جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پایان نامة حاضر با عنوان نقد و بررسی مبانی و روش تفسیری مناهج البیان در سه فصل سامان یافته است. فصل اول به زندگی، افکار و آثار مفسر اختصاص یافته است. فصل دوم با عنوان روش شناسی تفسیر مناهج البیان، شامل توضیح مبانی تفسیر و منابع تفسیر می باشد. در این بخش ، نقش، جایگاه و کارکرد هر یک از منابع در روش تفسیر اجتهادی بیان شده است. در بحث رویکرد تفسیری، رویکرد کلامی فقهی مفسر معرفی شده است. از دیگر مباحث این فصل، تفسیر موضوعی و علوم قرآنی در تفسیر مناهج البیان است . در واپسین گفتار فصل دوم، سبک نگارش و پردازش مطالب، در این تفسیر گزارش شده است. فصل سوم، برخی از نقدهای مناهج البیان، بر دو تفسیر المنار و المیزان را در بر گرفته است.

تحقیق ارایه شده با عنوان «سیمای گمراهان و معیارهای گمراهی در قرآن» می باشد. که به بررسی مباحثی پیرامون گمراهی و گمراهان پرداخته است. و به روش کتابخانه ای جمع آوری گردیده، که کتاب های تفسیری و علوم قرآنی، اخلاقی، لغات، کلامی، روایی از جمله منابع مهم مورد استفاده می باشد. این تحقیق شامل چهار بخش است. بخش اول، شامل مفاهیم و کلیات موضوع است که از دو فصل تشکیل شده است. در فصل اول سعی شده است که در کنار معنای لغوی و اصطلاحی، وجوه مختلفی که برای ضلالت ذکر کرده اند و هم چنین مفاهیم و مترادفاتی را که کم و بیش در همان معنا و از بافت هایی از همان نوع است، مورد بررسی قرار گیرد. در فصل دوم: با عنوان مصادیق گمراهان، به ذکر مواردی که در کتاب و کلام علمای دین به عنوان گمراه معرفی شده است پرداخته شده، تا با شناخت برخی از مصادیق، تعریفی که از گمراهی در فصل پیش به دست آمده، وضوح بیشتری به خود بگیرد. در بخش دوم: عوامل گمراهی ذکر شده است تا روشن شود آنچه که ممکن است افرادی را به گمراهی بکشاند، ضعف و نارسایی معارف اسلامی نیست بلکه اشکال در جای دیگر است که باید بررسی شود. این بخش شامل سه فصل است. فصل اول عوامل درونی گمراهی: که در این فصل عواملی مانند هوای نفس، نفاق، کفر و بی ایمانی، شرک به خدا و سلطه پذیری و.... به عنوان عامل گمراهی معرفی شده اند. فصل دوم عوامل بیرونی گمراهی: که شامل دوست ناباب، زن و فرزند، تربیت غلط، تغذیه، محیط، شیطان و...می شود. فصل سوم معنای واقعی هدایت و ضلالت خداوند؛ که در واقع این فصل قسمت اصلی تحقیق به حساب می آید و در این فصل در مورد این که خداوندد ر بعضی از آیات هدایت و گمراهی را به خود نسبت داده و هدایت و گمراهی انسان ها را بر اساس مشیت خواسته خود معرفی کرده است را مورد بررسی قرار داده ایم. بخش سوم ابزار گمراهی: در این بخش با معرفی ابزاری که کفار و مشرکین بر طبق شرایط زمان و مکان برای گمراه کردن انسان ها انتخاب می کنند آغاز می شود. که عبارتند از: خشونت و جنگ، محاصره اقتصادی، حرکات منافقانه، وسوسه، شبهه افکنی. بخش چهارم: نتایج و پیامدهای گمراهی است که شامل دو فصل می شود و ملاحظه می شود که در قرآن به صورت دقیقی، بسیاری از این نتایج ذکر شده است. فصل اول: پیامدهای دنیوی گمراهی که شامل، قاوت و سنگ دلی، نابینایی و عدم بصیرت در دنیا، زندگی تنگ و سخت و لعنت (دوری از رحمت پروردگار)، یأس از رحمت خداوند و.. است. فصل دوم:پیامدهای اخروی گمراهی که شامل:عدم بصیرت و نابینایی در قیامت، پشیمانی و حسرت رستاخیز، سقوط در جهنم می شود.

