جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحقیق حاضر به روش کتابخانه ای می باشد و در سه فصل تدوین گردیده است. قرآن مجید از همان ابتدای وحی تا امروز، نفوذ زیادی در اندیشه، زبان و زندگی مسلمانان داشته است. مسلمانان در نحوه و آداب زندگی خود و چه در سبک اندیشه و بیان خویش از کلمات وحی استفاده فراوانی بردند. ادیبان و سخنوران مسلمان نیز در اشکال گوناگون از مفاهیم، تعابیر و زبان قرآن بهره گرفته اند. تأثیر آیات قرآن و احادیث فارسی بسیار قابل اعتنا و توجه است، و یکی از سرمایه های جاودانی ایرانیان سروده های شاعران و عارفان و اندیشه های حکیمان و فیلسوفان و متکلمان ایرانی است، و بسیاری از ابیات و عبارات این بزرگان را «اشاره» ، «تلمیح» ، «اقتباس» ، «تضمین» ، «تحلیل آیات و قصص» و تمثیل های گوناکون این کتاب مبین و سخنان پیامبر و معصومین تشکیل می دهد. از جمله اشعار رودکی، فردوسی، ناصرخسرو، خاقانی، سنایی، عطار، مولوی، جامی و صدها شاعر دیگر، به آیتی و مضمونی ازآیات قرآن کریم و احادیث معصومین زینت گرفته است. سنایی از جمله شاعرانی است که بهره زیادی از قرآن گرفته است و محققین با بررسی آثار او، به وجود چهره های متفاوتی از این شاعر در اشعار او قائل شده اند. در مواردی او شاعری مداح و هجاگوی است و در مواقعی سنایی شاعری عارف با اندیشه های بلند عرفانی است که پیشرو مقتدای شاعران بزرگی می شود که پس از او در این راه گام می نهند و گاهی در اشعارش، او شاعری است که زشتیها و تباهی های اجتماعی را نقد می کند و درس زهد و اخلاق می دهد. آن چیزی که در طول تاریخ شعر فارسی، موجب بزرگداشت خاطره سنایی است، آن ترکیبی است که وی از «عرفان» و «زبان منسجم» خویش به وجود آورده وگاه این معانی را چنان ذوب کرده و در قالب بیان خویش ریخته است، که هیچ کس را توانایی آن نخواهد بود که این گونه اندیشه ها را به لفظی و عبارتی خوش تر ازسنایی ادا کند. تأثیر قرآن و حدیث در شعر سنایی کاملا بارز است و هیچ یک از شاعران فارسی زبان متقدم و معاصر سنایی به اندازه او از معانی کتاب خدا متأثر نبوده است و شاید بتوان گفت هیچ قصیده و غزل و تغزل سنایی نیست که در آن به طریق تضمن و حل یا ترجمه، اثری از قرآن کریم نباشد. از جمله حدیقه او یکی از شاهکارهای مثنوی سرایی در تاریخ ادبیات ایران است که در اشعار آن از آیات قرآن و احادیث بهره بسیار برده است و آن را الهی نامه نیز می نامند. در اشعار حدیقه از آیات قرآن در موضوعات مختلف استفاده شده است. در این کار به بازتاب و بررسی تفسیری آیات قرآن در حدیقه در سه زمینه توحید، معاد و نبوت پرداخته شده است که به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم: به عنوان مثال بیت زیر به توحید ذاتی اشاره دارد: آن زمان لاالا الاالله و هم راه نبود در بر شاه اشاره دارد به آیه 19 سوره محمد(ص) : «فا علم انه لا الا الا الله....» در فصل چهارم که فصل اصلی این نوشتار می باشد زمینه هایی چند با توضیحی که داده شد آورده شده و با توضیح و روشن سازی عملکرد هر کدام با توجه به اصل اختصار و عدم تکلف و با کمک گیری از مباحث ذکر شده در کل تحقیق پایان بخش این بررسی می باشد که در فصلی جداگانه ارایه گردیده است.

