبات وجود، وحدت وجود و به طور کلی اثبات صانع دارد. محقق به جهت استواری کار خویش از تفسیر آیات مختلف قرآن کریم و نظرات فلاسفه بزرگی چون صدر المتألهین و حکیم سبزواری بهره جسته است. در بخش دوم آثار فیلسوف آلمانی کانت را در مورد علم الهی و اخلاق مورد نقد و بررسی قرار داده و در نهایت به این نتیجه رسیده است که کانت مکلف بودن انسان به تکالیف اخلاقی را ثابت و وحدانی دانسته و بوسیله آن می خواهد بنای نفس و ذات باری را اثبات کند، بر خلاف فلاسفه دیگر که از اثبات باری و بقای نفس نتیجه می گرفتند که انسان مکلف به تکالیف اخلاقی است و در نهایت باید اشاره کرد تحقیق فوق از آثار و منابع ارزشمندی چون شواهد الربوبیه، شرح منظومه سبزواری، سیر حکمت در اروپا، دعای عرفه و.... بهره جسته است.

چکیده (فارسی): در میان اندیشمندانِ عصر روشنگری و پس از آن، فیلسوفی همچون هگل را نتوان سراغ گرفت که تا بدین حد میان بنیاد های فلسفه ی او و مفهوم آزادی پیوندی عمیق برقرار باشد. شاهدِ این مدعا آن است که او گاه تا بدان جا پیش می رود که فلسفه ی خود را نه تنها تبیین کننده ی آزادی، بلکه تحققِ نهایی آن می داند. هگل نقطه ی عزیمت خود را جهان انضمامی قرار می دهد و از همین پایگاه است که به کشف هویتِ جمعی انسان در قلب جامعه دست می یابد. او در این راستا برای رسیدن به آزادی، در مقابل اخلاقِ انتزاعی کانت Moralit?t، اخلاقِ انضمامی Sittlichkeit را مطرح می کند. هگل پس از طی کردن این فرایند به نوعِ عقلانیت خاصی می رسد که در بنیاد اخلاق انضمامی ریشه دارد. این عقلانیت مسلماً از جنس عقل نابِ کانتی نخواهد بود، بلکه عقلانیتی است که آب و رنگ تاریخی و فرهنگی دارد. عقلانیتِ اخلاق انضمامی در طولِ زمان و در فرایند تاریخ شکل یافته و گسترش پیدا می کند. هگل برای این که این عقلانیت را در بطنِ اخلاق های اجتماعی نشان دهد، به فلسفه ی تاریخ توسل می جوید. به نظر هگل آزادی مطلق تحقق نخواهد یافت مگر در جامعه ای که نهادها، رسوم، حقوق، وظایف و ارزش های خاصی برآن حاکم باشد؛ زیرا این امور تنها بستری هستند که توانایی های آزادی در آن گسترش یافته و پایدار می مانند. دولت مدرن از آنجا که همه ی نهادهای لازم برای تحقق و ظهور آزادی را در خود می گنجاند، برترین تحققِ آزادی در تاریخ جهان است و از این رو بیشترین حق را به گردن اعضای خود یعنی انسان مدرن دارد

آنچه اکنون پیش روی شماست رساله ای است تحت عنوان«آسیب شناسی مهدویت با عنایت به آیات و روایات» که به بررسی و کاوش، پیرامون آفات و آسیبها و انحرافاتی که در طول تاریخ بر پیرایة مهدویت نشسته است، می پردازد. و چون این مساله در رابطة تنگاتنگ با آیات قرآن و کلام معصومین(ع) می باشد، از آن منظر مورد بازکاوی قرار گرفته است. این پایان نامه در چهار فصل بدین شکل تنظیم شده است: ابتدا در فصل کلیات به اهمیت و ضرورت بحث و سؤالات اصلی و فرعی و فرضیه ها و نیز مفاهیم اصلی پرداخته شده و در ادامه، اعتقاد به مهدویت در مذاهب و ادیان مختلف به اثبات رسیده است. در فصل سوم خاستگاهها و ریشه های اصلی آسیبهای مهدویت در هفت گروه مورد شناسایی قرار می گیرد. در چهارمین فصل، آسیبها و انحرافات مهم در چهارده عنوان مورد بررسی واقع شده است. و در انتها نتیجه بحث ارائه می گردد. مطالعة این رساله زمینة آشنایی مخاطب یا خواننده را با اصلی ترین خطراتی که فرهنگ مهدوی را تهدید می کند، فراهم ساخته و فرد می تواند با نگاهی نو، بهتر از گذشته به پیمودن ادامه مسیر انتظار بپردازد.

