جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

درسگفتار حاضر، با موضوع فلسفه معاصر، دوره‌ای از تاریخ فلسفه را بررسی می کند که از اواخر قرن نوزدهم آغاز می‌شود و تا پایان قرن بیستم ادامه می‌یابد. در این دوره، محمدمهدی اردبیلی برای دانشجویان مقطع کارشناسی فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی در پاییز و زمستان 1398، آرای 8 فیلسوف را به‌عنوان نمایندگانِ مؤثر نگرش‌های فلسفی این دوران از تاریخ فلسفه شرح داده است: نیچه، ویتگنشتاین و فلسفۀ تحلیلی، هوسرل و پدیدارشناسی، هایدگر و اگزیستانسیالیسم، آدورنو و مكتب فرانكفورت، لویناس، باتای و دریدا. در این دوره شیوۀ آموزش مبتنی بر دیالوگی میان خوانش قطعاتی از متون اصلی این فیلسوفان و توضیح مفاهیم کلیدی‌ اندیشه آن‌ها بوده است. مدرسان مهمانی هم در برخی از جلسات، جهت ارائه تخصصی‌تر مطلب و معرفی تفسیری متفاوت به فهم فیلسوف مورد بحث کلاس را همراهی کردند و هرکدام به تدریس مجزای یک جلسه از دوره پرداختند: حسین شقاقی (ویتگنشتاین و فلسفۀ تحلیلی)، فرزاد جابرالانصار (پدیدارشناسی هوسرل)، مسعود حسینی (هایدگر) و آیدین کیخایی (آدورنو). همچنین لازم به ذکر است که به دلیل رویکرد متن‌محور این دوره، برخی از متون اصلی فیلسوفان معاصر که در این دوره مورد ارجاع قرار گرفت، در قالب فایل پی‌دی‌اف به فایلهای صوتی ضمیمه شده است.

ترجمه ماشینی: کتاب مطالعات و متون در فلسفه و علم برای اعراب، تالیف دکتر. عبدالرحمن بدوی، یکی از مشهورترین آثار ارائه شده و نوشته د. عبدالرحمن بدوی در کارنامه علمی خود با انعکاس اندیشه فلسفی او و محصول تحقیق و بررسی فلسفی وی است، این کتاب حاوی مطالعه جامع تعدادی از متون فلسفی و علمی دانشمندان قدیم دوران باستان است که خواننده آن را به خوبی درک می کند.

اختلاف میان واقع‌گرایی و ضدّ واقع‌گرایی دربارۀ وجودِ عالم واقع و نسبت آن با ذهن انسان است. نلسون گودمن این اختلاف را اختلافی حقیقی و اصیل نمی‌داند و در این میان دیدگاه سومی را برگزیده و آن را «نا واقع‌گرایی» می‌نامد. دیدگاه ناواقع‌گرایی گودمن به‌طور کامل در نظریۀ «جهان‌سازی» او تبیین شده است. بر اساس این نظریه، جهان مستقل از ذهن وجود ندارد، بلکه انسان با ذهن و زبان خود، توصیف‌ها و نسخه‌هایی می سازد و هریک از این نسخه‌ها جهان خود را می سازند. در این مقاله، ابتدا دیدگاه کلی گودمن دربارۀ مبحث واقع‌گرایی- ضدّ واقع‌گرایی و انگیزه‌ها و ریشه‌های نا‌واقع‌گرایی او بررسی شده است. در تبیین دیدگاه گودمن نشان داده‌ایم که وی متأثر از مبانی پراگماتیسم است و موضع او در دوگانۀ واقع‌گرایی-ضدّواقع‌گرایی جای نمی‌گیرد. سپس با تشریح نظریۀ جهان‌سازی و انتقادهای وارد شده به آن کوشیده‌ایم تا حد امکان به این انتقادها پاسخ دهیم. هر چند گودمن به وجود واقعیت فی‌نفسه اعتراف نمی‌کند، اما آن را انکار نمی‌نماید، بلکه نادیده می‌گیرد. همچنین ضمن بررسی انتقادها نشان داده‌ایم پاسخ بسیاری از آنها به‌طور ضمنی در عبارات‌ گودمن وجود دارد. مهمترین انتقاد، به معیار تمایز نسخه‌های درست از نادرست مربوط می‌باشد. به نظر گودمن معیار درستی یک نسخه، «متناسب بودن در عمل» است و بر خلاف نظر منتقدان، این معیار، در واقع، معیاری عینی و معتبر می‌باشد.