این پژوهش با عنوان«اهتمام به قرآن در سیره ی پیامبر (ص) » در صدد آن است تا با بررسی کتابهای مختلف در این زمینه ، مجموعه تلاشها و اقدامات رسول خدا (ص)را در مورد قرآن بیان نما ید . اکنون به طور خلاصه به معرفی آنها می پردازیم : 1- در ابتدا به بررسی معنای لغوی و اصطلاحی «اهتما م ، سیره ، قرآن »پرداخته شده و سعی شده تا معانی منا سب و واضحی از آنها ارائه گردد . 2- روش این پژوهش با توجه به امکانات و یافته های خود،روش توصیفی تحلیلی می باشد. وبعد از تجزیه وتحلیل یافته ها، نتایج زیر حاصل شده است : الف) از آنجا که پیامبر اکرم (ص) طبق روایات فریقین در دریافت ، تبیین و ابلاغ وحی الهی دارای عصمت می باشد پس قطعاً هیچ گونه قصوری از ناحیه آن حضرت در رابطه با قرآن صورت نگرفته است . ب) مجموعه اقدامات و تمهیدات رسول خدا (ص) برای حفظ و پاسداری از کتاب الهی تحت عنوان اهتمام به قرآن در سیره آن حضرت قابل توجه و بسیار چشمگیر است. از جمله این اهتمامات می توان به جمع وتدوین ، قرائت ، ا قراء ، اسماع ، تعلیم وتعلم ، تدبر ، تفسیر ، ترجمه ، حفظ و ... اشاره کرد که پیغمبر اکرم (ص) نسبت به انجام هر کدام از موارد فوق اهتمام کافی مبذول داشتند . ج) آن حضرت نه تنها در حوزه عمل بسیار به قرآن توجه می فرمود بلکه در احادیث و گفتار خویش نیزاین مسأله را فراموش نمی کرد و همواره با احادیث خود اهمیت قرآن را به یاران و آیندگان گوشزد می نمود . به عنوان نمونه پیامبر اکرم (ص) هم در مکه وهم در مدینه برنامه حساب شده ای را جهت محقق ساختن آرزوی خویش ( گسترش دین اسلام ) بکار بست . از این روی می توان گفت از جمله مسائل مشترک در مکه و مدینه اهتمام رسول خدا (ص) به تعلیم قرآن است . محقق درگرد آوری مطالب با محدودیتها یی نظیر نبودن منابع خاص مرتبط با موضوع و تکراری بودن مطالب مواجه بوده است .

خطبه همام یا خطبه متقین، قطره ای زلال و درخشان از دریای بی کران علم مولی المتقین علی(ع) است. دستور العملی است برای آنان که می خواهند به مقصود رسند، آئینه ای است تمام نما برای پروا دارندگان که طالبند به سرچشمه زلال حقیقت دست یابند. در این تحقیق مبانی قرآنی خطبه متقین را مورد بررسی قرار داده ام و سعی بر آن شده است که صفات متقین با استناد به آیات و روایات ارایه شود. در فصل اول راجع به رابطه قرآن ونهج البلاغه، اهمیت تقوی در قرآن و نهج البلاغه و اینکه قرآن راهنما و هادی پرهیزگاران است مطالبی راعنوان کرده ام. درفصل دوم اخلاق الهی پارسایان راشرح داده ایم، اوصافی است که ثمره معرفت به ذات صفات و اسماء حق است در این زمینه ویژگی های فراوانی برای پارسایان ذکر شده که برخی از آنها صفات روحی و اخلاقی و برخی دیگر رفتاری است این ویژگی های رفتاری و روانی همه برخواسته از حالات روحی ویژه ای است که آنها با معبود خود دارند. این حالات، خود ناشی از معرفت به ذات و صفات خداوند متعال است. هر چه این معرفت گسترده تر و عمق آن بیشتر باشد تنوع و عمق حالات و صفات بر خاسته از آن نیز بیشتر خواهد بود. آن چه از سخنان امام بر می آید این است که پارسایان با معبود خود سرو سری دارند و مدام بین خود و خدا سیر می کنند. و هر چه انجام می دهند، برای جلب خوشنودی خدا و بالاتر رفتن در مراتب بندگی او است.