موضوع این تحقیق مقایسه زندگی دنیوی و اخروی، است که سوالاتی که در زمینه این دو نوع زندگی مطرح شده پاسخ می گو ید: مطالب این مجموعه در قالب سه بخش جمع آوری شده است. بعد از بیان مقدمه بخش اول آغاز می شود که خود شامل دو فصل است. بخش اول زندگی دنیوی است و در ابتدا به بیان ماهیت و مفاهیم آن پرداخته ایم که شامل ماهیت دنیا، حقیقت آن است. فصل اول: ویژگیهای دنیا در آن بیان شده واعتبارات زندگی دنیا و تمثیل های زندگی دنیا. فصل دوم: از این بخش، نحوه زندگی انسان در دنیا است تفاوت کلی انسانها و پایان دنیا و غیره. و در بخش بعدی این مجموعه که شامل چهار فصل است فصل اول کلیات است، در مورد سرای جاویدان و شئون آخرت است و در فصل دوم به بیان مرگ و ماهیت آن پرداخته می شود. در فصل سوم: از این بخش به تقسیم زندگی آخرت پرداخته و به توضیح و تفسیر برزخ پرداخته است. فصل چهارم: قیامت، بهشت ودوزخ و به ویژگیهای آن پرداخته می شود و در پایان بخش سوم مطرح می شود که شامل سه فصل است فصل اول مقایسه ماهیت و طبیعت و روز وشب این دو زندگی و فصل دوم تفاوت لذات و رنج ها و انسانهای موجود در آنجاست. فصل سوم هم تفاوت وجوه دنیا و آخرت است و در پایان یک نتیجه گیری کلی وجود دارد.

ترتیب زمانی نزول آیات قرآن با آنچه از این مصحف شریف در دست عموم مسلمین است، تطابق و تناسبی ندارد. بهترین شاهد این مدعا نخستین آیات نازل شده بر رسول اکرم (ص) یعنی پنج آیه نخست سوره علق است که در مصحف کنونی در اواخر این کتاب آسمانی جای گرفته و آغازگر نود و ششمین سوره قرآن کریم است. از سوی دیگر، پراکندگی موضوعات و احکام گوناگونی که در این کتاب مقدس آمده، لزوم کسب دانش صحیح در خصوص شرایط زمانی و مکانی نزول آیات را دو چندان نموده است. همین امر انگیزه ای برای انتخاب این موضع و طرح این مسئله در خصوص صد آیه نخست سوره بقره گردید که هدف اصلی آن در درجه اول کسب دانش و جمع آوری اطلاعات موجود در مورد نحوه نزول آیات و در درجه دوم مرتب نمودن آنها بر اساس زمان نزول و نهایتاً مقایسه معنایی آرایش آیات بصورت جدید(حاصل تحقیق) و آنچه در قرآنهای کنونی وجود دارد، میاشد. که برای نیل به این مهم مراجعه به تفاسیر گوناگون، کتب مربوط به شأن نزول آیات وکسب راهنمایی از اساتید فن لازمه کار بوده است. درآغاز تحقیق مفاهیم وتعاریف کلی درخصوص انواع آیات قرآنی و نیز تاریخ جمع آوری وتدوین قرآن ارائه گردیده و بدین وسیله زمینه ای آماده تر برای آشنایی بیشتر با آیات قرآن و درک بهتر مطالب آتی فراهم آمده است. سپس صد آیه نخست سوره بقره در گروههای مختلف ارائه شده که طبقه بندی آن بر مبنای روایات موجوددر خصوص شأن نزول وموقعیت زمانی نزول آیات و نیز تحلیل معنایی وکلامی آیات انجام شده است. در پایان هر گروه آیه ابتدا اسباب نزول مروی از منابع مختلف نقل شده و در ادامه ضمن بهره گیری از تفاسیر گوناگون و نیز مباحث کلامی، ویژگیهای کلامی و نیز موقعیت زمانی و مکانی آیات مورد بحث قرار گرفته است و در پایان به نتیجه گیری نهایی که همانا آرایش جدید آیات و مقایسه معنایی آن با آرایش قبلی است، پرداخته شده است.

