جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

صرفه جویی به معنای درست مصرف کردن، به جا مصرف کردن، ضایع نکردن مال و مصرف را کارآمد وثمربخش کردن مقام « . است معظم .» رهبری از موثرترین راه های جلوگیری از اسراف، راه اعتدال، میانه روی و صرفه جویی است. از این جهت، تعالیم حیاتبخش اسلام، این راه را برای جلوگیری و پیشگیری از اسراف و نیز راه نجات انسان ها از معضل خطرناک و بیماری زیان آور اسراف توصیه کرده و بر آن تاکید ورزیده است. دین اسلام همواره به خاطر هدایت و راهنمایی و تأمین سعادت و خوشبختی، انسان ها را در همه امور زندگی اعم از دینی و دنیوی و اخروی به راه اعتدال، صرفه جویی و میانه روی توصیه و به دوری جستن از افراط و تفریط و پرهیزبه » حضرت لقمان « از هرگونه اسراف و زیاده روی سفارش و تاکید نموده است؛ لذا می بینیم در قرآن کریم آمده که در رفتار و اعمال خود میانه روی و ؛» و اقصد فی مشیک « : فرزندش- آن هم به صورت امر و طلب- توصیه می کند صرفه جویی را اختیار کن. آری اعتدال صفتی است بسیار عالی و پسندیده، منطقی و عقلی و موزون و مطبوع که مورد نظر شارع مقدساسلام می باشد. از آن جا که اعتدال با سرشت و فطرت پاک انسانی پیوند معنوی و ارتباط خلقتی و ریشه ای دارد، خداوند، روح آدمی و طبع انسان ها را نیز به گونه ای بسیار معتدل و میزان آفریده که با اعتدال تناسب و سازگاری دارد و اعتدال را به عنوان یک اصل عقلی و فطری در هر امری بهتر می پذیرد. پس بنابراین، انسان عاقل و با ایمان باید تلاش و جدیت نماید تا این صفت عالی )اعتدال و صرفه جویی( را کهمورد پسند خداوند متعال و انبیای الهی است، خوب به دست آورد و در حفظ آن سعی نماید؛ تمام حرکت های فکری و رفتاری خود را چه درونی و چه بیرونی در همه ی امور زندگی )مادی و معنوی(، بر محور صرفه جویی و میانه روی قرار دهد.چنان که قرآن کریم در آیه ی شریفه ی را می ستاید و راه اعتدال و اقتصاد را نیکو می داند و آن را تاکید می کند و هرگونه افراط و تفریط و تجاوز از اعتدال » روو عدالت را مذمّت و نکوهش می نماید. و همچنان که حضرت علی )ع در خطبه ی بسیار ارزشمندهمّام در ضمن بیان و شمارش صفات و پرهیزکاران می فرماید و ملبسهم الاقتصاد پرهیزکاران در پوشاک میانه روی و صرفه جویی می کنند و نیز حدیثی از امام صادق (ع) که فرمود هر کس در زندگی و معیشت خود، جانب اعتدال را رعایت نماید من ابتلا نشدن به فقر را برای او تضمین می کنم باید به این نکته ی مهم عقلی و علمی و اساسی توجه داشت، که اصل حاکم بر طبیعت انسان و هویت وجودی اوو اعتدال است و انسان بر اساس فطرت و طبیعت سالم » صرفه جویی « در ابعاد گوناگون مادی و معنوی، همان اصل اوّلیه خود، تمایلی به افراط و تفریط ندارد و حال آن که اسراف، خروج از حدود الهی، فطرت و گریز از مدار انسانی ومعیارهای عقلی و قانونی و ارزشی است. پس کسی که از مسیر فطرت انسانی و طبیعی و نیز از حقایق و قوانین و ارزش های واقعی خارج شود و راه اعتدال و اقتصاد را از دست دهد، از دیدگاه تعالیم اسلام، اسراف کار و متجاوز وستمگر است و بایستی تحت تعقیب قرار گرفته و مجازات گردد. مقاله حاضر کوشیده بر اساس آموزه های قرآنی و احادیث و روایات، نقش و کارکرد صرفه جویی و قناعت را در پیشرفت اقتصاد اسلامی تبیین نماید.

از آنجایی که کشورهای اسلامی نسبت به سایر ملل در دوران معاصر از رشد و توسعه کمتری برخوردار بوده‌اند و همواره این معما وجود داشته است که آیا اسلام و نهادهای آن مانع توسعه‌اند و از طرفی با نگاهی اجمالی به حوزه گسترش اسلام در می‌یابیم که اغلب کشورهای مسلمان دارای منابع طبیعی فراوانی هستند در نتیجه این نکته که شاید این ملت ها گرفتار بلای منابع شده‌اند به نظر می‌رسد از این رو این تحقیق در صدد پاسخ گویی به این سوال کلیدی است که کدامیک از این دو، مانع توسعه کشورهای اسلامی شده است.برای پاسخ به این پرسش شاخص توسعه انسانی به عنوان بهترین معرف برای توسعه و شاخص نسبت جمعیت مسلمان به کل جمعیت کشور و نسبت درآمد نفتی به تولید ناخالص داخلی انتخاب گردید و با استفاده از روش رگرسیون خطی و از میان 168 کشور موجود، کشورهای عضو کنفرانس اسلامی،کشورهای با جمعیت مسلمان بالای پنجاه درصد و پنج درصد و زیر پنج درصد مسلمان مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تحقیق از رابطه منفی مابین شاخص توسعه انسانی و نسبت جمعیت مسلمان و رابطه مثبت با منابع طبیعی حکایت می‌کنند.