این تحقیق شامل پنج فصل می باشد: فصل اول: خلاصه ای از زندگی نوح، که در اصل شامل سرگذشت آن حضرت می باشد: اینکه نام آن حضرت چه بوده، در کجا زندگی می کرده، چند سال عمر کرده است، صاحب چند زن و فرزند بوده است، و اوصاف و خصوصیات آن حضرت چه بوده و در نهایت جریان مرگ و مکان قبر آن حضرت، در این فصل گنجانده شده است. فصل دوم: شامل سرگذشت نوح در کار دعوت مردم می باشد و اینکه چگونه مردم را به سوی خداوند خوانده، و مردم دعوت اورا رد کرده و اورا تکذیب می کردند. نوح در این راه آزار و شکنجه های زیادی دید و در نهایت نزد خدا شکایت کرد و قوم خود را نفرین نمود که دچار عذاب الهی شوند. فصل سوم: شامل دستور ساختن کشتی به نوح توسط خداوند، و اینکه خصوصیات کشتی چه بوده، و در چه مدت ساخته شده، و نیروی حرکت و محرک این کشتی چه چیز بوده و در نهایت محل فرود آمدن این کشتی... کی وکجا بوده؟ فصل چهارم: که درباره نوح و آمدن عذاب بر قومش می باشد و در این فصل مطالبی از قبیل نقطه شروع طوفان و وقوع آن، ماجرای فرزند ناسپاس نوح، تحقیقات باستان شناسی راجع به محل طوفان، در بین سایر ملل جهان ودر نهایت جریان جهانی بودن و یا نبودن طوفان گنجانده شده است. فصل پنجم: شامل نکته ها و پندهایی است که از داستان نوح گرفته می شود.

این تحقیق به بررسی داستان خلقت آدم به ویژه گناه و هبوط او در قرآن کریم و بازتاب آن در اشعار حافظ می پردازد. از آنجا که این داستان قبل از قرآن در متون مختلف دینی ذکر شده لذا این داستان در اوستا، تورات و سپس قرآن کریم بررسی شده است تا حقانیت قرآن در ذکر مطالب و وقایع آشکار شود. همچنین این داستان در متون مختلف تفسیری نیز مورد بررسی قرار گرفته است. از جمله متون تفسیری که این رساله به آنها پرداخته است کشف الاسرار، تسنیم ونور الثقلین می باشد. از طرفی مفهوم شناسی واژگان اصلی این داستان به منظور آشنایی بااندیشه ها و مفاهیم عرفانی این داستان، مورد بررسی قرار گرفته است. آنچه این رساله به دنبال آن است بررسی این جریان در جهان شعر و اندیشه حافظ است که مهم ترین قسمت این رساله می باشد. به این صورت که نسبت حافظ با آدم در نظر گرفته شده است یعنی تأثیراتی که داستان آدم و انتخابهای او بر زندگی حافظ به عنوان یک نوع انسانی داشته مورد توجه قرار گرفته است و سپس این داستان در اندیشه عارفانه و رندانه حافظ به عنوان الگو و نمونه یکی از فرزندان آدم بررسی شده است. به عبارت دیگر حافظ در سیر داستانی این جریان قرار داده شده و ماجرا ها و صحنه های داستان به استناد اشعارش برای او باز سازی شده است از جمله: رویکرد حافظ به مقوله گناه و نگاه ساختار شکن و مثبت او به این جریان در کنار نگاه طبیعی و معمولی (نگاه منفی) بیان شده است از طرفی با در نظر گرفتن رندی به عنوان تقدیر ازلی و پیوند بین هبوط و رندی نگاه مثبت حافظ به هبوط نیز بیان شده است.