این پایان نامه یک فرهنگ لغت قرآنی است که بر اساس حروف الفبایی که در اول هر واژه وجود دارد مرتب شده است و بر حسب اینکه آن واژه سه حرفی چهارحرفی و غیره می باشد به فصل هایی تقسیم شده است. در این فرهنگ لغت قرآنی، معانی مختلف هر واژه و اشتقاقات آن و حتّی گاهی عباراتی در تبیین آن واژه آورده شده و نیز معنی بسیاری از واژه ها با ریشه سه حرفی و اصل معنایی آن مرتبط شده و این کار به حدی استادانه است که خواننده را به شگفتی وا می دارد. علاوه بر اهمیت این پایان نامه از لحاظ قرآنی ودینی، از جنبة ادبی نیز در خور توجّه است زیرا پلی ارتباطی است بین پارسی امروز و پارسی قدیم و خواننده از این طریق با سبک و خصوصیات نگارشی و دستوری نثر پارسی رایج در قرن هفتم آشنا می گردد و لغات مصطلح در آن زمان را می شناسد. اکنون که محاسن این اثر نفیس را بر شمردیم شاید لازم باشد که عیب های آن را نیز متذکر شویم؛ به نظر بنده تنها عیب آن، کثرت اغلاط آن است یا به عبارتی دیگر «با توجه به اینکه تاریخ استنساخ آن 1064 ه . ق است» نسخه ای که در دسترس بنده بود و ملاک تصحیح قرار گرفت، نسخه ای کم اعتبار جلوه می کرد، اما چون این نسخه تنها نسخة موجود بود ناچار از همان استفاده کردم و با شوقی وافر آن را با فرهنگ لغت های معتبر تطبیق دادم و تا حدی بر رفع اغلاط و اشکالات آن فائق شدم و آنچه در توان بود مبذول داشتم.

در این پژوهش تلاش بر این بوده که آنچه درباره خلود و تعابیر گوناگون از آن در قرآن و منابع مربوط به آن آمده به صورتی اجمالی مطرح گردد که در این راستا، پژوهش به صورت فصلها و قسمتهای مختلفی ارایه شده که معرفی آنها به این صورت در این چکیده تقدیم می گردد. فصل اول تحت عنوان «کلیات و مبانی خلود» که در قسمت اول به مقدماتی نظیر معنی لغوی و معنی اصطلاحی خلود و نظر مفسران و صاحبنظران در مورد معنی آن می پردازد. و در قسمت دوم فصل، در مورد مسایلی از جمله روح، پدیده مرگ و امکان خلقت عالم دیگر توضیح داده ایم. فصل دوم که«تحلیل ابعاد تفسیری خلود» نام دارد شامل توضیحاتی برای وارد شدن به بحث اصلی است که از نظر تفسیری- کلامی به شناساندن ثواب و عقاب می پردازد و در ادامه هم آیاتی در باب همین موضوع آورده شده است. فصل سوم با عنوان«تأثیر اسلام در سر نوشت انسان» که به بحث در مورد اعمال خیر و شر مسلمانان و غیر مسلمانان می پردازد. در پایان پژوهش چند خطی به عنوان نتیجه گیری مطرح گردیده که امیدوارم جمع آوری این مطالب درباره خلود و جاودانگی انسان، همه و همه موجبات ایجاد آگاهی در شخصیت ما را فراهم آورد شاید که بتوانیم در مسیر شناختن این گونه معارف مهمتر و علمی تر قدم برداریم.