خداوند متعالی در قرآن مجید، بارها بر یگانگی خود شهادت داده، و سرلوحه شعار تمام انبیا این بوده که خداوند یکتا است.امامان معصوم(علیهم السلام) با روش های گوناگونی می کوشیدند این واقعیت را برای مردم تفهیم کنند که خداوند، یگانه است و باید فقط او را پرستید. امامان(علیهم السلام) در زمینه های گوناگونی احتجاج کرده اند که یکی از مهم ترین آن ها، احتجاج در باب توحید است; چه توحید در ذات و چه توحید در صفات و چه دیگر اقسام توحید. این رساله در هفت فصل تدوین شده است که فصل اوّل، به کلّیات و مفاهیم تحقیق اختصاص یافته است.در فصل دوم، ادلّه ای که در قالب احتجاج برای توحید در ذات اقامه کرده اند، مانند این که وحدتِ خداوند، عددی نیست یا دلالت برهان فطرت بر یکتایی ذات پاک خداوند ذکر شده است.فصل سوم، به عمده ترین بحث، یعنی توحید صفاتی پرداخته است، و این که صفات ثبوتیه ذاتیه، عین ذات خداوند، و عین هم نیز هستند; مانند علم و قدرت و حیات. صفات ثبوتیه فعلیه، عین ذات خداوند نیستند; مانند اراده، تکلّم و صدق. اراده در روایات به معنای ایجاد است و تصریح شده که از صفات فعل خداوند به شمار میرود. تکلّم خداوند نیز امری حادث و مخلوق است. صفات سلبیه، یعنی سلب نقص از خداوند; مثل این که خداوند، مکان * یا جسم نیست. صفات خبریه الهی نیز که در روایات و آیات به آنها اشاره شده است، دسته ای دیگر از صفات خداوند متعالی اند.توحید ابعاد دیگری نیز مانند توحید در عبادت، خالقیت و ربوبیت دارد که فصول آخر رساله به آن ها پرداخته است.

پیامبر گرامی(ص) از افتراق امت پس از خود، به ‎73 فرقه خبر دادند و تنها یک فرقه را اهل نجات شمردند. فرقة ناجیه را نیز به راکبان سفینة اهل بیت و متمسکان قرآن و عترت تعریف کردند. شیعة امامیة اثنا عشری مدعی دارا بودن چنین ویژگیهایی است و خود را مصداق آن یگانه فرقة ناجیه می شمارد. کتاب حاضر به منظور اثبات همین مدعا به نگارش در آمده است و مؤلف شیخ ابراهیم بن سلیمان مشهور به فاضل قطیفی کوشیده است تا با ارائة دلائل منطقی و مقبول شیعه و اهل سنت بر صحت این ادعا مهر تأیید بزند و مخالفان را در عرصة احتجاج در باب عقاید دینی، بویژه اعتقادات شیعه در مورد امامت و ائمة اثنا عشر(ع) مجاب سازد./

بررسی شبهات تبرک جستن به غیر خدا می باشد. در این رساله نخست ادله عقلی، نقلی و فطری تبرک جستن به غیر خدا بیان شده سپس شبهات مربوط به آن پاسخ داده می شود. نگارنده ضمن بررسی معنای برکت و منشأ آن به سراغ برخی از آیات رفته و مکانهای مبارک، زمانها، اسامی و کتاب های مبارک در قرآن را معرفی نموده است. وی در ادامه تبرک جستن پیامبر اسلام به وحی، برخی از آثار را بیان نموده و جواز تبرک جستن به آثار مبارک از جمله قبر پیامبر(ص) و تبرک جستن به صالحلن درگاه خداوند را اثبات می نماید و دلایل عقلی و نقلی این مسأله را بیان می کند. ردّ مغالطات و شبهات ابن تیمیه و شرک دانستن تبرک و حرمت آن از دیگر زوایای مورد بحث در این رساله است.