تحقیق حاضر به روش کتابخانه ای انجام شده و به بررسی و شناخت آیات خداوندی، که بیانگر برنامه زندگی سعادت بخش خداپسندانه است، می پردازد. چرا که موضوع مورد بحث مسایلی است که هر روزه ما انسانها با آن سرو کار داریم و برای زندگی دنیوی که وسیله ای برای سعادت آن دنیا است، نیازمند آنیم. به همین جهت پژوهش دراین موضوع را در چهار فصل آورده ایم که عبارتند از: فصل اول: کلیات، فصل دوم: تجارت، فصل سوم: عقود مالی معین، فصل چهارم: عقود مالی و غیر مالی. فصل اول دارای چهار زیر فصل می باشد که عبارتند از: تعریف موضوع، ضرورت بحث، پیشینه بحث و واژگان کلیدی، که تعریف موضوع خود شامل چند مطلب می باشد. 1 عقد در لغت 2 عقد در اصطلاح 3 فرق عقد با ایقاع4 فرق عقد با عهد 5 تعریف عقد مالی 6 بررسی اقسام عقود از جهات مختلف همینطور واژگان کلیدی که شامل: 1 لزوم و جواز عقد 2 متعاقدین3 صحت و فساد عقد 4 شرط 5 فسخ عقد 6 قصد انشاء در عقد و ایقاع 7 ایجاب و قبول. فصل دوم شامل دو زیر فصل می باشد: 1 آیات مشروعیت کسب 2 آیاتی مبنی بر عدم مشروعیت برخی کسب ها. فصل سوم که عقود مالی معین می باشد، دارا ی هفده زیر فصل با عنوانهای زیر می باشد:1 تعریف بیع 2 آداب بیع3 شروط بیع 4 انواع بیع 5 آیات6 خیار7 ربا8 قرض9 رهن 10 ضمان مشتمل بر حواله و کفاله11 صلح 12 مضاربه13 ودیعه14 عاریه15 اجاره16 وصیت17 ابضاع. فصل چهارم: دارای زیر فصل های زیر می باشد.1 عطایا 2 سبق و رمایه 3 وکالت 4 شرکت و در پایان فهرست منابع را آورده ایم.

قبله به معنای جهت است و قبله نمازگزار یعنی جهتی که نماز گزار به آن رومی کند. قبله در اصل به معنای حالت تقابل است و اطلاق کلمه برآن چه امروز معروف است، درحقیقت معنای ثانوی این کلمه است. فلسفه تعیین قبله، وحدت مسلمین، انضباط جوارح وآرام گرفتن آن با ثابت ماندن در یک جهت است. پیامبر اسلام (ص) مدت سیزده سال پیش از بعثت در مکه وچند ماه بعد از هجرت در مدینه به امر خدا به سوی بیت المقدس نماز می خواند، اما مسلمانان دراین مدت مورد سرزنش یهود بودند. زیرا بیت المقدس در حقیقت قبله ی یهود بود و آنان می گفتند که اینان از خود استقلال ندارند. به همین دلیل پس از مدتی فرمان تغییر قبله صادر شد و پیامبر(ص) مأمور شد که رو به سوی کعبه که قبله ابراهیمی بود نماز بخواند، و از آن به بعد، کعبه به عنوان قبله حقیقی مسلمانان تعیین شد. به همین جهت مسأله تعیین قبله و شناخت آن دراوج اهمیت قرار دارد و دانستن آن بر هر زن ومرد مسلمان ضروری است. زیرا بدون شناخت قبله، بر فرد مسلمان دشوار است که بخش مهمی از واجبات را به جا آورد. بنابرین، از همان ابتدا علمای مسلمان به دنبال راه های تشخیص قبله بودند. راه هایی از قبیل قبله نما ها، محراب مسلمین، قبرستان مسلمین، علم نجوم و... که هم اکنون نیز مورد استفاده قرار می گیرد. بنابرین قبله دارای احکامی می باشد که در بعضی موارد رعایت آن واجب است مانند نماز، ذبح حیوانات، حالت احتضار، دفن اموات، که هر کدام احکام خاصی دارند. ودر بعضی موارد مانند تخلیه کردن، جماع کردن، خوابیدن، خوردن، و آشامیدن که رو به قبله یا پشت به قبله بودن در آنها حرام مکروه یا مستحب می باشند.