در این پژوهش مناسبات سیاسی- اجتماعی اهل کتاب از دیدگاه قرآن و سیره رسول در عصر پیامبر(ص) را در سه فصل مورد بررسی قرار داده ایم و سعی بر آن شده است که با آیات قرآن همراه باشد. در فصل اول که مفاهیم و کلیات است. مفهوم اهل کتاب (یهود و مسیحیت و مجوس)را توضیح داده ایم. اقسام کافران، اهل ذمه، حقوق اهل کتاب که در پناه اسلام هستند، انواع تعامل آنها(فرهنگی، اجتماعی) با مسلمانان مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم از گروه های یهود و مسیحیت جزیره العرب در عصر پیامبر(ص) اشاره شده است. برخوردهای سیاسی و نظامی مسیحیان و یهود با پیامبر را شرح داده ایم. ماجرای مباهله و اقدامات نظامی، فرهنگی یهود که به مبارزه با پیامبر(ص) و دین اسلام برخاستند، با این وجود پیامبر(ص) به محض ورود به مدینه عهدنامه ای عمومی ترتیب دادند که حقوق یهودیان در آن رعایت می شد، یعنی آنان را در دین و عقاید و مال اموال خویش آزاد می گذاشت اما باز هم آنان بر ضد پیامبر و مسلمانان دست از توطئه بر نمی داشتند. طوایف یهود را توضیح داده ایم. به موقعیت سیاسی- اجتماعی یهود مدینه اشاره کرده ام، یهود بنی نضیر و طرح ترور پیامبر را شرح داده است. به توطئه سران بنی نضیر در شکل گیری جنگ احزاب اشاره شده است. وفا به عهد و احترام به پیمان، حوزه ها و قلمروهای کارشکنی های یهود از جمله سیاسی- نظامی و فرهنگی، شبهه افکنی در مسایل اعتقادی، حربه های فرهنگی جهت اسلام زدایی، کار شکنی های اقتصادی و بحران اقتصادی از توطئه های یهود بوده که اشاره ای به آن شده است. فلسفه اعتراض یهود به تغییر قبله، پی آمدهای کار شکنی یهود انعقاد پیمان نامه، مدارا با یهود و محترم شمردن حقوق آنها، فراخوانی بر نقاط قوت و پرهیز از اختلافات، بحث و مناظره، تحدی، هشدار یا اتمام حجت بر یهود مطالبی را عنوان کرده ایم. در فصل سوم به برخی از رفتارها با غیر مسلمانان در ابعاد فردی، اجتماعی، خانوادگی، اخلاقی، نیز حقوق اجتماعی اهل کتاب بر حکومت اسلامی، و نیز فعالیت های اهل کتاب در جامعه اسلامی در صدر اسلام پرداخته ام.

این رساله که به منظور بررسی و تجزیه وتحلیل نقش انسجام واژگانی در فهم و درک معانی قرآن مجید تدوین شده است، مشتمل بر سه فصل است. فصل اول که مقدمه رساله می باشد به بیان طرح مسئله، اهداف تحقیق و روشهای انجام آن اختصاص دارد. فصل دوم نگاهی گذرا بر ادبیات مربوطه داشته و مباحثی چون سیر مطالعه زبان، چگونگی پیدایش مکتب سخن کاوی و بررسی بافت موقعیت، بافتار و متن را شامل می شود.فصل پایانی رساله به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته و ضمن تبیین عناصر و عوامل انسجام واژگانی و جنبه های مختلف آن به همراه شواهدی از قرآن کریم، ادله ضرورت مطالعه متن بنیاد قرآن را بر شمرده و در انتها یکی از سوره های قرآن مجید از نظر روابط و گره های انسجامی تحلیل شده و نقش این روابط و گره ها در ارائه درونمایه متون قرآنی مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است.

در تحقیق حاضر، به بررسی و جستجوی صنعت التفات در آیات 15 جزء اول قرآن کریم پرداخته شده است. و سپس، علت و حکمت تفسیری به کار بردن صنعت التفات در آیه ذکر شده است. این تحقیق به روش کتابخانه ای انجام شده و بیشتر از کتابهای تفسیری شیعه و اهل سنت و نیز کتابهای بلاغی استفاده شده و در دو بخش تنظیم گردیده است. بخش اول: پیشینه ای درباره علم بلاغت گفته شده و پس از آن به طبقه بندی علم بلاغت به علم معانی، علم بدیع، علم بیان پرداخته شده است و سپس حالتهایی را که خلاف اقتضای ظاهر در آنها آورده می شود بیان گردیده، که شامل 4 قسمت می باشد: 1) آوردن ضمیر به جای اسم ظاهر 2) آوردن اسم ظاهر به جای ضمیر 3) تغلیب 4) التفات و بعد از آن به توضیح درباره صبغت التفات و اسامی آن در لغت عرب و نیز هدف متکلم از به کار گیری صنعت التفات در کلام خود، سخن رانده شده است. بعد از اتمام کلیات به طبقه بندی انواع التفات پرداخته شده است، و برای هر کدام مثالی آورده شده. بخش دوم: این بخش شامل 6 فصل می باشد که در هر فصل نمونه و مثالهای قرآنی نوعی از انواع التفات، در 15 جزء اول قرآن به ترتیب آورده شده، تا خواننده بتواند به ترتیب از ابتدای قرآن به تمامی آیاتی که در آنها صنعت التفات به کار رفته، در فصلی مشخص و جداگانه و مربوط به خود آن نوع دسترسی یابد. به عنوان مثال: در فصل اول تمامی نمونه های آیات قرآنی که صنعت التفات از نوع متکلم به مخاطب است آورده شده. در فصل دوم تمامی نمونه های آیات قرآن که صنعت التفات از نوع متکلم به مغایب است آورده شده و به همین ترتیب در 6 فصل این کار انجام گرفته است.

