جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شرح و بررسی نقش‌آفرینی قابل‌توجه شیعیان در ساختار قدرت عباسیان در سده پایانی این سلسله (از خلافت ناصر تا سقوط بغداد) و ارزیابی چگونگی سازگاری اندیشه سیاسی شیعه با شرایط جدید است. آن‌چه در این دوران حایز اهمیت است، راه‌یافتن شیعیان به‌عنوان بخشی از کارگزاران به ساختار قدرت بود که توانستند در ارکان مختلف حکومت، حضور پررنگی داشته باشند و تا زمان سقوط بغداد به دست مغول، این نقش‌آفرینی‌ها را ادامه دهند. این حضور، در چرخش قدرت به نفع تشیع و برهم‌زدن معادلات سیاسی به سود شیعیان تاثیر به‌سزایی داشت. به اعتقاد نویسنده، همکاری و نزدیکی ویژه‌ای که در میان ساختار و کارگزار در این زمان ایجاد شد، وابسته به علل و زمینه‌هایی است که ضرورت تبیین چرایی این جریان را ثابت می‌کند.

کتاب حاضر، در پی آنست تصویری جامع از وضعیت فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی شیعیان ترکیه به نمایش بگذارد. ابتدا موقعیت جغرافیایی، وضعیت تاریخی – سیاسی، جمعیت، ادیان و مذاهب، اقتصاد، وضعیت آموزش و فرهنگ ترکیه به صورت اجمالی معرفی شده است. سپس تاریخچه ورود اسلام و تشیع به ترکیه، شیعیان جعفری و علویان ترکیه، تأثیر انقلاب اسلامی بر شیعیان ترکیه و … بررسی شده است. در ادامه جمعیت شیعیان ترکیه و وضعیت اقتصادی، سیاسی، آموزش و فرهنگی آنان واکاوی شده است. در این اثر از یک سو به موقعیت جغرافیایی، وضعیت تاریخی – سیاسی، جمعیت، ادیان و مذاهب، اقتصاد، وضعیت آموزشی و فرهنگی ترکیه در یک نگاه می پردازد. و از سوی دیگر تاریخچه ورود اسلام و تشیع به ترکیه، مقایسه جوامع علوی و سنی نشین، طریقت ها، تأثیر انقلاب اسلامی بر شیعیان ترکیه، وضعیت سیاسی – اجتماعی، اقتصادی، آموزشی و فرهنگی شیعیان ترکیه را مورد بحث و بررسی قرار می دهد.

در کتاب حاضر، وضعیت حقوقی اقلیت شیعه عربستان طبق موازین بین‌المللی حقوق بشر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. ابتدا پیشینه تاریخی شیعیان عربستان مطرح شده است. سپس مشروعیت حکومت آل‌سعود بر مبنای وهابیت و وضعیت شیعیان در ادوار سه‌گانه حکومت آل‌سعود بررسی شده است. در ادامه اقلیت شیعه در فرایند حقوق بشر عربستان سعودی مطرح شده است. در نهایت نیز مباحثی در خصوص حقوق اقلیت شیعه عربستان از جمله نقض حقوق اقلیت شیعه، خواسته‌ها و دورنمای شیعیان عربستان، اندیشه بیداری اسلامی و ... ارائه شده است.

تشیع در تاریخ بلند خود که به قدمت اندیشه اسلامی است، فراز و فرودهای گوناگونی را به چشم دیده و با عبور از تنگاهای مختلف، فراخ گاه های تازه برای خویش به وجود آورده است. اما مهاجرت دانشوران شیعی – ایرانی به سرزمین هندوستان در این میان ماجرای مهم و شنیدنی است. اینان به رغم همه محدودیت های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پیشامد یا مدیریت شده که گاه و بیگاه دامنگیرشان می شد، هیچ گاه از ایفای نقش خویش باز نایستادند و در همه ی دوره ها بر حسب اقتضائات و فرصت ها کوشیدند بار مسئولیت خود را چه در عرصه ی تبلیغ دیانت و مذهب شیعه، چه در حمایت و هدایت شیعیان، چه در گسترش اندیشه های شیعی و دفاع از دستاوردهای تمدنی و چه در حوزه تولید علم و توسعه ی دانش به خوبی به فرجام برسانند و کارنامه ی درخشانی از خود به جای نهند. یکی از عرصه های مهم، تأثیر ایشان در گسترش کمی تشیع در سرزمین های مختلف و حتی تأسیس دولت و حکومت، علاوه بر توسعه ی کیفی اندیشه های شیعی است که شایسته ی توجه ویژه ی محققان حوزه تاریخ تشیع است. در کتاب حاضر، به زمینه های حضور شیعیان و عالمان شیعی و حکومت های معاصرشان پرداخته، مؤثرترین عالمان شناسایی و نقش های آنان بررسی شده است. این پژوهش که گستره ای نزدیک به پنج سده را در برمی گیرد، تلاش کرده است که تمام بازه زمانی و حوزه جغرافیایی مورد بحث را تحلیل و بررسی کند، اما به علت گستردگی جغرافیا و نقش آفرینی متفاوت عالمان شیعه در این بازه ی زمانی، در مواردی که منابع اندک بوده، به بررسی نقش عالمان شیعه در زمان هایی که منابع و تمرکز جغرافیایی بیشتری بوده است، پرداخته شده است.