آنچه در این نوشتار مورد بحث و بررسی قرار می گیرد، در ده فصل تحت عنوان فرهنگ واژگان قرآن حروف (م-ی) طبق تفسیر ابوالفتوح رازی(روض الجنان و روح الجنان) می باشد. اما پیش از شروع این بحث لازم دانستیم تا پیرامون مواردی از قبیل، زندگی و آثار و احوال ابوالفتوح رازی، تفسیر او و تاریخ ترجمه فارسی قرآن مباحثی را ارایه نماییم. همچنین در ادامه و پس از پایان فرهنگ لغات، حروف (م-ی) که پنج فصل این تحقیق را شامل می شود، پیرامون دو مورد دیگر یعنی اختلاف قرائات و نیز واژگان غیر رایج و نامانوس به کار رفته در تفسیر ابوالفتوح که در دوران اخیر کاربرد ندارند بحث خواهد شد. بنابراین آنچه در ذیل هر یک از مباحث ذکر شده در فوق، در ادامه این نوشتار خواهد آمد به قرار ذیل می باشد: فصل اول مربوط به معرفی ابوالفتوح رازی و شرح حال او و نیز آشنایی اجمالی با آثار او می باشد. فصل دوم درباره مهمترین اثر ابوالفتوح یعنی تفسیر روض الجنان، ابعاد و ویژگیهای آن، سخن بزرگان درباره این تفسیر و مواردی دیگری از این دست خواهد بود. فصل سوم این تحقیق تاریخچه ای است از ترجمه قرآن به زبان فارسی و پیشینه آن. آنچه در ذیل این عنوان آمده به قرار زیر می باشد: نمونه هایی از ترجمه های کهن قرآن به زبان فارسی، ریشه و اصل کلمه ترجمه، معانی و مفاهیم واژه ترجمه و موارد دیگری که بعداً ذکر آن خواهد آمد. فصل چهارم تا هشتم شامل لغاتی از قرآن کریم است که با حروف (م- ی) شروع شده اند. ضمن اینکه برای هر یک از این لغات ترجمه آن بر طبق ترجمه تفسیر ابوالفتوح رازی، و نیز شاهد مثال آن هم از آیات قرآنی همراه با ترجمه آن، به همان شیوه آورده شده است. با این توضیح که چون موضوع این پروژه یک فرهنگ واژگان قرآنی است، بنابراین آنچه در این پژوهش به عنوان مبنا و پایه کار و نیز ترتیب الفبایی واژگان آن مورد استفاده قرار گرفته، فرهنگ نامه قرآنی دکتر محمد جعفر یا حقی می باشد. مساله ای که در فصل نهم مورد بررسی قرار می گیرد این است که ابوالفتوح کدامیک از قرائات مشهور قرآن را مورد قبول دانسته و تفسیر خود را بر اساس آن نوشته است. بنابراین برای روشن نمودن این مساله چند نمونه از آیاتی را که در تفسیر ابوالفتوح دارای اختلاف قرائت هستند را مورد بررسی قرار داده تا از مجموع آنها نتیجه مورد نظر را کسب کنیم. در فصل دهم تعدادی از لغات فارسی قدیمی و غیر رایج که در ترجمه تفسیر روض الجنان مورد استفاده قرار گرفته اند به همراه معنی امروزی آنها ذکر شده است. در پایان نیز نتیجه گیری کلی و نهایی از مباحث ارایه شده در این فصول آورده خواهد شد.