درجهٔ صفر نوشتار (به فرانسوی: Le degré zéro de l'écriture) و (به انگلیسی: Writing Degree Zero) کتابی در زمینه نقد ادبی نوشتهٔ رولان بارت است. این کتاب برای نخستین بار در سال ۱۹۵۳ میلادی منتشر شده است ولی بخش‌های نخست آن در سال ۱۹۴۷ میلادی در نشریهٔ کُمبه (به فرانسوی: Combat)، همزمان با انتشار «ادبیات چیست؟» نوشتهٔ ژان پل سارتر به چاپ رسیده بود. درجه صفر نوشتار اولین کتاب وی به شمار می‌رود. بارت در مقدمهٔ کتابش می‌نویسد: «چیزی بیش از یک مقدمه برای تاریخ نوشتن به نظر نمی‌رسد.» این کتاب را شیرین‌دخت دقیقیان به فارسی ترجمه کرده است و توسط نشر هرمس منتشر شده است. درجه صفر نوشتار به دو بخش با پیش‌گفتار مستقل تقسیم شده است. قسمت اول شامل چهار مقاله کوتاه است که بارت مفهوم نوشتن را از دید سبک و زبان، متمایز می‌کند. در قسمت دوم، حالت‌های مختلف نوشتن مدرن بررسی می‌شود. در این کتاب موضوع اصلی همان پرسش سارتر است که در عنوان کتابش بازتاب یافته است. عنوان فصل نخست کتاب سارتر «نوشتن چیست» است و عنوان فصل اول درجهٔ صفر نوشتار «اسلوب نوشتار چیست؟» است. بارت در سراسر کتاب هیچ نامی از کتاب سارتر نمی‌برد ولی بررسی این دو کتاب پیوند تنگاتنگی را نشان می‌دهد. بارت در این کتاب ۱۰۹ صفحه‌ای همان‌طور که در عنوان فصل اول کتاب آمده است در مورد اسلوب نوشتار در شرایط و با ویژگی‌های مختلف، از نوشتارهای سیاسی گرفته تا اسلوب نوشتار و رمان؛ توضیح می‌دهد. تا جایی که در صفحهٔ ۶۴ کتاب این عنوان را مطرح می‌کند که «آیا اسلوب نوشتار شاعرانه وجود دارد؟» تمامی نمونه‌هایی که بارت در کتاب به آنها اشاره دارد برگرفته از ادبیات اروپا و آمریکا است. بارت در آغاز بخش دوم کتاب از پیروزی و شکست نوشتار سرمایه‌داری سخن می‌گوید. اینکه انقلاب چه تأثیری بر نوشتار بورژوازی و پیشابورژوازی گذاشته و آنچه که بر این جریان‌ها گذشت. کتاب با بررسی نوشتار و انقلاب، نوشتار و سکوت، نوشتار و گفتار، و در نهایت آرمانشهر زبان ادامه می‌یابد.

بهره‌مندی پیامبران از علم غیب را اندیشمندان اسلامی به‌اجمال پذیرفته‌اند. در این میان، از دیرباز متفکران مسلمان درباره گستره و میزان کیفیت احاطه پیامبران و اولیای الاهی به علم غیب اختلاف ‌نظر داشته‌اند. وجود آیات نفی‌کننده و اثباتگر علم غیب پیامبران بر این نزاع دیرینه افزوده است. در نوشتار حاضر به روش توصیفی‌‌تحلیلی رویکرد طباطبایی و ابوالاعلی مودودی، به عنوان شاخص‌ترین مفسران معاصر فریقین، درباره علم غیب پیامبران بررسی شده است. بررسی تفاسیر این دو محقق بیانگر آن است که هر دو در پذیرش اصل علم غیب پیامبران اشتراک‌ نظر دارند. از نظر آنها، وحی و علم خدادادی سرچشمه علم پیامبران محسوب می‌شود. در مقابل، در تبیین گستره علم غیب قرائت یکسانی ندارند؛ چنان‌که طباطبایی با کنار هم گذاشتن آیاتی که علم غیب را مختص خدا دانسته و آیاتی که آن را برای پیامبران ثابت می‌کند، نتیجه می‌گیرد که پیامبران از علم غیب گسترده‌ای به اذن الاهی برخوردارند. در مقابل، مودودی با تکیه بر آیات دسته نخست، علم غیب را از غیرخدا نفی می‌کند و با توجه به آیه 26 و 27 سوره جن و جریان افک و نیز با توجه به برخی روایات، علم غیب پیامبران را محدود به حیطه رسالت آنان می‌داند.

ابوالاعلی مودودی و سیدقطب با توجه به روند مبارزه با طاغوت‌ها و تغییر حاکمیت جاهلی به این نتیجه رسیده بودند که بدون حکومت اصیل اسلامی نمی‌توان در برابر فساد ایستاد؛خصوصاً این‌که در ممالک اسلامی زمام حکومت‌ها به دست کسانی است که از حقایق اسلام بی‌خبرند؛ لذا عالمان باید به این مهم اقدام کنند به همین دلیل خود این دو هم به سیاست و الهیات روی آوردند؛ مودودی و سیدقطب جامعه را به دو دسته تقسیم می‌کردند: جامعه اسلامی و جامعه جاهلی. ایشان برای رسیدن به جامعه اصیل اسلامی نیاز اساسی را این می‌دانستند که اسلام حقیقی شناخته شود زیرا مشکل اصلی جوامع اسلامی و عدم قیام در برابر طاغوت‌ها فاصله گرفتن از اسلام حقیقی است، لذا شروع کردند اصطلاحات کلیدی قرآنی (الله، رب، عبادت، دین) را که به نظر آنها دستخوش تحریف شده بود در کتب خود تبیین و در ادامه مودودی در کتاب مبادی الاسلام و نظام الحیاه الاسلامی و سیدقطب در کتب معالم فی الطریق و المستقبل لهذاالدین طرحی را از اسلام حقیقی با عنوان النظام الشامل الکامل تبیین که نگاهی جامع و شامل به اسلام شود تا تصویری از آن نگاه کامل به اسلام صورت گیرد و مقدمه‌ای شود تا به آن هدف (مجتمع اسلامی) برسند. به علت این‌که سیدقطب افکارش متاثر از مودودی می‌باشد طرح هر دو را در یک مقاله بررسی می‌کنیم طرحی که از توحید و ایمان به لا اله الا الله شروع می‌شود به نبوت می‌رسد به عنوان کسانی که علم به قوانین عالم را می‌رسانند و عبادات مهم‌ترین آورده پیامبران که باعث عبودیت انسان‌ها می‌شود و همه این‌ها در شریعت الهی محقق می‌شود شریعتی که فقه و احکام و حقوق واخلاق و نظامات دینی را در جامعه برقرار می‌کند و مجتمع اسلامی را می‌سازد. این طرح در یک جمله توحید نبوت عبادات و شریعت می‌باشد که ذیل شریعت هم احکام حقوق و نظامات دینی است.