چکیده (فارسی): انسان از آغاز حیات خود کوشیده است تا تفسیر کلی و جامع از عالم و هستی و انسان ارائه نماید، در مرحله ابتدایی اندیشه فلسفی، فکر انسان از نظریه اسطوره ای که بر دخالت قوای اسرار آمیز و جادویی و عوامل پیچیده در امور جهان تأکید دارد و به خوبی در اشعار هومر، و تخیلات هزیود، متجلی شده بود، به تفسیر های نظری، جامع و فراگیر و مستدل از هستی و جهان که در پی یگانه مبدأ موجودات بوده و می خواست با کشف قوانین، صدور وحدت از کثرت، یا آنچه که به تغییر و تغیّر اشیاء مربوط است را در یابد، منتقل شد. این فلاسفه بوده اند که به این مهم همت گماشته و در دریای خروشان اندیشه ها تفسیر عقلانی از جهان هستی ارائه دادند، هرچند نمی توان ادعا کرد که این مسیر تا انتها سپری شده و به طرز شایسته ای حقش ادا شده است، بلکه باید گفت که بی تردید فلاسفه .و اندیشمندان، میراث عظیمی در تاریخ بشر به جا نهادند که این میراث در مباحث عقلی و عرفانی که همواره در ادوار گوناگون، حیات فکری بشر را غنی کرده است متجلی می شود. با نظر دقیق در فکر فلسفی اسلامی در خواهیم یافت که مطابق تقسیم فلسفه اسلامی به" الهیات به معنی الاعم" یا امور عامه و" الهیات بالمعنی الاخص" کانون مرکزی و محوری در این دو قسم، همانا معقولات ثانیه منطقی و فلسفی می باشد. هرچند فلاسفه معتقدند تفاوت ذهن بشر از سایر موجودات در ادراک کلیات است، اما بهتر است گفته شود که اهمیت فراوان ذهن و اندیشه انسانی در ادراک معقولات ثانیه نهفته است، زیرا تنها توسط آنها می توان قضایای ضروری را از مفاهیم کلی استنتاج نمود و با تشکیل قیاس به نتیجه رسید و معلوم جدیدی را کسب کرد و تنها با فکر منطقی، اندیشه فلسفی تضمین خواهد شد.

هدف پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال اصلی است که رفتار پیامبر (ص ) با مشرکان و اهل کتاب چگونه بوده است ؟ و آیا پیامبر (ص ) فقط درصدد ابلاغ و بیان حق و دعوت به توحید بودند یا اینکه علاوه بر آن ، در پی محقق نمودن اسلام و غلبه دین نیز بودند روش نمونه گیری : تمام آیات قرآن و سیره پیامبر (ص ) با عطف به دو سوال به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته است روش پژوهش : کتابخانه ای ابزار اندازه گیری : قرآن و تاریخ زندگی و سیره پیامبر (ص ) طرح پژوهش : در بخش اول برخورد نظری پیامبر با توجه به آیات قرآن و در بخش دوم پس از بررسی مبانی و اصول رفتار پیامبر (ص ) برخورد عملی ایشان در سه مقطع مکه ، مدینه ، و پس از فتح مکه برری شده است نتیجه اینکه : روشها و شگردهای پیامبر (ص ) در مواجهه با مشرکان و اهل کتاب ، متنوع متعدد و گاه حتی در یک نگاه سطحی ، برخی مواضع در تضاد با هم دیده می شود. نکته کلیدی در بررسی موضع پیامبر (ص ) نسبت به مشرکان و اهل کتاب هنگامی فهم خواهد شد که دین نه صرفا به مثابه یک اعتقاد ذهنی و درونی برای افراد بلکه به مثابه یک فرآیند تکامل اجتماعی نیز در نظر گرفته شود. روش پیامبر (ص ) در برخورد با مشرکان و اهل کتاب با عطف به وضعیت اسلام و مسلمین و شرایط گروه مقابل در هر مقطع طراحی میشده و در واقع می توان به نوعی رابطه طولی در روشها و مواضع پیامبر قائل شد و این رفتارها در عرض هم نیستند که بتوان هر کدام از آنها را بدون توجه به فرآیند ظهور اسلام از یک هویت اعتقادی تا یک هویت اجتماعی و سیاسی ، به عنوان نظر قطعی و همیشگی اسلام ارائه کرد