عنوان و هدف کلی این پروژه «بررسی نکات اخلاقی و تربیتی سوره مبارکه عنکبوت» می باشد و اهداف جزئی آن عبارتند از: 1.آشنایی با سورۀ مبارکۀ عنکبوت و کلیاتی در مورد آن 2.آشنایی با روش های تربیتی در سوره مبارکه عنکبوت 3.شناخت مهم ترین نکات اخلاقی و تربیتی سوره مبارکه عنکبوت برای انجام این تحقیق با توجه به ماهیت موضوع از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از فن فیش برداری جمع آوری مطالب استفاده شده است. مهم ترین منابعی که پس از قرآن کریم در انجام این پژوهش از آن بهره گرفته شده است تفاسیر ارزنده ای چون المیزان، نمونه، مجمع البیان، نور، راهنما و ... بوده است. پس از تجزیه و تحلیل یافته ها در فصل چهارم نتایج ذیل حاصل می گردید: سوره مبارکه عنکبوت بیست و نهمین سوره از سوره های قرآن است که شامل 69 آیه و 980 واژه و 4195 حرف است و نام این سوره، از چهل ویکمین آیه آن یعنی « مَثَلُ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِیَاءَ کَمَثَلِ الْعَنْکَبُوتِ...» گرفته شده است و از مجموع قرائن و سیاق آیات، مکی بودن سوره بیشتر مورد تأیید است. محتوای کلی این سوره بحث از آزمایش و امتحان انسان هاست و اینکه تفاوت ادعا و ایمان واقعی توسط آزمایش افراد مشخص می گردد و هیچ انسانی از این اصل مستثنی نیست. مهم ترین روش های تربیتی این سوره به ترتیب روش ابتلا و آزمایش، روش قصه و داستان، روش عبرت آموزی، روش مثل و روش جدل است. مهم ترین نکات اخلاقی و تربیتی این سوره آموزش استدلالی اصول عقائد اسلامی مخصوصاً توحید، نبوت، معاد و اطاعت از پدر و مادر، آثار نماز، هجرت و جهاد است. پیشنهاد می شود که هر یک از مفاهیم مذکور در سوره های قرآن کریم به صورت موضوعی تفسیر و تحلیل شوند و مهمترین محدودیتی که این پژوهش با آن روبرو بود، مفاهیم متنوع موجود در سوره و در نتیجه عدم تحلیل عمیق همه مفاهیم بود.

توفیق الحکیم ماجرای اصحاب کهف را در چهار پرده نمایشی به نگارش در آورده است. مترجم، این نمایشنامه را از جلد نخست المؤلفات الکامله چاپ اول (1994م) گرفته و آن را به فارسی برگردانده است. وی در مقدمه ای نسبتا طولانی ضمن شرح احوال و آثار توفیق الحکیم و تبیین و توضیح نمایش و نمایشنامه نویسی در کشورهای عربی، انتقاداتی نیز به این نمایشنامه نموده است.

انسان از زمانی که به تشکیل اجتماعات پرداخت، با حکومت و به تبع آن کار گزار، سروکار پیدا کرد. حال، حکومت یعنی چه؟ و حق چه کسانی (کار گزارانی) می باشد؟ و این کار گزاران دارای چه شرایطی باید باشند؟ حضرت علی(ع) که خود یکی از پیشوایان و حکام برتر صدر اسلام می باشد، در زمینه حکومت، اصول سیاستمداری و حکمرانی و روش های حکومت و فرمانروایی نظریاتی دارند که در پژوهش حاضر از منظر شما می گذرد. فصل اول: در این فصل کلیات حکومت شامل معانی لغوی، معانی اصطلاحی، مفهوم حکومت، ضرورت حکومت، نهج البلاغه و مساله حکومت، نظر اندیشمندان درباره حکومت مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم: شامل اصول مدیریت می باشد که یک کارگزار با به کار گیری آنها می تواند سازمان خود را به مقصد هدایت کند که یکی از مهم ترین اصل ها، اصل عدالت است که هویت، اساس و غایت حکومت علوی است و ثمره اش احقاق حق، حفظ ساختار جامعه و حکومت و کمک به تکامل فرد و جامعه است. و در فصل سوم: به روش های حکومت تشویق و تنبیه، مشورت و رأی زنی، اسوه پردازی، مدارا و، حکمرانی و سیاستمداری پرداخته شد. اشاره حضرت به این است که باید از قوه جذب و دفع برخوردار باشد که ثمره آن موفقیت مدیر و به کمال رساندن افراد ضعیف است. علاوه بر اقدامات ایجابی که باید در مسیر حکمرانی و پرورش حاکمان برداشته شود، و از آنجا که همه انسان ها در معرض لغزش و آسیب هستند، لازم است به موانعی که سد راه یک مدیر وجود دارند. در سه بخش شامل: انواع آسیب، آسیب شناسی و آسیب درمانی پرداخته شود. که آسیب ها مانع به ثمر نشستن اقدامات مثبت (اصول و روشهای حکومت) می باشد و آفت هایی است که بر محصول حکومت (اصول و روشها) پدید می آید وارد می شود و سبب تضعیف تأثیر آن می شود، که آسیب درمانی راه نجات است.