تحقیق پیش رو از بخشی به نام کلیات و شش فصل مجزا گرد آوری شده است که عبارتند از: کلیات: در این قسمت هدف از موضوع چیست و چه اهمیتی دارد و همچنین پیشینه این موضوع چگونه بوده است؟ فصل اول: درباره اهمیت و ارزش راستی و در آن راجع به معنای صدق در لغت و اصطلاح آمده و مقام راستی را بیان کرده و گفته است که راستی چه فضیلتهایی دارد و به گفتار علما و عرفای قدیم هم پرداخته است. فصل دوم: در این فصل صداقت را والاترین صفت برای خداوند و تمام موجودات بیان کرده که شامل: راستگویی خداوند، راستی در ایمان و نماز و همچنین چهره راستان آمده و در مورد موضوعات دیگری از جمله: راستی در فرهنگ و خوی فرشتگان و ارزش راستی در رهبری صحیح جامعه به تفصیل آمده است. فصل سوم: در مورد ثمرات راستی می باشد و در آن از مباحثی همچون: تمایز راستان در رستاخیز و تجلی راستی در سخن و وعده خداوند و تصدیق روز جزا و سرنوشت آمده و همچنین در مورد راستی، رمز نجات و بالندگی و نهایتا نتیجه صدق در زندگی آورده شده است. فصل چهارم: راجع به اقسام صدق می باشد و در این فصل از موضوعاتی مانند: مراتب راستی، راستی با خداوند، راستی در انسانها و همچنین راستی، در میزان و نیت آمده است. فصل پنجم: این فصل رابطه صدق با ارزشهای اخلاقی دیگر را بررسی می کند و در آن از مواردی همچون: راستی با جوانمردی، وفا، شهامت بحث می کند و همچنین از راستی و اخلاص هم سخن به میان آمده است. فصل ششم: در مورد معیارهای ارزیابی راستی است و شامل: برهان عقل و سند نقلی به همراه گواهی است و همچنین در مورد قضامت وجدان و معجزه به عنوان دلیل به صدق دعاوی انبیاء سخن به میان آمده ونهایتاً در تحدی و قضاوت از روی علم را مورد بررسی قرار داده ایم.

سیر مطالعات این تحقیق بیانگر این واقعیت می باشد که انسان ها در کمتر زمانی بوده است که وارد اسلام به معنی باطنی آن شده اند و غافل از آن معنا و مفهوم عمیق بوده اند. در قرآن کریم آیات متعددی وجود دارد که در آنها واژه اسلام و مشتقات آن بکار رفته و معانی مختلفی از هر یک از این کاربرد ها مد نظر بوده است که در این تحقیق نیز تمامی سعی بر آن شده است تا با استفاده از روش معنی شناسی به شناسایی تمامی آیات و واژگانی که از ریشه «سلم» می باشند پرداخته و تا حد امکان از مقاصد و معانی کاربردی و اصطلاحی این واژه و مشتقات آن بررسی های لازم به عمل بیاید. به نوعی هدف این تحقیق آشنایی به طور نسبی با واژه اسلام هم به صورت ظاهری (مجازی) و هم به صورت باطنی (معنوی) ، که پس از تحقیق و بررسی های لازم از منابع گوناگون دینی و تفاسیر مختلف کتاب آسمانی در طی سه مرحله یعنی سه فصل به ترتیب، کلیات مفاهیم اسلام، مبانی و اصول اسلام و روش ها و اهداف اسلام صورت گرفته است که امید آن دارم که به لطف حق توانسته باشم تا حدودی حق مطلب موضوع مورد نظر را بجا آورده باشم.