کتاب «ژئوپلیتیک شیعه» نگاهی دوباره دارد به وضعیت شیعیان منطقه خلیج فارس و نیز تأثیر انقلاب اسلامی بر شش کشور دیگر اسلامی و بررسی علل نگرانی غرب از این تأثیرات. در این کتاب نقش ایدئولوژی تشیع در آگاهی و بینش کارگزاران انقلاب اسلامی و سپس بحث ژئوپلیتیک شیعه و پراکندگی جغرافیایی شیعیان در سه سطح داخلی، منطقه ای و جهانی مورد بررسی واقع شده است. در پایان نیز تأثیر انقلاب اسلامی بر دو عنصر ساختار و کارگزار در حوزه ژئوپلیتیک شیعه و تهدید منافع غرب در منطقه مورد توجه قرار گرفته است. این کتاب دارای عناوین دیگری نیز هست که عبارتند از: ژئوپلیتیک شیعه، انقلاب اسلامی، نقش دین در تحولات جهانی، نظریات سنتی ژئوپلیتیک، دیدگاه های جدید ژئوپلیتیک، ایدئولوژی تشیع، انقلاب اسلامی و صدور انقلاب (کارگزار)، برداشت های سنتی از آموزه ها و نمادهای اسلام شیعی، نقش امام خمینی(ره) و روند ایدئولوژیک شدن تشیع، نقش دیگر چهره های تأثیرگذار بر روند ایدئولوژیک شدن تشیع ، تحول برداشت های سنتی از آموزه ها و نمادهای اسلام شیعی، تأثیر انقلاب اسلامی بر کشورهای شمال آفریقا، عربستان و مقابله با نفوذ سیاسی و دینی ایران، تأثیر تعامل ساختار و کارگزار بر منافع غرب در منطقه.

این جستار درصدد بازنمود زمینه ها و بسترهای عدم پایداری تشیع در اندلس است. در واقع با مراجعه به قدیمی ترین آثاری که از تاریخ اندلس خبری به دست داده اندانعکاس احترام و علاقه به اهل بیت (ع) در متون ادبی و در مرثیه های حسینی، در سکه ها، معماری، در مسابقه نزاع فرقه ای، در شعائر دینی و اندیشه فلسفی در این منطقه ظهور و بروز داشته است. اما سوگمندانه فرهنگ اسلامی اندلس پذیرای اندیشه های شیعی نشد و عقاید شیعی در این منطقه رشد نیافت. نتایج حاصل از تحلیل و ترکیب داده های جمع آوری شده در این پژوهش نشان می دهد که «تقابل و حساسیت عباسیان با فاطمیان و علویان»، «استفاده ابزاری از آموزه مهدویت»، «مبارزه مرابطون با اندیشه های شیعی»، «سرکوب حرکت ها و قیام های شیعی»، «تقابل امویان با شیعان» از مهمترین موانع زمینه ای و اصلی عدم پایداری تشیع در اندلس بوده است. کتاب حاضر در شش فصل به بررسی این مسئله پرداخته است.

با تسلط مسلمانان بر اندلس، به مرور آئین و فرهنگ اسلامی در میان ساکنان آنجا گسترش یافت . با این همه به ‌رغم آنکه اندیشه‌های مختلف دینی و گرایش های گوناگون مذهبی مجالی برای بروز و ظهور در اندلس (در دوره اسلامی) به دست آوردند، تشیّع در شمار معدود مذاهبی بود که اساساً فرصتی برای بیان مبانی اعتقادی خود به دست نیاورد و به سبب وجود عواملی چند، راه برگسترش و تثبیت اندیشه‌‌های شیعی در اندلس بسته شد.پرسش اصلی در این پژوهش آن است که علل و عوامل عدم گسترش وناپایداری تشیّع در اندلس چه بود و سیاست ها و برنامه های حکمرانان اندلس خاصه امویان چه تأثیری در این موضوع داشته است؟یافته های نگارنده در پاسخ به سوال اصلی تحقیق از این قرار است که: اندلس از زمان فتح تا سرنگونی خلافت اموی در قرطبه ماهیتی اموی داشت که سیاست های خود را بر مبنای نادیده گرفتن حق اهل بیت استوار ساخته بود.امویان با حمایت همه جانبه ازمذهب مالکی ، مجال هر گونه فعالیت را از دیگر مذاهب،خاصّه تشیّع سلب کردند.انکار حقایق شیعه و انتساب به یهودیّت و مسیحیّت، مبارزه فراگیر با حکومت های شیعی در خارج از اندلس، نگارش آثاری بر ضد شیعه و اعتقادات آنها و جلوگیری از انتشار هر گونه مطلبی درباره عاشورا، پوشاندن واقعیّات تاریخ تشیّع، تشویق به ردّیه نویسی در مسائل شیعی و سرکوب حرکت ها و قیام های شیعی همگی ازجمله اقدام های حکومت اموی بر ضدّ تشیّع در اندلس بود.این اقدام ها باعث شد تا فعالیت ها و کوشش های پیروان تشیّع در اندلس به گونه ای آشکار محدود شده و شیعیان از بیان باورها و انجام مراسم مذهبی خود باز مانند.تنها پس از برافتادن امویان بود که شیعیان فرصتی هر چند کوتاه به دست آورده،با تأسیس خلافت حمودی توانستند شمّه ای از حضور سیاسی- فرهنگی خود را در اندلس نشان دهند.با این همه به دلیل دور ماندن آنها از مراکز علمی، نهاد ها و عالمان و نظریه پردازان دینی و مذهبی خود، آشنایی چندانی با مبانی فکری اندیشه های کلامی و فلسفی شیعه نداشتند. این پژوهش بر اساس روش تحلیلی و با استفاده از منابع،مآخذ و مطالعات تاریخی صورت گرفت.از این رو پرداختن به علل و عوامل عدم گسترش و زمینه های ناکامی تبلیغات شیعیان در اندلس و نیز علل ناپایداری این مذهب در آن سرزمین موضوعی بدیع و پژوهشی نوآورانه بود که لزوم بررسی و تحلیل منابع تاریخی را ایجاب می کرد.