تحقیق پیش رو، با در نظر داشتن این واقعیت که شرایط و احکام مالی و اقتصادی دین اسلام در جهت بهبود روابط تجاری و ارتقای فعالیت‌های اقتصادی وضع گردیده، باهدف کاربردی نمودن این الزامات و معیارها طرح‌ریزی گردید. در ارتباط میان فقه اسلامی (فقه شیعه) و فعالیت‌های تجاری و اقتصادی اشخاص حقوقی، فرآیند مهمی وجود دارد که نسبت به کارکردهای آن در این حوزه توجه چندانی نشده است. سیستم حسابداری و گزارشگری با استفاده از کارکردها و ظرفیت بالقوه‌ی خود، می‌تواند نقش مهمی درزمینه‌‌ی کاربردی نمودن فقه اسلامی در سطح اشخاص حقوقی ایفا نماید.در مرحله‌ی نخست تحقیق، با مبنا قرار دادن و مطالعه و بررسی منابع فقهی شیعه، نسبت به شناخت و استخراج مبانی و مصادیقی اقدام گردید که می‌توانست به‌عنوان مصادیق گزارشگری در نظر گرفته شود. پس از بررسی منابع اشاره‌شده، تعداد 24 مصداق و یک سوال کلی در خصوص سطح اهمیت ریالی آن‌ها، تحت عنوان مصادیق گزارشگری اسلامی مورد شناسایی قرار گرفت. برخی از این عوامل خودشان نوعی حکم شرعی‌اند و برخی دیگر، فعالیت‌های اقتصادی یا تجاری هستند که دارای احکام، شرایط و الزامات خاص خود می باشند، به طوری که شارع رعایت آن‌ها را در روابط فی‌مابین، مطالبه نموده است. ارتباطی که میان این مصادیق و حوزه‌ی گزارشگری مشاهده می‌شد، به لحاظ جنبه‌های اعتقادی، مذهبی و شرایط محیطی یک کشور اسلامی است که ملاک‌های مهمی برای تصمیم‌گیری افراد به شمار می‌آید. گزارش عملکرد شرعی اشخاص حقوقی در قالب این مصادیق و جنبه‌ی ارزشی آن برای تصمیم‌گیری، از مهم‌ترین کارکردهای قابل‌تعریف برای یک سیستم حسابداری و گزارشگری متناسب با شرایط و ضرورت‌های موجود است.در مرحله دوم تحقیق، با استفاده از ابزار پرسشنامه، دیدگاه کارشناسان مالی و اقتصادی و همچنین استفاده‌کنندگان عمومی گزارش‌های مالی نسبت به اهمیت گزارشگری در قالب این مصادیق موردسنجش قرار گرفت تا بر اساس آزمون فرض، نسبت به رد یا عدم رد فرضیه‌های پژوهش، تصمیم‌گیری شود. بر اساس نتایج حاصل از آزمون فرض‌، از منظر عموم پاسخ‌دهندگان (تمامی پاسخ دهندگان)، تمام مصادیق و حتی قید گزارشگری با مبلغ ریالی پایین‌تر از سطح اهمیت حسابداری، بااهمیت تلقی گردید. از منظر کارشناسان مالی و اقتصادی، تمامی عوامل به‌غیراز قید سطح اهمیت ریالی، با اهمیت به حساب آمده و مورد تایید قرار گرفت. از دیدگاه استفاده‌کنندگان عمومی، قید سطح اهمیت ریالی و دیگر عوامل به‌غیراز خمس، عاریه و ودیعه، برای گزارشگری بااهمیت دانسته شد. از طرف دیگر بین نگرش دو گروه اصلی، تفاوت معناداری پیرامون مصادیق ربای قرضی، ربای معاملی، وقف و احتکار، در حالت توافق بر گزارشگری مشاهده گردید. برای قید سطح اهمیت ریالی، این تفاوت نگرش به‌صورت عدم توافق بین دو گروه مشاهده شد؛ به این مفهوم که گروه کارشناسان مالی و اقتصادی، گزارشگری با مبلغ ریالی زیر سطح اهمیت را رد کرده اما استفاده‌کنندگان عمومی، گزارشگری مصادیق حتی با ارقامی زیر سطح اهمیت را تأیید نموده‌اند.